(38)
بایرام بیلینجی
شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِلنَّاسِ وَبَيِّنَاتٍ مِنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ فَمَنْ شَهِدَ مِنْكُمُ الشَّهْرَ فَلْيَصُمْهُ وَمَنْ كَانَ مَرِيضًا أَوْ عَلَى سَفَرٍ فَعِدَّةٌ مِنْ أَيَّامٍ أُخَرَ يُرِيدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَلَا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ وَلِتُكْمِلُوا الْعِدَّةَ وَلِتُكَبِّرُوا اللَّهَ عَلَى مَا هَدَاكُمْ وَلَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ ﴿۱۸۵﴾ (سورة البقرة)
(سایئلئ گۆنلر) راماضان آیئدئر. اینسانلارا رهبر اۇلان وە رهبرین آچئقلایئجئ آیتلریندن اۇلوشان قورئانئن، اۇ فورقانئن ایندیریلدیگی آیدئر. سیزدن کیم اۇ آیئ یاشارسا، اۇروچلو گچیرسین. کیم دە حاستا یاحود یۇلجولوق حالیندە اۇلورسا، اۇ گۆنلرین سایئسئ قادار دیگر گۆنلردە اۇروچ توتسون. آللاە سیزین ایچین قۇلایلئق ایستەر، زۇرلوق ایستەمز. بونلار، سایئیئ تاماملامانئز، (اۇروجو بیتتیگی گۆن) سیزی بونا یؤنلتمەسینە قارشئلئق (بایرام نامازئندا) آللاهئن یۆجەلیگینی سسلندیرمەنیز وە اۇنا قارشئ گؤرەوینیزی یرینە گتیرمەنیز ایچیندیر. (باقارا سورەسی؛ 185)
رسولوللاە مدینەیە گلدیگیندە اینسانلارئن اۇیون اۇینایئپ أگلندیکلری ایکی گۆن واردئ. رسولوللاە (ص): “بو ایکی گۆن نەدیر؟” دییە سۇردو. “بیز جاهیلیە دؤنمیندە بو گۆنلردە اۇیناردئق” دەدیلر. رسولوللاە (ص): “آللاە اۇ ایکی گۆنۆ سیزین ایچین داحا حایئرلئسئیلا دگیشتیردی. اۇنلار راماضان وە قوربان بایرامئ گۆنلریدیر.” بویوردو. (أبو داوود وە آحمد بین حانبل)
دگرلی گنچلر،
اؤنۆمۆز بایرام. بیر راماضانئ داحا گریدە بئراقئیۇروز. اومویۇروم کی حپینیز اۇروچلارئنئزئ دۆزنلی اۇلاراق توتموشسونوزدور. راببیمیز مۆکافاتئنئزئ قات قات ورسین! داحا اؤنجەکی قۇنوشمامئزدا، اۇروجون بیزلرە ساغلایاجاغئ ماددی وە ماعنوی قاتقئلاردان سؤز أتمیشتیک. دۆشۆنۆن؛ اؤیلە بیر عیبادت کی اۇروچ، هم پک چۇق یارائ وار، هم دە تاماملانماسئنئ بایراملا قارشئلئیۇروز. بو بیزە آللاهئن بیر لۆطفودور. باشتا اۇقودوغوموز حادیثتە دە بلیرتیلدیگی گیبی، بیر آیئ عیبادتلە گچیرمەنین اؤدۆلۆ اۇلاراق، اۆچ گۆن بۇیونجا گۆندەلیک حایاتئمئزدا زیارتە، اۇیون وە أگلنجەیە، بیربیریمیزلە صۇحبتە داحا چۇق زامان آیئرئرئز. یۇقسا أسکیدن آیئردئق، مئ دیەلیم؟
دگرلی گنچلر،
بایراملار، سادەجە أودە اۇتوروپ باقلاوا بؤرک یەییپ تنبللیک یاپئلاجاق یادا دنیزە، تاعطیلە قاچئلاجاق گۆنلر دگیلدیر. ماعالأسف گۆنۆمۆزدە بایراملار نەرەدەیسە تاعطیل ایلە أشیتلندی. بایرام دەیینجە چۇغوموزون عاقلئنا همن: “قاچ گۆن تاعطیل؟” سۇروسو گلییۇر. تاعطیل اییدیر، حۇشتور دا بایرام باشقا بیر شەیدیر. بایرام، تاعطیل زامانئ دگیلدیر. بایراملارئن أساس آنلامئ، بیر عیبادتین یرینە گتیریلمەسینین سەوینجینی یاشاماق، اوزون زاماندئر گؤرۆشمەین أش دۇستون گؤرۆشمەسی، کۆسکۆنلرین بارئشماسئ، آقرابالئق باغلارئنئن قووتلندیریلمەسیدیر. بونلارئ یاپارکن طابیعی کی باقلاوا بؤرک دە یەنیر، دینلنیلیپ بیرآز تاعطیل دە یاپئلئر؛ آما بایرامئن گتیرمەسی گرکن گۆزللیکلردن اوزاقلاشئپ تاعطیلە قاچماق، بایرامئن روحونا آیقئرئدئر.
پکی، اۇلماسئ گرکن بایرام قوتلامالارئ ناسئلدئر؟
اؤنجەلیکلە، رسولوللاە دؤنمیندە بایرامئن ناسئل قوتلاندئغئنا بیر باقالئم. اۇ دؤنمدە رسولوللاە، چۇلوق چۇجوق، قادئن أرکک، یاشلئ حاستا هر کیم وارسا حپسینین آچئق آلاندا تۇپلانئپ بایراملاشمایا گلمەلرینی ایستەمیشتیر. بو یۆزدن قئز أرکک بۆتۆن گنچلرین دە، یتیشکین قادئن وە أرککلر گیبی بایرام نامازلارئنئ گۆندملرینە آلمالارئ، نامازا وە بایراملاشمایا گیتمەلری گرکلیدیر.
دگرلی گنچلر،
بیلییۇرسونوز، گۆنۆمۆزدە مسافەلر اوزادئ. اینسانلار، بایرام نامازئنا گیتتیکلری أن یاقئن جامیعدە پک چۇق آقرابا یا دا آرقاداشئنئ گؤرەمەیەبیلییۇر. بو یۆزدن، بایراملاشماق ایچین بیربیریمیزین زیارتینە گیتمەمیز گرکییۇر. کیمینیز بایرامدا زیارت یاپمایئ سئقئجئ بولابیلیرسینیز؛ آنجاق آقرابا زیارتلرینین وە آقرابالئق باغلارئنئن قۇرونماسئ، آننە-بابالارئنئزئن ایستگی دگیل، آللاهئن بیر بویروغودور.
نیسا سورەسی؛ 1-نجی آیتین سۇن قئسمئندا آللاە:
“بیریندن بیر شەی ایستەرکن آدئنئ آندئغئنئز آللاها، بیر دە آقرابالئق باغلارئنا سایغئلئ اۇلون. آللاە سیزی گؤزتلەمکتەدیر.”
بویورماقتادئر.
بایرام گۆنلریندە آقرابالارئ زیارت أتمک، اۇنلارئن گؤنۆللرینی آلماق، بو بویروغا اویماقتئر. آقرابا زیارتلرینی بیر دە بو آچئدان دۆشۆنۆن. هم گزەجکسینیز هم سیزە ایکرامدا بولونولاجاق هم دە آللاهئن بیر أمرینی یرینە گتیرمیش اۇلماقتان دۇلایئ ثواب قازاناجاقسئنئز. سیزجە دە اۇلدوقچا قازانچلئ بیر زیارت دگیل می؟
دگرلی گنچلر،
بایراملاردا آقرابا زیارتلرینین یانئ سئرا یاپئلابیلەجک گۆزل بیر شەی داحا وار: کۆسلرین بارئشماسئ /بارئشتئرئلماسئ. چۆنکۆ رسولوللاە شؤیلە دەمیشتیر:
“بیر مۆمینین دین قاردشییلە اۆچ گۆندن چۇق دارغئن دورماسئ جائیز دگیلدیر. اۆچ گۆن گچتیکتن سۇنرا، اۇنونلا قارشئلاشئرسا، اۇنا سلام وریپ حاطئرئنئ سۇرمالئدئر. اۇ کیمسە سلامئنئ آلئرسا، بیرلیکتە ثوابا اۇرتاق اۇلورلار. سلامئنئ آلمازسا گۆناها گیرر. سلام ورن دە کۆس دورما مسئولیەتیندن قورتولموش اۇلور.” (أبو داوود)
بو، آصلئندا سادەجە بایرام گۆنلریندە دگیل، هر زامان یاپئلماسئ گرکن بیر شەیدیر. آنجاق بایرام گۆنلریندە، اینسانلارئن گؤرۆشمەسی، عاینئ اۇرتاملاردا بولونماسئ داحا چۇق مۆمکۆن اۇلدوغو ایچین بو گۆنلردە اینسانلارئ بارئشتئرماق داحا قۇلایدئر.
دگرلی گنچلر،
قۇنوشمامئزئن باشئندا اۇقودوغوموز آیتی کریمە هرکسین راماضان آیئ بۇیونجا اۇروچ توتماسئنئ، حاستا یا دا یۇلجو اۇلورلارسا راماضاندا توتمایابیلەجکلرینی، آنجاق سۇنرا موطلاقا قاضا أتمەلری گرکتیگینی بلیرتیر. سیزلر دە اۇروچلارئنئزئ دۆزنلی اۇلاراق توتون، توتامادئغئنئز گۆنلری قاضا أدین.
اۇقودوغوموز آیت شؤیلە بیتر:
“بونلار، سایئیئ تاماملامانئز (اۇروجون بیتتیگی گۆن)، سیزی بونا یؤنلتمەسینە قارشئلئق آللاهئن یۆجەلیگینی سسلندیرمەنیز وە اۇنا قارشئ گؤرەوینیزی یرینە گتیرمەنیز ایچیندیر.”
بورادا آللاهئن یۆجەلیگینی سسلندیرمک، آللاە آدئیلا تکبیر گتیرمەنین قارشئلئغئدئر. بو تکبیرلر ایسە بایرام نامازلارئندا گتیریلن تکبیرلردیر. سیزلرین دە راماضانئ عیبادتلە گچیرمەنیزی، بایرام نامازئ وە آقرابا زیارتلرییلە بایرامئن حاققئنئ ورمەنیزی اومار، موتلو وە حوضورلو بایراملار دیلەریز.
