گۆندەلیک حایاتئن غائیلەلرینە قاپاناراق گۆنۆ قورتارمایا چالئشان تۇپلولوقلارئن، دۆشۆنجە اۆرتمک گیبی بیر قایغئلارئ اۇلاماز. بو تۆر تۇپلولوقلار حاکیم گۆچلرین /عونصورلارئن ایستەدیکلری دۇغرولتودا یؤنلندیریلیرلر.
مۇدرن زامانلار بۇیونجا، سؤمۆرگەجیلیک یۇلویلا أورنسللشتیریلن وە تاحاککۆم اۆرتن آوروپا مرکزجی پارادیگمالارا، ایدئۇلۇژیک آنلامدا دۇقونولمازلئق قازاندئرئلدئ.
بوگۆنۆن دۆنیاسئندا حانگی کۆلتۆر وە گلەنکتن گلمیش اۇلورسا اۇلسونلار بۆتۆن تۇپلوملار، بو پارادیگمالار دۇغرولتوسوندا، بـو پارادیگمالارئن سئنئرلارئ ایچریسیندە قالاراق دۆشۆنۆیۇر یا دا دۆشۆندۆرۆلۆیۇر. تاریحسل اۇلایلار /گلیشمەلر، گۆنجل اۇلایلار /گلیشمەلر؛ بو پارادیگمالارئن مانطئغئ ایچریسیندە یۇروملانئیۇر، دگرلندیریلییۇر.
بو نۇقطادان باقئلدئغئندا،”دۆشۆنجە وە ایفادە اؤزگۆرلۆگۆ” گیبی، گؤندمدن هیچ أکسیک اۇلمایان، مۇدا قاوراملارئن بیر پرۇپاگاندا کلیشەسی اۇلدوغو آچئقچا گؤرۆلەبیلییۇر. بو کلیشەلر، یالنئزجا آیدئنلانما موطلاقیەتچیلیگی طارافئندان اۆرتیلن، مشروعلاشتئرئلان وە قوتساللاشتئرئلان قاوراملارا وە دۆنیا گؤرۆشۆنە گؤرە دۆشۆنمەیی وە ایفادە أتمەیی قاپسار.
ایسلامی آنلامدا، تەوحیدە دایالئ بیر پرسپکتیف ایچریسیندە دۆشۆنمک، یۇروم یاپماق، سۇرغولامالار وە ألشتیری یاپماق؛ هم دە بیر دۆنیا گؤرۆشۆ، دگر سیستمی، حایات طارزئ وە سیستملر (سیاست /حوقوق /بیلگی /أگیتیم /أکۇنۇمی سیستمی) اۇلوشتورما اؤزگۆرلۆگۆ گیبی بیر اؤزگۆرلۆکتن سؤز أدیلەمز.
نیتەکیم بوگۆن، مۆسلۆمانلار بؤیلە بیر اؤزگۆرلۆکتن سؤز أتمییۇر. بو تۆر اؤزگۆرلۆکلردن سؤز أدنلر، سؤز أتمەیە جسارت أدنلر؛ مۇدرن /سکۆلر قاوراملار آراجئلئغئیلا چۇق شیددتلی بیر بیچیمدە ترؤریزە أدیلەرک ایعتیبارسئزلاشتئرئلئیۇر، دگرسیزلشتیریلییۇر.
ایسلامئ، سیاسال بیر سیستم حالیندە تۇپلوملارئنا قازاندئرماق ایستەین حارەکتلر مۆسلۆمان اۆلکەلردە یاشاندئغئ اۆزرە کیتلەسل قاتلیعاملارا ماعروض بئراقئلئیۇر. باعضن مۆسلۆمان بیر اۆلکەنین سیستماتیک بیر بیچیمدە مارژیناللشتیریلەرک عاسکری دیکتاتؤرلۆگە دؤنۆشتۆرۆلمەسی دە مۆسلۆمانلارئن ایسلامئ، بیر بۆتۆنلۆک ایچریسیندە طالب أتمە اؤزگۆرلۆکلرینین بولونمادئغئنئن چۇق آچئق بیر گؤسترگەسیدیر.
ایسلام دۆنیاسئ تۇپلوملارئ؛ آچئقلانماسئ، گرکچەلندیریلمەسی، تانئملانماسئ، آنلاملاندئرئلماسئ، چؤزۆملنمەسی؛ کسینلیکلە مۆمکۆن اۇلمایان بیر بۆیۆک کائۇس یاشئیۇر.
“أمپریال کۆرەسل ایرادە”، تۇپلوملارئمئزدا ایستەدیگی آندا، سیاسال چالقانتئلارئ، أتنیک قارشئتلئقلارئ، قارماشا وە بلیرسیزلیکلری، پارچالانمالارئ اۆرتییۇر، اۆرتەبیلییۇر. پیاسا ایمپاراتۇرلوغو چاغئندا، ایستنیلدیگیندە، دین دە “تۆکتیم نسنەسینە” دؤنۆشتۆرۆلەبیلییۇر. بۆتۆن بو گلیشمەلری باسماقالئب گنللـەمەلرلە آچئقلامایا چالئشئیۇر وە حپ یانئلئیۇروز. ایسلامی دۆشۆنجە دۆنیاسئنئن، کۆلتۆر دۆنیاسئنئن گۆجۆنۆ؛ بۆتۆنلۆکلۆ بیر دۆشۆنجە سیستمیندن آلان آنالیزلرە صاحیب اۇلدوغونو ایددیعا أدەمەییز.
ایسلامئ آنجاق تاریحسل حاطئرالارئ یاشاتماق، تمثیل أتمک اۇلاراق آنلادئغئمئز ایچین، یرلشیک قابوللر قارشئسئندا ألشتیرل بیر دیققات اۇلوشتورامئیۇروز.
حانگی تۇپلومدا اۇلورسا اۇلسون، مۇدرنلشمە تۇپلومساللاشتئقچا، سکۆلریزم دە اۇ اؤلچۆدە تۇپلومساللاشئیۇر. حایاتئمئزدا، ترجیحلریمیزە یؤن ورن ایلکەلر /اؤلچۆلر، حوقوقی آلاندا، أگیتیم آلانئندا، سیاست آلانئندا، أکۇنۇمی آلانئندا؛ ایسلامی ایلکەلر وە اؤلچۆلر دگیل، سکۆلر ایلکەلر وە اؤلچۆلردیر.
ایسلام دۆنیاسئندا أنتلکتۆئل حایات، مۇدرنلشمەیی اۇلوشتوران رؤنسانس /پرۇتستان رفۇرمو، بیلیمسل وە أندۆستریەل دەوریملر، آیدئنلانما وە کنتلشمە سۆرچلرییلە ایلگیلی اۇلاراق ألشتیرل سۇرغولامالار وە چؤزۆملەمەلر یاپابیلمیش دگیلدیر.
مۆسلۆمانلار اۇلاراق، بوگۆن گلدیگیمیز نۇقطا آنجاق “موحافاظاکار دمۇکراسی” یا دا “موحافاظاکار لیبرالیزم” اۇلاراق آدلاندئرئلابیلییۇر. بو دوروم، ایسلامی بیر مۇدل اۆرتمە وە اؤنرمە ایرادەسینە صاحیب اۇلمادئغئمئز ایچین بؤیلەدیر. قوشقوسوز سؤزۆنۆ أتتیگیمیز آدلاندئرمالار چۇق موغلاق آدلاندئرمالاردئر، بو نەدنلە دە بیر گرچکلیگی یانسئتمازلار.
سؤزۆنۆ أتتیگیمیز دورومون، کاپیتالیست اۇرتاملا /سیستملە بۆتۆنلشن، موحافاظاکار بیر بورژووازی اۇلوشتوردوغونو، دینین نە یازئق کی بورادا، أکۇنۇمیک باغلامدا بیر ایلیشکی سرمایەسی اۇلاراق قوللانئلدئغئنئ قایدەتمک گرکیر. موحافاظاکار بورژووازی پاراسال آنلامدا چۇق بۆیۆک زنگینلیکلر وە گؤرگۆسۆزلۆکلر سرگیلەرکن، کۆلتۆرل آنلامدا دا چۇق بۆیۆک بیر یۇقسوللاشما سرگیلییۇر.
آتاسۇی مۆفتۆاۇغلو – دۆشۆنۆر / یازار
