ب- ریسالەیی نورون تۆرکچە اۇلماسئ
آللاە تعالا شؤیلە بویورور:
وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ رَسُولٍ إِلَّا بِلِسَانِ قَوْمِهِ لِيُبَيِّنَ لَهُمْ … ﴿۴﴾ (سورة إبراهیم)
“بیز، هر ألچییی کندی تۇپلومونون دیلی ایلە گؤندردیک کی، اۇنلارا آچئق آچئق آنلاتسئن…” (ایبراهیم سورەسی؛ 4)
ساعید نورسی بو آیتی، ریسالەیی نورلارئن تۆرکچە اۇلوشونون دلیلی سایار وە شؤیلە دەر:
“… ألچیلیک وە نبیلیگین نائیب وە وکیللرینین هر عاصئردا بولونماسئ بیر قورال اۇلدوغو ایچین بو آیت، بیر میراثچئلئق گؤرەوی یاپان ریسالەیی نورو کندی فردلری ایچینە بیر ایشارت آنلامئیلا سۇقویۇر وە دیلینین عارابچا اۇلمایئپ تۆرکچە اۇلماسئنئن سببینی بلیرلییۇر.”
ج- ریسالەیی نورون گۆناها کفارت اۇلدوغو ایددیعاسئ
ساعید نورسییە گؤرە:
“قورئان لمەعاتلارئنا وە ریسالەیی نورا دگیل ایلیشمک، اۇنو تامامئیلا قابول أدیپ یایئلماسئنا چالئشماق گرکیر. بو اۇنون، گچمیش دهشتلی گۆناەلارا کفارت اۇلماسئ وە گلەجک مۆدهیش بلالارا وە آنارشییە أنگل اۇلابیلمەسی ایچین شارطتئر.”
د- ریسالەیی نورو اۇقویانئن عالیم اۇلدوغو ایددیعاسئ
ساعید نورسییە گؤرە أسکی مدرسەلردە بش اۇن سنەدە اؤگرنیلن بیلگیلر، نور مدرسەلریندە بش اۇن هافتادا اؤگرنیلەبیلمکتە وە عاینئ سۇنوچ ألدە أدیلەبیلمکتەدیر.
أ- ریسالەیی نورلارئ قوتساللاشتئرمایا اؤرنک
ریسالەیی نورلارئ قوتساللاشتئرما ایلە ایلگیلی یازئلار چئقارئلسا کیتابلارئن حاجمی اۇلدوقچا کۆچۆلۆر.
بونلاردان “آیتی کۆبرایئ” اؤرنک وریپ، بوراداکی ایددیعالارئ آدئم آدئم ایزلەیەلیم:
1) ساعید نورسییە یازدئرئلدئغئ ایددیعاسئ
ساعید نورسی “آیتی کۆبرا” آدئنئ وردیگی ریسالەسینین گیریش قئسمئنئ اوزاتئنجا شؤیلە دییۇر:
“بو ریسالەنین گیریشینین بو درەجە اوزون اۇلماسئ ایستەمەدن اۇلموشتور. دەمک ایحتیاج وار کی، اؤیلە یازدئرئلدئ.”
2) آدئنئ حض. عالینین وردیگی ایددیعاسئ
ساعید نورسی، بو ریسالە ایچین شؤیلە دییۇر:
“بو ریسالەنین اؤیلە بیر أهممیەتی وار کی؛ ایمامئ عالی غایبتن گؤستردیگی کرامتلرلە بو ریسالەیە ‘آیتی کۆبرا‘ وە ‘عاصایئ موسا‘ آدلارئنئ ورمیشتیر.”
3) حض. عالینین ریسالەدن شفاعات دیلەدیگی ایددیعاسئ
ساعید نورسی دییۇر کی:
“ایمامئ عالی (رض)، نورون بؤلۆملریندن حابر وردیگی سئرادا: ‘آیتۆل-کۆبرا حاققئ ایچین بنی آنی اؤلۆمدن قۇرو’ دەییپ، اۇ آیتۆل-کۆبرایئ شفاعاتچئ یاپتئ…”
4) ریسالەنین ‘لا إلە إلا اللە’ئن دلیلی اۇلدوغو ایددیعاسئ
ساعید نورسی دییۇر کی:
“لا إلە إلا اللە’ئن دلیلی، باسئلئ آیتۆل-کۆبرا ریسالەسیدیر. اۇ أمثالسیز حۆججتین حاریقالئغئ ایچیندیر کی؛ ایمامئ عالی (رض)، اۇنو شفاعاتچئ یاپمئشتئر.”
5) ریسالەنین قورتارئجئلئق یاپتئغئ ایددیعاسئ
ساعید نورسی دییۇر کی:
“… اۇ ریسالەنین هم آنقارا هم دنیزلی ماحکمەلریندە غالیب گلمەسییلە وە پردە آلتئندان أتکیلی بیر شکیلدە یایئلماسئیلا طالبەلرینە برائات قازاندئرمایا سبب اۇلدوغو…”
6) بیر ماغازایئ یانغئندان قۇرودوغو ایددیعاسئ
ساعید نورسی دییۇر کی:
“… (ائسپارتادا) حۆکومت دائیرەلریندن بیریسی… گجەنین أن سۇغوق آنئندا اۆچ ساعات یاندئ. یانغئن؛ بیتیشیکتەکی ماغازایا حئزلا ایلرلییۇردو. ماغازا ریسالەیی نورون بیر طالبەسینە عائیدتی. ‘بیز یانئیۇروز، ماحوۇلدوق’ دیەرک یانئما گلدی. بن دە ایکی گۆن أوول ماغازادا بولونان آیتۆل-کۆبرانئن باعضئ نۆسحالارئنئ ایستەمیشتیم آما گتیرمەمیشتی. دەمک اۇ آتشی سؤندۆرمک ایچین قالمئشتئ. ریسالەیی نورو وە آیتۆل-کۆبرایئ شفاعاتچئ یاپئپ: ‘یا راببی قورتار’ دەدیم. اۆچ ساعات اۇ دهشتلی یانغئن، بۆتۆن اۇ بۆیۆک دائیرەیی ماحوەتتی. آلتئندا وە بیتیشیگیندەکی دۆککانلارئ تامامن یاقتئ، یئقتئ. ریسالەیی نورون وە آیتۆل-کۆبرانئن قۇروماسئندا اۇلان ماغازایا ایلیشمەدی. آلتئنداکی شاگیردین دۆککانئ دا ساغلام قالدئ…”
3- قورتولوشون نور جماعاتیندە اۇلاجاغئ
نورجولارا گؤرە؛ ریسالەیی نور شاگیردلرینین قورتولوشا أرەجکلرینە وە موتلو اۇلاجاقلارئنا دائیر قورئانئن قووتلی ایشارتلری، حض. عالینین وە عابدۆلقادیر گەیلانینین مۆژدەلری واردئر.
شو آیتلر، بو تۆر “جماعات وە طاریقاتلارئن” دورومونو آنلاتماقتادئر:
إِنَّ الَّذِينَ فَرَّقُوا دِينَهُمْ وَكَانُوا شِيَعًا لَسْتَ مِنْهُمْ فِي شَيْءٍ إِنَّمَا أَمْرُهُمْ إِلَى اللَّهِ ثُمَّ يُنَبِّئُهُمْ بِمَا كَانُوا يَفْعَلُونَ ﴿۱۵۹﴾ (سورة الأنعام)
دینینی بؤلۆک بؤلۆک أدیپ هر بیری بیر کیشینین طارافتارئ اۇلموش اۇلانلار وار یا، سن هیچبیر قۇنودا اۇنلاردان اۇلامازسئن. اۇنلارئن ایشی آللاها قالمئشتئر. داحا سۇنرا آللاە، اۇنلارئن یاپتئقلارئنئ کندیلرینە بیلدیرەجکتیر. (أنعام سورەسی؛ 159)
وَإِنَّ هَذِهِ أُمَّتُكُمْ أُمَّةً وَاحِدَةً وَأَنَا رَبُّكُمْ فَاتَّقُونِ ﴿۵۲﴾ فَتَقَطَّعُوا أَمْرَهُمْ بَيْنَهُمْ زُبُرًا كُلُّ حِزْبٍ بِمَا لَدَيْهِمْ فَرِحُونَ ﴿۵۳﴾ فَذَرْهُمْ فِي غَمْرَتِهِمْ حَتَّى حِينٍ ﴿۵۴﴾ أَيَحْسَبُونَ أَنَّمَا نُمِدُّهُمْ بِهِ مِنْ مَالٍ وَبَنِينَ ﴿۵۵﴾ نُسَارِعُ لَهُمْ فِي الْخَيْرَاتِ بَلْ لَا يَشْعُرُونَ ﴿۵۶﴾ (سورة المؤمنون)
ایشتە بو، سیزین شریعاتئنئزدئر؛ تک بیر شریعات. بن دە راببینیزیم؛ بندن چکینین. سۇنرا قالئن کیتابلار یازاراق دین ایشلرینی آرالارئندا پارچالادئلار. هر بیر جماعاتین طارافتارئ کندیندە اۇلانلا اؤوۆنمکتەدیر. آرتئق اۇنلارئ بیر سۆرەیە قادار کندی جماعاتلری ایلە باش باشا بئراق. اۇنلارئ مال وە اۇغوللارلا دستکلەمیش اۇلمامئزئ ناسئل دگرلندیرییۇرلار؟ بو اییلیکلری یالنئز اۇنلار ایچین می یاپئیۇروز؟ حایئر، قاورایامئیۇرلار. (مۆمینون سورەسی؛ 56-52)
سۇن آیت شؤیلەدیر:
فَتَقَطَّعُوا أَمْرَهُمْ بَيْنَهُمْ زُبُرًا كُلُّ حِزْبٍ بِمَا لَدَيْهِمْ فَرِحُونَ ﴿۵۳﴾ (سورة المؤمنون)
سۇنرا قالئن کیتابلار یازاراق دین ایشلرینی آرالارئندا پارچالادئلار. هر بیر جماعاتین طارافتارئ کندیندە اۇلانلا اؤوۆنمکتەدیر. (مۆمینون سورەسی؛ 53)
بوراداکی “زۆبۆر”، “زبور” کلیمەسینین چۇغولودور؛ کیتاب آنلامئنا گلیر.
نیتەکیم شوعارا سورەسی؛ 196-نجئ آیتتە شؤیلە بویورولموشتور:
“وإنە لفی زبر الأولین = اۇ قورئان، اؤنجەکیلرین کیتابلارئندا دا واردئر.”
اؤنجەکیلرین کیتابلارئ، اؤنجەکی نبیلرە اینن کیتابلاردئر. “زبور”، آیرئجا داوودا (ع) اینن کیتابئن دا آدئدئر.
دینینی بؤلۆک بؤلۆک آیئرانلارئن کیتابلارئنا دا “زبور” دەنمەسی، اۇ کیتابلارا ایلاهی کیتاب هاواسئ وردیکلرینە ایشارت سایئلابیلیر.
ل- جماعاتی بۆیۆتمەنین هدف اۇلماسئ
دینە اویما یرینە دینی کندیلرینە اویدورانلار، اۇ دینین تمل اینانچلارئنئ، کندی حاکیمیەتلرینی پکیشتیرمەنین بیر واسئطاسئ اۇلاراق قوللانئرلار.
مثەلا حئریستیانلئقتاکی بابا، اۇغول وە قوتسال روح اینانجئ، کیلیسەنین حئریستیان جماعات اۆزریندەکی حاکیمیەتینی پکیشتیرمەنین آراجئ اۇلاراق قوللانئلئر. بو، بۆیۆک بیر دین سؤمۆرۆسۆدۆر. اینسانلار، داحا چۇق دیندارلاشماق ایستەرکن، آللاە یرینە کیلیسەیە باغلئ حالە گلیرلر.
مثەلا کاتۇلیکلرە گؤرە عیسایئ، قوتسال روحو، مریم آنایئ وە حاواریلری “کیلیسە” تمثیل أدر.
“کیلیسە“، هیەرارشیک اۇرگانلاردان وە مسیحین میستیک بدنیندن اۇلوشان بیر تۇپلولوقتور.
گؤکسل آرماغانلارلا دۇناتئلمئشتئر. بیری اینسانی، دیگری ایلاهی اۇلان ایکی فارقلئ یاپئسئ واردئر. کیلیسە اینسانلئقلا آللاە آراسئنداکی بیرلشمەنین ایشارتی وە آراجئدئر.
مسیحە بنزەین “کیلیسە گؤرەولیلری” مسیحین قوللارئدئر. چۆنکۆ سؤیلەدیکلری سؤزلر وە وردیکلری ایحسان کندیلرینین دگیل، باشقالارئنا وریلمک اۆزرە کندیلرینە أمانت أدیلن مسیحین سؤزۆ وە ایحسانئدئر.
بو شکیلدە کاتۇلیکلر، حئریستیانلئغئ “آللاهئن دینی” اۇلماقتان چئقارمئش، “کیلیسەنین دینی” حالینە گتیرمیشلردیر.
شیمدی کیلیسە، کندینە باغلئ اۇلانلارئن سایئسئنئ آرتئرماق ایچین هر یۇلا باشوورماقتادئر. بونو دیگر کیلیسەلر دە یاپماقتادئر. اۇنلارئن بو فاعالیەتینە “میسیۇنرلیک” دەنیر.
“میسیۇنرلیک”، دین تبلیغی دگیلدیر. دین تبلیغی، بیر دینی اینسانلارا آنلاتتئقتان سۇنرا اینانما قۇنوسوندا اۇنلارئ سربست بئراقماقتئر.
“میسیۇنرلیک“، پاولوسون یاپتئغئ گیبی اینسانلارئ کیلیسەنین أمللرینە حیذمت أدر حالە گتیرمک ایچین هر یۇلا باشوورما فاعالیەتیدیر.
