قورئان باشتان سۇنا آللاەتان باشقا یاراتئجئ اۇلمادئغئنئ آنلاتئر:
أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بِالْحَقِّ إِنْ يَشَأْ يُذْهِبْكُمْ وَيَأْتِ بِخَلْقٍ جَدِيدٍ ﴿۱۹﴾ (سورة إبراهیم)
آللاهئن گؤکلری وە یری حاق ایلە یاراتتئغئنئ گؤرمۆیۇر موسونوز؟ دیلەرسە سیزی گیدریر (یۇق أدر) وە ینی بیر حالق گتیریر. (ایبراهیم سورەسی؛ 19)
خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ بِالْحَقِّ تَعَالَى عَمَّا يُشْرِكُونَ ﴿۳﴾ (سورة النحل)
گؤکلری وە یری حاق ایلە یاراتتئ؛ اۇ، مۆشریکلرین شیرک قۇشتوقلارئ شەیلردن یۆجەدیر. (ناحل سورەسی؛ 3)
الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضَ وَمَا بَيْنَهُمَا فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ ثُمَّ اسْتَوَى عَلَى الْعَرْشِ الرَّحْمَنُ فَاسْأَلْ بِهِ خَبِيرًا ﴿۵۹﴾ (سورة الفرقان)
اۇ، گؤکلری وە یری وە ایکیسینین آراسئنداکیلرین آلتئ گۆندە یاراتان وە سۇنرا عارشا ایستیوا أدندیر. راحمان (اۇلان آللاە)’دئر. بونو (بوندان) حابری اۇلانا سۇر. (فورقان سورەسی؛ 59)
آللاەتان باشقا یاراتئجئ اۇلدوغونو سؤیلەین مۆشریک سایئسئ یۇق دەنەجک قادار آزدئر. فاقاط بو ایددیعا یینە دە شیرکتیر وە ساقئنماق گرکیر.
آللاە شؤیلە بویورور:
هَذَا خَلْقُ اللَّهِ فَأَرُونِي مَاذَا خَلَقَ الَّذِينَ مِنْ دُونِهِ بَلِ الظَّالِمُونَ فِي ضَلَالٍ مُبِينٍ ﴿۱۱﴾ (سورة لقمان)
ایشتە بونلار آللاهئن یاراتتئقلارئدئر. پکی، گؤسترین باقالئم اۇندان باشقاسئ نە یاراتمئش! دۇغروسو، اۇ ظالیملر بسبللی بیر ساپئقلئق ایچیندەدیرلر. (لۇقمان سورەسی؛ 11)
لَوْ كَانَ فِيهِمَا آلِهَةٌ إِلَّا اللَّهُ لَفَسَدَتَا فَسُبْحَانَ اللَّهِ رَبِّ الْعَرْشِ عَمَّا يَصِفُونَ ﴿۲۲﴾ (سورة الأنبیاء)
أگر یر ایلە گؤکتە آللاەتان باشقا ایلاەلار اۇلسایدئ، بونلارئن ایکیسی دە موحاققاق فسادا اوغرار یۇق اۇلوردو. اۇ حالدە عارشئن راببی اۇلان آللاە، اۇنلارئن یاقئشتئرماقتا اۇلدوقلارئ شەیلردن بریدیر، مۆنززەتیر. (أنبیا سورەسی؛ 22)
آللاە ایلە بیرلیکتە یاراتئجئلارئن اۇلدوغو ایددیعاسئ شیرک اۇلماسئنا راغمن تاصاووف گلەنگیمیزدە بو تۆر ایددیعالار گؤرەبیلمکتەییز. تاصاووف دۆنیامئزئن اۆنلۆ سیمالارئندان یونوس أمرەیە ایسناد أدیلن مئصراعلار شؤیلەدیر:
“اۇل قادیری “کۆن فەیکۆن” لۆطفەدیجی راحمان بنم
کسمەدین رئزقئنئ ویرن جۆملەلرە سولطان بنم
نوطفەدن آدم یاراتان یومورتادان قوش دۆردن
قودرت دیلینین سؤیلەین ذیکر أیلەین سۆبحان بنم”
بیز بو سؤزلرین سۇنرادان دگینەجگیمیز حولول وە پانتئیزم ناظاریەسینین بیر اۆرۆنۆ اۇلدوغونو دۆشۆنۆیۇروز. یونوس أمرەنین شیعیرلریندە واحدتی وۆجود تماسئ ایشلندیگیندن قاچئنئلماز اۇلاراق اینسانئ (کندیسینی) تانرئ گیبی گؤرمۆشتۆر.
بو سؤزلر کندیسی حاققئندا اویدورما دا اۇلابیلیر، بونو گؤز آردئ أتمییۇروز. آنجاق بیزی راحاتسئز أدن قورئان سۆزگجیندن گچیریلمەدن بوگۆن حالا ساوونولویۇر اۇلماسئدئر.
