آللاە ایلە بیرلیکتە اۇنون ولی قوللارئندان دا مدد اومماق أن یایغئن شیرک تۆرلریندندیر. تۆربەلردن، یاتئرلاردان، مزارلاردان، قابیرلردن مدد اومماق وەیا اۇنلارئ آللاە ایلە آرامئزا آراجئلار أدینمک آللاهئن عاففەدەمەیەجگی شیرکتیر.
ایسلام آللاها یالوارمایئ دگیل “سادەجە اۇنا” یالوارمایئ أمرەدر. آللاەتان باشقاسئنا یالوارئلان دین؛ “ایسلام” دگیل، “شیرک” دینیدیر.
فَادْعُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ ﴿۱۴﴾ (سورة غافر)
کافیرلر حۇشلانماسا دا، سیز دینی بۆتۆنۆیلە اۇنا حاص قئلاراق سادەجە آللاها دوعا أدین! (مۆمین سورەسی؛ 14)
قُلْ إِنِّي أُمِرْتُ أَنْ أَعْبُدَ اللَّهَ مُخْلِصًا لَهُ الدِّينَ ﴿۱۱﴾ وَأُمِرْتُ لِأَنْ أَكُونَ أَوَّلَ الْمُسْلِمِينَ ﴿۱۲﴾ قُلْ إِنِّي أَخَافُ إِنْ عَصَيْتُ رَبِّي عَذَابَ يَوْمٍ عَظِيمٍ ﴿۱۳﴾ قُلِ اللَّهَ أَعْبُدُ مُخْلِصًا لَهُ دِينِي ﴿۱۴﴾ (سورة الزمر)
دە کی: “بانا، دینی سادەجە کندیسینە حالیص قئلاراق آللاها عیبادت أتمەم أمرەدیلدی. هم اۇنون بیرلیگینە تسلیم اۇلان مۆسلۆمانلارئن ایلکی اۇلمام دا بانا أمرەدیلدی.” دە کی: “أگر راببیمە عیصیان أدرسم، بۆیۆک بیر گۆنۆن عاذابئندان قۇرقارئم.” دە کی: “بن دینیمی کندیسینە حالیص قئلاراق یالنئز آللاها قوللوق أدریم.” (زۆمر سورەسی؛ 14-11)
اؤلمۆش اۇلان بیر کیمسە آللاهئن أن سەودیگی قول بیلە اۇلسا اۇندان مدد اومماق، یاردئم ایستەمک؛ شیرکە دۆشۆرن بیر ساپئقلئقتئر. آللاە شؤیلە بویورماقتادئر:
وَمَنْ أَضَلُّ مِمَّنْ يَدْعُو مِنْ دُونِ اللَّهِ مَنْ لَا يَسْتَجِيبُ لَهُ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَهُمْ عَنْ دُعَائِهِمْ غَافِلُونَ ﴿۵﴾ وَإِذَا حُشِرَ النَّاسُ كَانُوا لَهُمْ أَعْدَاءً وَكَانُوا بِعِبَادَتِهِمْ كَافِرِينَ ﴿۶﴾ (سورة الأحقاف)
آللاهئن یاقئنئندان قئیامت گۆنۆنە قادار جواب ورەمەیەجک کیمسەلری چاغئراندان داحا ساپئق کیمدیر؟ اۇیسا کی بونلار، اۇنلارئن چاغرئسئنئن فارقئندا دگیللردیر. اینسانلار، آحیرتتە بیر آرایا گتیریلدیگی گۆن بونلار، اۇنلارا دۆشمان اۇلاجاق وە اۇنلارئن قوللوغونو قابول أتمەیەجکلردیر. (آحقاف سورەسی؛ 6-5)
… وَالَّذِينَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ مَا يَمْلِكُونَ مِنْ قِطْمِيرٍ ﴿۱۳﴾ إِنْ تَدْعُوهُمْ لَا يَسْمَعُوا دُعَاءَكُمْ وَلَوْ سَمِعُوا مَا اسْتَجَابُوا لَكُمْ وَيَوْمَ الْقِيَامَةِ يَكْفُرُونَ بِشِرْكِكُمْ وَلَا يُنَبِّئُكَ مِثْلُ خَبِيرٍ ﴿۱۴﴾ (سورة فاطر)
… آللاە ایلە برابر یالواردئقلارئنئز، بیر چکیردک زارئنا بیلە حۆکمەدەمزلر. أگر اۇنلارئ چاغئرسانئز، چاغرئنئزئ دویمازلار. دویسالار بیلە چاغرئنئزا قارشئلئق ورەمزلر. قئیامت گۆنۆ دە سیزین اۇرتاق قۇشتوغونوزو اینکار أدرلر. بونلارئ سانا هیچ کیمسە، حاققئیلا حابردار اۇلان (آللاە) گیبی حابر ورەمز. (فاطئر سورەسی؛ 14-13)
“یتیش أی فیلان! مدد یا فالان!” شکلیندە یالوارانلارئن آحیرتتەکی حاللری گرچکتن ایچلر آجئسئ اۇلاجاقتئر. دوعا عیبادتتیر وە عیبادت سادەجە آللاها یاپئلئر. عیبادتی آللاەتان باشقاسئنا یاپان -ایستەرسە بو کیشی آللاهئن ألچیسی اۇلسون- یینە دە مۆشریک اۇلور وە عاذابا اوغرار:
وَأَنَّ الْمَسَاجِدَ لِلَّهِ فَلَا تَدْعُوا مَعَ اللَّهِ أَحَدًا ﴿۱۸﴾ وَأَنَّهُ لَمَّا قَامَ عَبْدُ اللَّهِ يَدْعُوهُ كَادُوا يَكُونُونَ عَلَيْهِ لِبَدًا ﴿۱۹﴾ قُلْ إِنَّمَا أَدْعُو رَبِّي وَلَا أُشْرِكُ بِهِ أَحَدًا ﴿۲۰﴾ قُلْ إِنِّي لَا أَمْلِكُ لَكُمْ ضَرًّا وَلَا رَشَدًا ﴿۲۱﴾ قُلْ إِنِّي لَنْ يُجِيرَنِي مِنَ اللَّهِ أَحَدٌ وَلَنْ أَجِدَ مِنْ دُونِهِ مُلْتَحَدًا ﴿۲۲﴾ (سورة الجن)
مسجیدلر قوشقوسوز آللاهئندئر. اۇ حالدە آللاە ایلە بیرلیکتە کیمسەیە یالوارمایئن. آللاهئن قولو قالقمئش اۇنا دوعا أدرکن، نەرەدەیسە (جینلر) اۇنون أطرافئندا کچە گیبی بیربیرینە گچەجکلردی. دە کی: “بن آنجاق راببیمە دوعا أدر وە اۇنا هیچبیر شەیی اۇرتاق قۇشمام.” دە کی: “حابرینیز اۇلسون، بن سیزە کندیلیگیمدن نە بیر ضارار ورەبیلیریم نە دە بیر یۇل گؤسترەبیلیریم.” دە کی: “آللاەتان بنی کیمسە قورتاراماز وە بن اۇندان باشقا بیر سئغئناجاق کیمسە دە بولامام.” (جین سورەسی؛ 22-18)
فَلَا تَدْعُ مَعَ اللَّهِ إِلَهًا آخَرَ فَتَكُونَ مِنَ الْمُعَذَّبِينَ ﴿۲۱۳﴾ (سورة الشعراء)
آللاە ایلە برابر باشقا بیر ایلاها یالوارئپ یاقارما! سۇنرا عاذابا اوغراتئلانلاردان اۇلورسون. (شوعارا سورەسی؛ 213)
آللاە ایلە بیرلیکتە باشقاسئنا یالواران، آللاهئن غاضابئنا اوغرامئش وە ساپئتمئشتئر:
إِيَّاكَ نَعْبُدُ وَإِيَّاكَ نَسْتَعِينُ ﴿۵﴾ اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ ﴿۶﴾ صِرَاطَ الَّذِينَ أَنْعَمْتَ عَلَيْهِمْ غَيْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَيْهِمْ وَلَا الضَّالِّينَ ﴿۷﴾ (سورة الفاتحة)
بیز یالنئزجا سانا عیبادت أدر وە یالنئزجا سندن یاردئم دیلەریز. بیزی دۇغرو یۇلا ایلت! کندیسینە نیعمت وردیکلرینین یۇلونا. بونلار غاضابا اوغرایانلار وە ساپمئشلار دگیللر. (فاتیحا سورەسی؛ 7-5)
آللاە ایلە برابر یالوارئلانلار، آصلئندا عاجیزدیرلر؛ تۆربەلردن، أولیالاردان مدد اومانلار یینە کندیسی گیبی گۆچسۆز کیمسەلرە یالوارماقتادئرلار. اینسانئن آللاەتان بکلەمەسی گرکن یاردئمئ اؤلۆلردن بکلەمەسی آچئقچا شیرکتیر:
أَيُشْرِكُونَ مَا لَا يَخْلُقُ شَيْئًا وَهُمْ يُخْلَقُونَ ﴿۱۹۱﴾ وَلَا يَسْتَطِيعُونَ لَهُمْ نَصْرًا وَلَا أَنْفُسَهُمْ يَنْصُرُونَ ﴿۱۹۲﴾ وَإِنْ تَدْعُوهُمْ إِلَى الْهُدَى لَا يَتَّبِعُوكُمْ سَوَاءٌ عَلَيْكُمْ أَدَعَوْتُمُوهُمْ أَمْ أَنْتُمْ صَامِتُونَ ﴿۱۹۳﴾ إِنَّ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ عِبَادٌ أَمْثَالُكُمْ فَادْعُوهُمْ فَلْيَسْتَجِيبُوا لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ ﴿۱۹۴﴾ أَلَهُمْ أَرْجُلٌ يَمْشُونَ بِهَا أَمْ لَهُمْ أَيْدٍ يَبْطِشُونَ بِهَا أَمْ لَهُمْ أَعْيُنٌ يُبْصِرُونَ بِهَا أَمْ لَهُمْ آذَانٌ يَسْمَعُونَ بِهَا قُلِ ادْعُوا شُرَكَاءَكُمْ ثُمَّ كِيدُونِ فَلَا تُنْظِرُونِ ﴿۱۹۵﴾ إِنَّ وَلِيِّيَ اللَّهُ الَّذِي نَزَّلَ الْكِتَابَ وَهُوَ يَتَوَلَّى الصَّالِحِينَ ﴿۱۹۶﴾ وَالَّذِينَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِهِ لَا يَسْتَطِيعُونَ نَصْرَكُمْ وَلَا أَنْفُسَهُمْ يَنْصُرُونَ ﴿۱۹۷﴾ (سورة الأعراف)
هیچبیر شەی یاراتمایان وە کندیسی یاراتئلمئش اۇلانلارئ مئ آللاها اۇرتاق أدییۇرلار، اۇنا أش قۇشویۇرلار؟ اۇنلار نە بونلارا (کندیسینە یالوارانلارا)، نە دە کندی کندینە یاردئم أدەبیلیرلر. أگر سیز اۇنلارئ دۇغرو یۇلا چاغئرسانئز، سیزە اویمازلار. اۇنلارئ حا چاغئرمئشسئنئز، حا چاغئرمایئپ سوسموشسونوز، هیچ فارق أتمز. آللاە ایلە برابر دوعا أتتیکلرینیز طئبقئ سیزین گیبی قوللاردئر. أگر ایددیعانئزدا دۇغرو ایسنیز هایدی اۇنلارئ چاغئرئن دا، سیزە جواب ورسینلر. اۇنلارئن یۆرۆیەجک آیاقلارئ توتاجاق أللری، گؤرەجک گؤزلری وەیا ایشیتەجک قولاقلارئ مئ وار؟ دە کی: “هایدی چاغئرئن اۇ اۇرتاقلارئنئزئ، سۇنرا بانا ایستەدیگینیز توزاغئ قورون وە ألینیزدن گلیرسە گؤز آچتئرمایئن. زیرا بنیم ولیم؛ اۇ کیتابئ ایندیرن آللاەتئر. وە اۇ، صالیح قوللارئنا صاحیب چئقار. سیزین آللاە ایلە بیرلیکتە دوعا أتتیکلرینیز، نە سیزە یاردئم أدەبیلیرلر نە دە کندی کندینە یاردئملارئ دۇقونور.” (آعراف سورەسی؛ 197-191)
بیر شاحئص مثەلا سوسامئش اۇلسا، حیذمتچیسینی چاغئرئر وە کندیسینە سو گتیرمەسینی أمرەدر. بیر حاستالئغا یاقالانسا تداوی ایچین دۇکتۇر چاغئرئر. شاحصئن حیذمتچیسیندن وەیا دۇکتۇردان بیر شەی ایستەمەسینە “دوعا” دیەمەییز. آدامئن حیذمتچییی وەیا دۇکتۇرو “ایلاە” اۇلاراق قابول أتتیگینی دە سؤیلەیەمەییز. بو، اینسانئن یاپتئغئ سبب وە نتیجە قانونونا گؤرە جرەیان أدن بیر اۇلای اۇلدوغو ایچین بو قانونون حۆکمۆ دائیرەسیندن دە چئقماز. لاکین عاینئ شاحئص، سوسوزلوق وەیا حاستالئقتان اییجە بونالدئغئ آندا، حیذمتچیسینی وەیا دۇکتۇرو جاغئراجاق یردە بیر باشقا ولی وەیا پوتتان یاردئم دیلەسە، شۆبهەسیز کی اۇنا بیر سئقئنتئنئن گیدریلمەسی ایچین “دوعا” أتمیش وە اۇنو “ایلاە” أدینمیش اۇلور. چۆنکی بو کیمسە کیلۇمترەلرجە اوزاقتا، مزاردا یاتان بیر ولییە دوعا أتمکتەدیر. بانا اؤیلە گلییۇر کی؛ سؤز قۇنوسو شاحئص، اۇنو هر شەیی ایشیتن، گؤرن، سببلر عالمی اۆزەریندە بیر چشیت أگەمنلیگی بولونان قودرت وە حۆکۆم صاحیبی اۇلاراق آلغئلئیۇر، دۇلایئسئیلا اۇنون حاققئندا سویو اولاشتئرابیلیر یا دا شیفا ورەبیلیر اینانجئنا صاحیب بولونویۇر. عاینئ شکیلدە سئقئنتئلئ بیر دورومدا سو وە شیفا اوماراق بیر پوتا دوعا أتسە، بونو دا پوتون حاستالئق، صئححات وە سویا حۆکمۆنۆ گچیردیگینە، طابیعات قانونلارئ دئشئنداکی بیر ماعنەوی گۆچلە گیدرمک ایچین گرکن سببلر اۆزەرینە حۆکمۆنۆ گچیرمە قودرتینە صاحیب اۇلدوغونا ایناناراق یاپسا، اۇ شاحصئ وەیا پوتو ایلاە أدینمیش اۇلور. (مەودودی)
اؤلمۆش اینسانلار بیزی دویامازلار، اۇنلارا یالوارمانئن وە اۇنلاردان مدد اوممانئن هیچبیر آنلامئ یۇقتور:
وَالَّذِينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ لَا يَخْلُقُونَ شَيْئًا وَهُمْ يُخْلَقُونَ ﴿۲۰﴾ أَمْوَاتٌ غَيْرُ أَحْيَاءٍ وَمَا يَشْعُرُونَ أَيَّانَ يُبْعَثُونَ ﴿۲۱﴾ (سورة النحل)
آللاە ایلە بیرلیکتە یالواردئقلارئ هیچبیر شەیی یاراتامازلار، اۆستەلیک اۇنلار یاراتئلئپ دورماقتادئرلار. اؤلۆدۆرلر، دیری دگیلدیرلر. نە زامان دیریلتیلەجکلرینی بیلمزلر. (ناحل سورەسی؛ 21-20)
فَإِنَّكَ لَا تُسْمِعُ الْمَوْتَى وَلَا تُسْمِعُ الصُّمَّ الدُّعَاءَ إِذَا وَلَّوْا مُدْبِرِينَ ﴿۵۲﴾ (سورة الروم)
سن اؤلۆلرە ایشیتتیرەمزسین. اۇ داعوتی، آرقالارئنئ دؤنمۆش گیدرلرکن ساغئرلارا دا دویورامازسئن. (روم سورەسی؛ 52)
إِنَّكَ لَا تُسْمِعُ الْمَوْتَى وَلَا تُسْمِعُ الصُّمَّ الدُّعَاءَ إِذَا وَلَّوْا مُدْبِرِينَ ﴿۸۰﴾ (سورة النمل)
سن اؤلۆلرە ایشیتتیرەمزسین، آرقاسئنئ دؤنۆپ قاچماقتا اۇلان ساغئرلارا دا داعوتی دویورامازسئن. (نمل سورەسی؛ 80)
وَمَا يَسْتَوِي الْأَحْيَاءُ وَلَا الْأَمْوَاتُ إِنَّ اللَّهَ يُسْمِعُ مَنْ يَشَاءُ وَمَا أَنْتَ بِمُسْمِعٍ مَنْ فِي الْقُبُورِ ﴿۲۲﴾ (سورة فاطر)
اؤلۆلرلە دیریلر دە أشیت اۇلماز. آللاە، هر دیلەدیگینە ایشیتتیریرسە دە سن، قابیرلردەکینە ایشیتتیرەمزسین. (فاطئر سورەسی؛ 22)
واحیین داعوتینە اۇلوملو یانئت ورمەین کافیرلر، قورئاندا اؤلۆلرە بنزتیلمکتەدیر. قابیردەکی اؤلۆلرە دویورامایاجاغئمئز گیبی، کندیسینی قورئانا قاپاتمئش کافیرلرین دە واحیی ایشیتمەیەجگی آنلاتئلماق ایستنمیشتیر.
