آللاە تعالا شؤیلە بویورور:
“أرککلر قادئنلارئن باشلارئندا بولونورلار. بو، آللاهئن بیرینە دیگریندن فاضلاسئنئ ورمەسی وە ماللارئندان حارجاما یاپمالارئ سببییلەدیر…” (نیسا سورەسی؛ 34)
أرکگین رۇلۆ بو آیتتە قاووام اۇلاراق بلیرلنمیشتیر. قاووام کلیمەسی عارابچا “ق-و-م” حارفلریندن اۆرتیلمیش ایسمی مۆبالاغادئر. “آیاغا قالقماق، یۆکسلمک، یوقارئ قالقماق” آنلاملارئنا گلیر. (مۆفردات) “بیر شەیین وەیا بیر کیمسەنین باشئندا بولونماسئ، اۇنو قۇروماسئ، ایدارە أتمەسی، گچیمینی اۆستلنمەسی، سۇروملولوغونو تاشئماسئ” آنلاملارئنا گلن بو کلیمە، ایسمی مۆبالاغا قالئبئندان اۇلماسئ سببییلە؛ “بو ایشی سۆرکلی اۇلاراق یاپان کیشینین واصفئدئر“.
کیتابتا بو کلیمە ایکی یردە (نیسا سورەسی؛ 138 وە مائیدە سورەسی؛ 8) داحا گچمکتە وە هر ایکی یردە دە گنل اۇلاراق؛ “حوقوقو قۇروما” آنلامئندا قوللانئلماقتادئر. قاووام اۇلماق؛ یؤنتیجی اۇلماقتئر. قاوواملئق گؤرەوینی ایی یاپان بەیلر حوضورلو اۇلاجاق وە موتلو أدەجکلردیر.
قاوواملئق گؤرەوینی أن ایی آنلایئپ یاشایان حض. موحاممد (ص) أفندیمیز؛ “سیزین أن حایئرلئنئز عائیلەسی (أشی) ایچین حایئرلئ اۇلانئنئزدئر. بن عائیلەم ایچین حایئرلئیئم.” دەمیشتیر.
“ایی قادئنلار، بۇیون أگنلر وە آللاهئن قۇروماسئنا قارشئلئق یالنئزکن کندیلرینی قۇرویانلاردئر…” (نیسا سورەسی؛ 34) بویوران راببیمیز قادئنئن وە أرکگین آللاها ایطاعات أتمەسینی (آحزاب سورەسی؛ 35) وە قادئنا، کندیسینی أشی یۇقکن دە قۇروماسئ ایستنمیشتیر.
حض. پەیغامبرە (ص)؛ “حانگی قادئن داحا حایئرلئدئر؟” دییە سۇرولدو. اۇ دا: “قۇجاسئ یۆزۆنە باقتئغئ زامان اۇنو سەویندیرن، أمرەتتیگی واقیت ایطاعات أدن، یانئندا بولونمادئغئ واقیت مالئنئ وە عیففتینی قۇرویاندئر” بویوردو. (نیسایی)
“بۇشانئپ گیتمەسیندن قۇرقتوغونوز قادئنلارا گلینجە اۇنلارا اؤگۆت ورین…” (نیسا سورەسی؛ 34) آیتیندەکی “نۆشوز“؛ گؤزۆ باشقاسئنا دیکمکتیر. (مۆفردات)
حاق تعالا، نور سورەسیندە شؤیلە بویورور:
مۆمین أرککلرە سؤیلە: “گؤزلرینی چەویرسینلر، ماحرم یرلرینی قۇروسونلار…” مۆمین قادئنلارا دا سؤیلە: “گؤزلرینی چەویرسینلر، عیففتلرینی قۇروسونلار…” (نور سورەسی؛ 128)
قادئنئن بؤیلەسی بیر دوروم ایلە قارشئلاشئرسا نە یاپاجاغئنئ بیلدیرن آیت شو شکیلدەدیر:
بیر قادئن قۇجاسئنئن نۆشوزوندان (کندینی بۇشاماسئندان وەیا یۆز چەویرمەسیندن) قۇرقارسا آرالارئندا اوزلاشمالارئ، ایکی طاراف ایچین دە گۆناە دگیلدیر. اوزلاشماق حایئرلئدئر. نفیسلر ایسە قئسقانچلئغا حاضئردئر. أگر ایی داورانئر وە آللاەتان چکینەرک کندینیزی قۇرورسانئز بیلین کی آللاە، یاپتئغئنئز شەیلرین ایچیۆزۆنۆ بیلیر. (نیسا سورەسی؛ 128)
جنابئ حاق قادئن وە أرکگی بیربیرینە أمانت أتمیشتیر. نە قادار بیربیرلریندن أمین اۇلورلارسا اۇ قادار حوضورلو اۇلورلار. بیربیرلریندن گیزلی ساقلئ بیر شەیلری اۇلمامالئدئر. بیربیرلرینە دۆرۆست اۇلمالئدئرلار. بیربیرلرینە گۆون ورملیدیرلر. شۆبهەلی سؤزلردن وە داورانئشلاردان اوزاق دورمالئدئرلار. قارشئلئقلئ ایی نیەت وە ایی داورانئشتا بولونمالئدئرلار.
زیرا حاق تعالا شؤیلە بویورور:
آرانئزدا اییلیک وە ایحسانئ اونوتمایئن. شۆبهەسیز آللاە، یاپماقتا اۇلدوقلارئنئزئ حاققئیلا گؤرۆر. (باقارا سورەسی؛ 237)
اییلیک یاپانلارلا کؤتۆلۆک یاپانلارئن بیر توتولمایاجاغئنئ حاق تعالا، جاثیە سورەسینین 21-نجی آیتیندە شؤیلە دیلە گتیریر:
یۇقسا کؤتۆلۆک ایشلەینلر اؤلۆملریندە وە ساغلئقلارئندا کندیلرینی، اینانئپ ایی عامللر ایشلەین کیمسەلر ایلە بیر می توتاجاغئمئزئ ساندئلار؟ نە کؤتۆ حۆکۆم ورییۇرلار! (جاثیە سورەسی؛ 21)
اؤیلە ایسە دوعامئز شؤیلە اۇلمالئدئر:
أی راببیمیز! بنی وە سۇیومدان گلنلری نامازا دواملئ قئلانلاردان أیلە… أی راببیمیز! دوعامئزئ قابول أیلە… (ایبراهیم سورەسی؛ 40)
أرکگین رۇلۆ بو آیتتە قاووام اۇلاراق بلیرلنمیشتیر. قاووام کلیمەسی عارابچا “ق-و-م” حارفلریندن اۆرتیلمیش ایسمی مۆبالاغادئر. آیاغا قالقماق
آسیە تۆرکان – عائیلە دانئشمانئ
