(14)
غایبئ بیلمک
“غایب”، دویولاردان اوزاق اۇلان وە کیشینین حاققئندا بیلگیسی اۇلمایان شەیە دەنیر.
آللاەتان باشقاسئنئن بیلەمەیەجگی شەیلرە “غایبئ موطلاق” دەنیر. فاقاط بیریلرینین دە بیلدیگینە غایبئ موطلاق دەنمز. مثەلا ایچینیزدە اۇلانئ بن بیلمم، آما سیز بیلیرسینیز. اۇ، بانا گؤرە غایب اۇلور؛ سیزە گؤرە اۇلماز.
شەیحلر، غایبئ بیلدیکلرینی ایددیعا أدرلر. حاتتا قئیامتین نە زامان قۇپاجاغئنئ، یارئن نە اۇلاجاغئنئ وە نەرەدە اؤلەجگینی بیلدیگینی سؤیلەینلر بیلە واردئر. شیمدی بو قۇنودا قورئانئن ناسئل هیچە سایئلدئغئنا بیر اؤرنک ورەلیم.
آللاە تعالا شؤیلە بویورور:
إِنَّ اللَّهَ عِنْدَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ وَيُنَزِّلُ الْغَيْثَ وَيَعْلَمُ مَا فِي الْأَرْحَامِ وَمَا تَدْرِي نَفْسٌ مَاذَا تَكْسِبُ غَدًا وَمَا تَدْرِي نَفْسٌ بِأَيِّ أَرْضٍ تَمُوتُ إِنَّ اللَّهَ عَلِيمٌ خَبِيرٌ ﴿۳۴﴾ (سورة لقمان)
قئیامت واقتی ایلە ایلگیلی بیلگی، آللاها عائیدتیر. یاغمورو اۇ ایندیریر، راحیملردە بولونانئ اۇ بیلیر. هیچ کیمسە یارئن نە قازاناجاغئنئ بیلەمز. هیچ کیمسە نەرەدە اؤلەجگینی اؤلەجگینی بیلەمز. آللاە شۆبهەسیز بیلندیر، هر شەیدن حابرداردئر. (لۇقمان سورەسی؛ 34)
قۇنویلا ایلگیلی اۇلاراق آحمد بین أل-مۆبارک، شەیحی عابدولعازیز أد-دبباغا سۇرار:
-أفندیم، ظاهیر عالیملریندن حادیثچیلر وە باشقالارئ قورئاندا لۇقمان سورەسیندە گچن غایبلا ایلگیلی بش شەیی، آللاهئن ألچیسی (ص) أفندیمیزین بیلیپ بیلەمەدیگی قۇنوسوندا ایحتیلاف أتمیشلردیر.
شؤیلە جواب وریر:
-غایبلا ایلگیلی بو بش شەی، ناسئل آللاهئن ألچیسی (ص) أفندیمیزە مجهول قالئر؟ اۇنون اۆممتیندن تاصارروفا یتکیلی بیرینین تاصارروفتا بولونابیلمەسی ایچین، موطلاقا بو بش شەیی بیلمەسی گرکیر.
بونلارا گؤرە یوقارئداکی آیتین بیر دگری یۇقتور. شیمدی دە شو آیتلرە باقالئم:
يَسْأَلُونَكَ عَنِ السَّاعَةِ أَيَّانَ مُرْسَاهَا قُلْ إِنَّمَا عِلْمُهَا عِنْدَ رَبِّي لَا يُجَلِّيهَا لِوَقْتِهَا إِلَّا هُوَ ثَقُلَتْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ لَا تَأْتِيكُمْ إِلَّا بَغْتَةً يَسْأَلُونَكَ كَأَنَّكَ حَفِيٌّ عَنْهَا قُلْ إِنَّمَا عِلْمُهَا عِنْدَ اللَّهِ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ ﴿۱۸۷﴾ (سورة الأعراف)
سانا قئیامت ساعاتینی سۇرویۇرلار؛ نە زامان باستئرئپ قالاجاق دییە! دە کی: “اۇنون بیلگیسی سادەجە راببیمدەدیر. واقتی گلینجە، اۇنو آچئقلایاجاق اۇلان اۇدور. آغئرلئغئ، گؤکلرین وە یرین اۆستۆنە چؤکمۆشتۆر. سیزە گلیشی آنسئزئن اۇلاجاقتئر.” سانکی حابرین وارمئش گیبی سانا سۇرویۇرلار. دە کی: “اۇنون بیلگیسی سادەجە آللاە قاتئندادئر. آما اینسانلارئن چۇغو بونو بیلمزلر.” (آعراف سورەسی؛ 187)
يَسْأَلُونَكَ عَنِ السَّاعَةِ أَيَّانَ مُرْسَاهَا ﴿۴۲﴾ فِيمَ أَنْتَ مِنْ ذِكْرَاهَا ﴿۴۳﴾ إِلَى رَبِّكَ مُنْتَهَاهَا ﴿۴۴﴾ إِنَّمَا أَنْتَ مُنْذِرُ مَنْ يَخْشَاهَا ﴿۴۵﴾ (سورة النازعات)
سانا قئیامتین ساعاتینی سۇرویۇرلار، نە زامان باستئرئپ قالاجاق دییە! سن نەرەدە، اۇنو بیلمک نەرەدە! اۇنون بیلگیسی راببینین قاتئندادئر. سن، سادەجە بؤیلە بیر گۆندن قۇرقانئ اویارئرسئن. (نازیعات سورەسی؛ 45-42)
عابدولعازیز أد-دبباغ گیبی، کندینی قورئانئن اۆستۆندە گؤرن ساپئقلارئن سؤزلرینی بورایا آلماق ایستەمزدیم؛ آما نە یازئق کی، مۆسلۆمانلارئن اینانچلارئ بو گیبی سؤزلرلە کیرلتیلمکتەدیر.
اؤگرنجی ایکن، حاسان باصری چانتایئن مئالینی اۇقوردوم. اۇرادا عابدولعازیز أ-دبباغئن “أل-ایبریز” آدلئ کیتابئندان آلئنتئ یاپئلاراق، باعضئ آیتلر آچئقلانماقتادئر. بو سببلە أل-ایبریز، اۇقوماق ایستەدیگیم کیتابلار آراسئنا گیرمیشتی.
کیتابئ، جلال یئلدئرئمئن یاپتئغئ ترجۆمەدن اۇقودوم. اۇنا گؤرە أل-ایبریز؛ “… عاینئ قۇنوداکی دیگر أثرلر آراسئندا، قاتقئسئز وە قارارسئز وە قارئشئقسئز آتئلان نیتەلیگیندەدیر. چۆنکۆ عابدولعازیز أد-دبباغ، کمال درەجەسیندە بۆیۆک بیر ولیدیر. عیلیم آداملارئنئ شاشئرتان، عاقئللارا دورغونلوق ورن، تاصاووف أربابئنئ حایرتە دۆشۆرن لدۆننی بیر عیلمە وە عیرفانا صاحیبتیر. اۇ، بو کیتابتا رسولوللاە (ص) أفندیمیزین یۆجە روحویلا یاپتئغئ گؤرۆشمەلری، میثال وە ملەکوت عالمیندەکی گؤزلملرینی پردە پردە سرگیلەمکتەدیر…
میثال عالمی، رۆیا عالمی آنلامئنا گلیر. ملەکوت عالمی ایسە، ملکلرین وە روحلارئن بولوندوغو وە دویولارلا آلغئلانامایان عالم آنلامئندادئر. هر ایکیسینە بیردن غایب عالمی دەنەبیلیر. بو، پلاتۇنون ایدەلر عالمی آنلایئشئنئن تاصاووفا یانسئماسئدئر. بیر کیشی، میثال وە ملەکوت عالمیندە گؤزلملردە بولونامایاجاغئ گیبی، آللاهئن ألچیسینین روحویلا دا قۇنوشاماز.
قورئانا تابان تابانا ضئد ایددیعالارلا دۇلو أل-ایبریزی، جلال یئلدئرئم گیبی ایل مۆفتۆلۆگۆ یاپمئش وە قورئان تفسیری یازمئش بیرینین ساوونماسئ وە قوتسانماسئ نە کؤتۆدۆر!
اۇقومایئ چۇق ایستەدیگیم کیتابئن، قورئانا آچئقچا آیقئرئ سؤزلری بیر ماعریفت سایماسئنا مئ یانایئم؛ یۇقسا قورئانئ کریمی تفسیر أدن کیشیلرین، قورئانئ گؤز آردئ أدن چیرکین سؤزلرلە دۇلو بیر کیتابئ قوتساللاشتئرماسئنا مئ؟
مۆسلۆمانلار، بوگۆنکۆ حالە دوروپ دورورکن گلمەدیلر ألبت.
شیمدی غایب ایلە ایلگیلی گؤرۆشمەیە گچەلیم.
شەیح أفندی: أولیائوللاە اینسانئن قالبیندن گچنی بیلمەسی حاقتئر وە واقیعدیر؛ بونو کشفی ضامیر، کشف ما فیل-قولوب دەرلر. بیرچۇق تاصاووف کیتابئندا، أولیا قاورامئنئن ترجۆمەیی حالیندە میثاللری بۇل بۇل واردئر. باتئلئ عالیملر داحی، بونا بنزەر اۇلاغان اۆستۆ اۇلایلارئ بیلیمسل اۇلاراق تثبیت أتمیشلردیر.
ایچینی اۇقوماق، تلەپاتی، ماعلوم اۇلماق، گیبی ایسیملرلە حالقئمئز دا بیلیر. بن حۇجامدان بونون پک چۇق میثالینی گؤردۆم، یاشادئم.
بیزە سورەیی أنعامئن 50-نجی آیتینی دلیل گتیرمەیە قالقئشئیۇرسونوز! سن، هم دە فتوا کۇمیسیۇنوندا واظیفەلیسین. حایرت أتتیم! هم آجئدئم، هم دە عایئبلادئم دۇغروسو! ایسلامی عیلیملر آرتئق بو قادار گریلەدی می دییە تئسسۆف أتتیم!
بو، شریعاتا آیقئرئ دگیلدیر. مشهور قوربئ نوافیل حادیثیندە یۆجە نبیمیز، آللاە تعالانئن: “اۇ عابید وە زاهید قولومو سەودیگیم زامان اۇنون گؤرن گؤزۆ، ایشیتن قولاغئ، سؤیلەین دیلی، توتان ألی، یۆرۆین آیاغئ اۇلوروم؛ بنیملە گؤرۆر، بنیملە ایشیتیر، بنیملە سؤیلەر، بنیملە توتار، بنیملە یۆرۆر.” بویوردوغونو بیلدیرییۇر یا، ایشتە اۇ حالدیر!
بایئندئر: ایسلامی عیلیملر بو قادار دا گریلەدی می دییە تئسسۆف أتمەنیزدە حاقلئسئنئز. ایسلامی عیلیملرین قایبۇلوپ، یرینە حورافەلرین گچتیگینی بانا سیز اؤگرتمیش اۇلدونوز.
شەیحینیز محمت زاهید قۇتقو، “أهلی سۆننت عاقائیدی” آدلئ کیتابئندا، کیشییی کافیر أدن سؤزلری وە حاللری سایارکن شونلارئ یازئیۇر:
« “غایبئ بیلییۇروم،” ایددیعاسئندا بولونانئ تاصدیق أیلەین؛
“بن چالئنان ماللارئ بیلیریم،” دیەن؛
“بانا جینلر حابر وریر،” دیەن وە اۇنون بو سؤزۆنۆ تاصدیق أیلەینلر (کافیر اۇلورلار). زیرا غایبئ نە اینس (اینسان) بیلیر، نە جین بیلیر. بیلعاکیس یالنئز جنابئ حاق بیلیر. »
دەمک کی، شەیحینیزە گؤرە؛ “أولیائوللاهئن اینسانئن قالبیندن گچنی بیلمەسی حاقتئر وە واقیعدیر” سؤزۆنۆ سؤیلەین کافیر اۇلور.
{کشیف قۇنوسو آشاغئدا گلەجکتیر.}
شەیح أفندی: سن، غایب کلیمەسینین آنلامئنئ وە غایبئن چشیتلرینی بیلمەدن قۇنوشویۇرسون! موێلاق غایبئ، آنجاق آللاە (ج) بیلیر؛ بیلدیرمزسە نبیلر دە، أولیائوللاە دا بیلەمز؛ آما راببۆل-عالمین بیلدیریرسە، هر شەی بیلینیر، سؤیلنیر. بیر کیمسەنین قالبیندەکی، ذیهنیندەکی، نیەتیندە، ایچیندە ساقلادئغئ شەی غایبئ موطلاق دگیلدیر، بیلینەبیلیر، عادتا اۇقونابیلیر.
بایئندئر: آللاەتان باشقاسئنئن بیلەمەیەجگی شەیلر غایبئ موطلاقتئر. بیر شەیی آللاهئن دئشئندا بیر باشقاسئ دا بیلییۇرسا، اۇ غایبئ موطلاق اۇلماز. مثەلا ایچینیزدن نە گچتیگینی بن بیلمم، آما سیز بیلیرسینیز.
مۆنافئقلارئن قالبلریندە اۇلان غایبئ موطلاق دگیلدیر؛ اۇنلار کندی ایچلرینی بیلیرلر. آما آیت، موحاممدین (ص) اۇنلارئن قالبلریندە اۇلانئ بیلەمەدیگینی ایفادە أدییۇر:
وَمِمَّنْ حَوْلَكُمْ مِنَ الْأَعْرَابِ مُنَافِقُونَ وَمِنْ أَهْلِ الْمَدِينَةِ مَرَدُوا عَلَى النِّفَاقِ لَا تَعْلَمُهُمْ نَحْنُ نَعْلَمُهُمْ سَنُعَذِّبُهُمْ مَرَّتَيْنِ ثُمَّ يُرَدُّونَ إِلَى عَذَابٍ عَظِيمٍ ﴿۱۰۱﴾ (سورة التوبة)
چەورەنیزدەکی چؤل عارابلارئندان وە مدینە حالقئندان، مۆنافئقلئقتا اوزمان کیشیلر واردئر. اۇنلارئ سن بیلمزسین، بیز بیلیریز. اۇنلارئ ایکی دفعا عادابا اوغراتاجاغئز. سۇنرا دا بۆیۆک بیر عاذابا ایتیلەجکلردیر. (تەوبە سورەسی؛ 101)
