تاریح بۇیونجا آللاهئن ألچیلرینە گنلدە قارشئ طاوئرلار آلئنمئش، اؤلدۆرمەیە قادار وارئلان ظولۆملر یاپئلمئشتئر. بو ظولۆملر نبیلرین بدنینە یؤنەلیک اۇلموشتور. آنجاق آللاهئن ألچیلرینی ایلاهلاشتئرماق گیبی داحا سینسی بیر ظولۆم واردئر کی، بو دا ألچینین سارغئدئنئ قاتلەتمکتیر. بونون أن چارپئجئ اؤرنگینی حئریستیانلار سرگیلەمکتەدیر. آللاهئن قولو وە ألچیسی اۇلان حض. عیسایئ تانرئ أدینەرک اۇنو آللاهئن اۇرتاغئ یاپمئشلاردئر. “موحاممد أشیتتیر آللاە” دیەنلر دە اۇنلارئن تاعقیبچیلری اۇلموشتور.
حئریستیان ایلاهیاتئنا گؤرە عیسا (ع) سمبۇلیک آنلامدا آللاهئن اۇغلو، گرچک آنلامدا آللاهئن کندیسیدیر. تثلیث اینانجئنئ بنیمسەین بیر حئریستیان عیسا دەنیلینجە شونلارئ آنلار:
“اۇغول عیسا، تانرئ یۆجەلیگین پارئلتئسئ، اۇنون وارلئغئنئن اؤز گؤرۆنۆمۆدۆر. گۆچلۆ سؤزۆیلە هر شەیی دوام أتتیریر. گۆناەلاردان آرئنمایئ ساغلادئقتان سۇنرا، یۆجەلردە اولو تانرئنئن ساغئندا اۇتوردو.” (اینجیل-عیبرانیلر 1:3)
“گؤرۆنمز تانرئنئن گؤرۆنۆمۆ، بۆتۆن یاراتئلئشئن ایلک دۇغانئدئر.” (اینجیل-کۇلۇسەلیلر 1:15)
“… عادیل اۇلان عیسا مسیح، بیزی بابانئن (تانرئنئن) اؤنۆندە ساوونور. اۇ (عیسا) گۆناەلارئمئزئ، یالنئز بیزیم گۆناەلارئمئزئ دگیل، بۆتۆن دۆنیانئن گۆناەلارئنئ دا باغئشلاتان قورباندئر.” (اینجیل-1. یوحاننا 2:1-2)
“بو نەدنلە اۇنون (عیسانئن) آراجئلئغئیلا تانرئیا یاقلاشانلارئ تۆمۆیلە قورتاراجاق گۆچتەدیر. چۆنکی اۇنلارا آراجئلئق أتمک ایچین حپ یاشاماقتادئر.” (اینجیل- عیبرانیلر 7:25)
“چۆنکی تک تانرئ وە تانرئیلا اینسانلار آراسئندا تک آراجئ واردئر. اۇ دا اینسان اۇلان وە کندیسینی هرکس ایچین فیدیە اۇلاراق سونموش بولونان مسیح عیسادئر.” (اینجیل-1. تیمۇتئۇس مکتوبو 2:5-6)
اۇنلارا گؤرە کائیناتتاکی هر شەی، عیسا مسیحین یۆزۆ سویو حۆرمتینە یاراتئلمئشتئر، اۇ؛ یۆزدە یۆز تانرئ، یۆزدە یۆز اینساندئر. قورتارئجئ، شفاعات أدیجی وە دوعالارئ قابول أدن تانرئنئن کلامئدئر /کندیسیدیر. حئریستیانلار عیسایا یالوارئر، اۇندان قورتولوش بکلەر وە قئیامت گۆنۆ کندیسینی ساووناجاغئنا ایمان أدرلر. “حئریستیانلئقتا عیسا”یا دا بنزەر بیر باشلئقلا اینترنتتە آراما یاپارسانئز، حئریستیان ایلاهیاتئندا عیسا مسیحین تانرئسال بیر کاراکترە صاحیب اۇلدوغونو همن فارق أدرسینیز.
یۆجە آللاە، حض. عیسا حاققئنداکی بو ایددیعالارئ رددەدر. حض. عیسا، آللاهئن اۇغلو اۇلمادئغئ گیبی ایلاە دا دگیلدیر. اۇنو آللاها أشیت سایماق شیرکتیر. عیسایئ (ع) ایلاە سایماق بیذذات اینجیلە آیقئرئدئر. حئریستیانلار بیزی آنلاماق ایچین اینجیل اۇقویون دییۇرلار. بیز دە دییۇروز کی، اۇقودوق وە شونلارئ گؤردۆک:
1- عیسا (ع) قئیامتین ساعاتینی بیلمز: “اۇ گۆنۆ وە اۇ ساعاتی، نە گؤکتەکی ملکلر، نە دە اۇغول بیلیر… بابادان باشقا کیمسە بیلمز.” (مارکۇس؛ 13:32)
گؤرۆلدۆگۆ اۆزەرە حض. عیسا قئیامتین ساعاتینی بیلەمز چۆنکی ایلاە دگیل. یینە دە بیلدیگی سؤیلنییۇرسا، اۇ زامان قئیامتین ساعاتینی بیلن وە بیلمەین ایکی تانرئ وار دەمکتیر.
2- عیسا (ع) آللاهئن قولودور: “ایبراهیمین، ایسحاقئن وە یاعقوبون تانرئسئ، آتالارئمئزئن تانرئسئ، قولو عیسایئ یۆجلتتی.” (ألچیلرین ایشلری 3:13)
گؤرۆلدۆگۆ گیبی اینجیلدە حض. عیسانئن آللاهئن قولو اۇلدوغو آچئقچا یازئلئدئر. اؤیلەیسە اۇنا آللاهئن اۇغلو دەمەنین بیر آنلامئ یۇقتور. بو اۇنو پوتلاشتئرماق اۇلور.
3- عیسا (ع) آللاهئن ألچیسیدیر: “حالق، عیسانئن یاپتئغئ موعجیزەیی گؤرۆنجە؛ ‘گرچکتن دۆنیایا گلەجک اۇلان پەیغامبر بودور’ دەدی.” (یوحاننا 6:14)
اۇنون چەورەسیندە اۇلانلار، اۇنونلا بیرلیکتە یەییپ ایچنلر، اۇنو آللاهئن ألچیسی اۇلاراق گؤرۆیۇر آما نە غاریبتیر کی، سۇنراکی نسیللرە بیر ایلاە گیبی آنلاتئلمئشتئر.
4- عیسا (ع) آللاە دگیل، آللاەتان واحی آلاندئر: “… سیزە سؤیلەدیگیم سؤزلری کندیلیگیمدن سؤیلەمییۇروم…” (یوحاننا 14:10)
“… بنیم اؤگرتیشیم کندیمدن دگیل، بنی گؤندرندن واحیەدییۇر.” (یوحاننا 7:16)
گؤرۆلدۆگۆ اۆزەرە کندی بیلگیسینی آللاها بۇرچلودور وە اینسانلارا اؤگرتتیکلری آللاەتان آلماقتادئر. دوروم بویکن اۇنو دا آللاە گیبی بیلگیلی سایماق دوروپ دورورکن تانرئ ایجاد أتمکتیر.
5- عیسا (ع) آللاها عیبادت أدن، اۇندان قۇرقان وە بیزیم گیبی قایغئلارئ اۇلان بیر قولدو: “مسیح، یریۆزۆندە اۇلدوغو گۆنلردە کندیسینی اؤلۆمدن قورتاراجاق گۆچتە اۇلان آللاها بۆیۆک فریاد وە گؤزیاشلارئیلا دوعا أتتی، یاقاردئ وە آللاە قۇرقوسو نەدنییلە ایشیتیلدی.” (عیبرانیلرە مکتوب 5:7)
عیسا (ع) ایلاە ایسە، کیمە عیبادت أدییۇردو؟
6- عیسا (ع) آللاە طارافئندان دفعالارجا ایمتیحان أدیلمیش، شەیطان کندیسینە وسوەسە ورمیشتیر: “شەیطان عیسایئ یۆکسکلرە چئقاراراق بیر آندا اۇنا دۆنیانئن بۆتۆن اۆلکەلرینی گؤستردی. اۇنا؛ ‘بۆتۆن بونلارئن یؤنتیمینی وە زنگینلیگینی سانا ورەجگیم،’ دەدی. ‘بونلار بانا تسلیم أدیلدی، بن دە دیلەدیگیم کیشییە وریریم، بانا تاپارسان، حپسی سنین اۇلاجاق.’ عیسا اۇنا شو قارشئلئغئ وردی: ‘آللاهئن راببە تاپاجاق، یالنئز اۇنا قوللوق أدەجکسین،’ دییە یازئلمئشتئر.” (لوقا 4:5-8)
عیسا (ع) گرچکتن ایلاە اۇلسایدئ شەیطان؛ “بونلار ذاتن بنیم!” دەردی آما اۇ؛ “بانا قول اۇل! گرچک تانرئ بنیم” دەمەدی. “آللاها قول اۇلاجاقسئن!” دەدی. بو سۇروموزو ایی دۆشۆنۆن. اۇ ایلاە اۇلسایدئ، شەیطان اۇنو دنەمەیە جسارت أدەبیلیر مییدی؟ شەیطان آللاها بانا تاپئن دەر مییدی؟
قورئان بو قۇنودا نتتیر:
آند اۇلسون؛ “آللاە، مریەمین اۇغلو مسیحتیر” دیەنلر ألبتتە کافیر اۇلموشلاردئر. اۇیسا مسیح اۇنلارا: “أی ایسرائیل اۇغوللارئ! هم بنیم هم دە سیزین راببینیز اۇلان آللاها عیبادت أدین. کیم آللاها اۇرتاق قۇشارسا، شۆبهەسیز آللاە اۇنا جننتی حارام قئلمئشتئر وە اۇنون واراجاغئ یر جهننمدیر. ظالیملرین یاردئمجئلارئ دا یۇقتور.” دەمیشتیر. “آللاە، اۆچۆنجۆسۆدۆر” دیەنلر ألبتتە کافیر اۇلموشلاردئر. اۇیسا تک ایلاەتان باشقا ایلاە یۇقتور. أگر سؤیلەدیکلریندن وازگچمزلرسە، ألبتتە اۇنلاردان اینکار أدنلرە آجئ بیر عاذاب دۇقوناجاقتئر. حالا آللاها تؤوبە أدیپ اۇندان عاف دیلەمییۇرلار مئ؟ آللاە چۇق باغئشلایاندئر، چۇق مرحامت أدندیر.” (مائیدە سورەسی؛ 72-74)
وە آللاە دەمیشتی کی: “أی مریەم اۇغلو عیسا! سن می اینسانلارا؛ ‘بنی وە آننەمی، آللاەتان باشقا ایکی تانرئ أدینین!’ دەدین؟” (عیسا:) “حاشا!” دەدی. “سن یۆجەسین، بنیم ایچین گرچک اۇلمایان شەیی سؤیلەمەم بانا یاقئشماز. أگر دەمیش اۇلسام، سن بونو بیلیرسین؛ سن بنیم نفسیمدە اۇلانئ بیلیرسین، بن ایسە سنین نفسیندە اۇلانئ بیلمم؛ چۆنکی غایبلری بیلن یالنئز سنسین، سن! بن اۇنلارا سادەجە، سنین بانا أمرەتتیکلرینی سؤیلەدیم؛ ‘بنیم وە سیزین راببینیز اۇلان آللاها قوللوق أدین!’ دەدیم. آراسئندا اۇلدوغوم مۆددتچە اۇنلارا شاهید ایدیم، فاقاط سن بنی وفات أتتیرینجە، اۇنلارئ گؤزتلەین یالنئز سن اۇلدون. سن هر شەیی گؤرنسین.” (مائیدە سورەسی؛ 116-117)
عیسایئ (ع) آللاها اۇرتاق قۇشان حئریستیانلار تؤوبە أتمزلرسە، آحیرتتە حایال قئرئقلئغئنا اوغرایاجاقلاردئر. آنجاق نبیلری ایلاە أدیننلر، سادەجە اۇنلار دگیللردیر. ماعالأسف مۆسلۆمانلارئن بیر قئسمئ دا -اؤزللیکلە تاصاووفی چەورەلر- بنزەری بیر ساپقئنلئغا دۆشمۆشلردیر.
