- یانئنئزدا اۇلانئ (تەوراتئ)[70] تاصدیق أدر اؤزللیکتە ایندیردیگیمە (قورئانا) اینانئن.[71] اۇنو گؤرمزلیکتە دیرننلرین ایلکی سیز اۇلمایئن! آیتلریمی گچیجی بیر چئقارا قارشئلئق ساتمایئن! بانا قارشئ یانلئش یاپماقتان ساقئنئن!
- گرچکلری، اویدورما شەیلرلە قارئشتئرمایئن وە گرچکلری بیلە بیلە گیزلەمەیین![72]
- نامازئ دۆزگۆن وە سۆرکلی قئلئن، زکاتئ ورین؛[73] رۆکوع أدنلرلە بیرلیکتە رۆکوع أدین![74] (نامازئ جماعاتلە قئلئن)
- کیتابئ /تەوراتئ ایچ باغلانتئلارئیلا[75] اۇقودوغونو حالدە، اینسانلارا أردملی اۇلمایئ أمرەدیپ کندینیزی اونوتویۇرسونوز، اؤیلە می؟ هیچ عاقلئنئزئ قوللانماز مئسئنئز؟
- دوروشونوزو بۇزمادان (صابئرلا)[76] وە گؤرەولرینیزی آقساتمادان[77] (آللاەتان) یاردئم ایستەیین. بو، آللاها سایغئلئ اۇلانلاردان باشقاسئنا آغئر گلیر.
- سایغئلئ اۇلانلار، راببییلە یۆزلشەجکلرینی وە اۇنون حوضورونا واراجاقلارئنئ آنلایانلاردئر.[78]
- أی ایسرائیل اۇغوللارئ! سیزە وردیگیم اۇنجا نیعمتی وە سیزی چاغداشلارئنئزا اۆستۆن قئلدئغئمئ[79] حاطئرلایئن!
- اؤیلە بیر گۆن قۇنوسوندا یانلئش یاپماقتان ساقئنئن کی، اۇ گۆن کیمسە کیمسەنین باشئنا گلن بیر شەیی ساوامایاجاق، کیمسەنین شفاعاتی[80] قابول أدیلمەیەجک، کیمسەدن بیر فیدیە آلئنمایاجاق وە گیچ کیمسەیە یاردئم أدیلمەیەجکتیر.[81]
- حانی سیزی فیرعاوون حانەدانئندان قورتارمئشتئق. اۇنلار سیزە کؤتۆ بیر عاذاب ورمک ایستییۇر، اۇغوللارئنئزئ بۇغازلئیۇر، قادئنلارئنئزئ ایسە ساغ بئراقئیۇرلاردئ. ایشین ایچیندە، راببینیز /صاحیبینیز اۇلاراق یاپتئغئم[82] یئپراتئجئ بۆیۆک بیر ایمتیحان واردئ.
- بیر گۆن دنیزی، سیزین سببینیزە ایکییە آیئرئپ سیزی قورتارمئش، فیرعاوون حانەدانئنئ گؤزۆنۆزۆن اؤنۆندە بۇغموشتوق.
- موسا ایلە قئرق گجەلیگینە سؤزلشتیگیمیزدە اۇنون آرقاسئندان بۇغایئ[83] ایلاە أدینمیشتینیز؛[84] یانلئشلار ایچیندەیدینیز.
- بلکی گؤرەوینیزی یرینە گتیریرسینیز دییە[85] داحا سۇنرا سیزی عاففەتمیشتیک.
- بیر دە یۇلا گلەبیلمەنیز ایچین موسایا اۇ کیتابئ، اۇ فورقانئ[86] ورمیشتیک.
- موسا حالقئنا شؤیلە سسلنمیشتی: “أی حالقئم! بۇغایئ ایلاە أدینمکلە کندینیزی کؤتۆ دوروما دۆشۆردۆنۆز. هر بیرینیزی فارقلئ اؤزللیکلردە یاراتانا[87] یؤنلین (تؤوبە أدین) دە نفیسلرینیزی اؤلدۆرۆن.[88] هر بیرینیزی فارقلئ اؤزللیکلردە یاراتانئن قاتئندا ایی اۇلان بودور.” (بونون اۆزرینە تؤوبە أتمیشتینیز) آللاە دا تؤوبەنیزی قابول أتمیشتی. تؤوبەلری قابول أدن، ایکرامئ بۇل اۇلان اۇدور.
- بیر گۆن دە شؤیلە دەمیشتینیز: “باق موسا! آللاهئ آپآچئق گؤرنە قادار سانا کسینلیکلە اینانمایاجاغئز!” سیز باقئپ دورورکن اۇ قۇرقونچ سس سیزی یاقالادئ.[89]
- اؤلمەنیزین[90] آردئندان یینە دە سیزی قالدئردئق کی گؤرەوینیزی یرینە گتیرەسینیز.
- بولوتلارئ اۆزرینیزە گؤلگەلیک یاپتئق؛ من (أکمک)[91] وە سلوا (بئلدئرجئن) ایندیردیک: “وردیگیمیز رئزئقلارئن تمیز اۇلانلارئندان یەیین!” دەدیک. یاپتئقلارئ یانلئشلارلا بیزە بیر ضارار ورەمەدیلر آما ضارارئ کندیلرینە ورییۇرلاردئ.
- بیر گۆن شؤیلە دەمیشتیک: “شو کنتە گیرین؛ بگندیگینیز یردن بۇل بۇل یەیین! أمریمیزە بۇیون أگەرک قاپئدان گیرین[92] وە؛ ‘گۆناە یۆکۆمۆزۆ قالدئر!’ دەیین کی، حاطالارئنئزئ اؤرتەلیم. گۆزل داورانانلارا ایکراملارئمئز اۇلاجاقتئر.”
- ایچلریندن یانلئش داورانانلار، کندیلرینە أمرەدیلنین یرینە باشقا بیر سؤز سؤیلەدیلر.[93] بیز دە یۇلدان چئقمالارئنا قارشئلئق، یانلئش داورانانلارئن اۆزرینە گؤکتن آفت ایندیردیک.[94]
- یینە بیر گۆن موسا، حالقئ ایچین سو طالبیندە بولوندو. “دگنگینلە شو تاشا وور!” دەدیک. همن اۇرادان اۇن ایکی پئنار قاینادئ. هر بیر بؤلۆک، سو ایچەجگی یری اؤگرندی. (اۇنلارا:) “آللاهئن وردیگی رئزئقتان یەیین، ایچین آما بۇزغونجولوق یاپاراق اۇرتالئغئ بیربیرینە قاتمایئن!” (دەدیک.)
————————————————————-
[70] تەوراتتاکی ایفادە شؤیلەدیر: “اۇنلارا قاردشلری (ایسماعیل اۇغوللارئ) آراسئندان سنین گیبی بیر پەیغامبر چئقاراجاغئم. سؤزلریمی اۇنون آغزئندان ایشیتەجکسینیز. کندیسینە بویوردوقلارئمئن تۆمۆنۆ اۇنلارا بیلدیرەجکتیر. آدئملا قۇنوشان بو پەیغامبرین ایلتتیگی سؤزلری دینلەمەینی بن جزالاندئراجاغئم.” (تثنیە؛ 18-19) [71] قورئان، اؤنجەکی کیتابلارئ “تاصدیق” أتمەسەیدی، اۇنلارا اینانانلارئن “قورئانا” اینانمالارئ گرکمزدی. (آلی عیمران؛ 81-82) [72] (آلی عیمران؛ 71). [73] آدمدن (ع) موحاممدە (ع) قادار بۆتۆن نبیلر نامازئ وە زکاتئ أمرەتمیشلردیر. (بەیینە؛ 5) نامازئ قئلئپ زکاتئ ورمک، نبیلرین یۇلوندا اۇلمانئن اۇلمازسا اۇلماز گؤسترگەسیدیر. [74] “زکات” کلیمەسی “گلیشمە” آنلامئنا گلن “زَکَوَ” کؤکۆندن تۆرەمیشتیر. زکات، موحتاج کسیمین وە قامونون (تەوبە؛ 60) ایحتیاجئنئ گیدریپ، مال وە حیذمت دۇلاشئمئنئن اؤنۆندەکی أنگللری قالدئراراق أکۇنۇمییی گلیشتیریر. [75] “تیلاوت” سؤزجۆگۆنۆن کؤکۆ اۇلان “تَلَوَ”؛ “بیردن چۇق شەیین، آرالارئنا کندی جینسلریندن اۇلمایان بیر شەی قارئشمایاجاق شکیلدە پش پشە سئرالانماسئ” آنلامئندادئر. (مۆفردات) بونا گؤرە تیلاوت؛ “بیربیریلە باغلانتئلئ آیتلری بیرلیکتە اۇقوماقتئر.” [76] “صابئر”، عاقلئن وە دینین گرکتیردیگی شکیلدە کندینە حاکیم اۇلماقتئر. (مۆفردات) بو شکیلدە داورانان کیشی، اؤنۆنە چئقان أنگللری آشاراق یۇلونا دوام أدر. دیلیمیزدە بونو أن ایی ایفادە أدن سؤز “دوروشونو بۇزماماقتئر”. [77] “صالاتئن” (الصلوة) کؤک آنلامئ؛ “بیر شەیی بئراقماماق وە سۆرکلی آرقاسئندا اۇلماقتئر”. (لسان العرب) بیر مۆسلۆمانئن هر گۆن بللی واقیتلردە یاپماسئ گرکن تک عیبادت “ناماز” اۇلدوغو ایچین آللاە تعالا اۇنا دا “صالات” دەمیشتیر. باعضئلارئ چالئشمادان، سادەجە دوعا ایلە سۇنوجا اولاشاجاقلارئنئ سانئرلار. ایش بو قادار قۇلای دگیلدیر. آللاهئن یاردئمئنئ حاق أتمک ایچین صابئرلئ اۇلماق وە گرکلی چالئشمایئ، تام اۇلاراق یاپماق ایجاب أدر. (باقارا؛ 202-200) وە (نجم؛ 39) [78] أهلی کیتاب ایچیندە دۇغرو اینانجا صاحیب اینسانلار واردئر. (آلی عیمران؛ 199) [79] هر نبینین اۆممتی، اۇنون یۇلوندا گیدرسە؛ یاشادئغئ دؤنمین أن اۆستۆن تۇپلومو اۇلور. آللاە تعالا، مۆسلۆمانلار ایچین شؤیلە دەمیشتیر: “أگر اینانئیۇرسانئز، أن اۆستۆن سیزلرسینیز!” (آلی عیمران سورەسی؛ 139) [80] “شفاعات”؛ “بیرینە أشلیک أتمک وەیا آرقا چئقماقتئر.” (مۆفردات) وە (العین) دۆنیادا اینسانلار بیربیرلرینە شفاعات أدەبیلیر، یاعنی آرقا چئقئپ دستک اۇلابیلیرلر؛ (نیسا؛ 85) آما ماحشر گۆنۆ کیمسە کیمسەیە شفاعات أدەمز. (باقارا؛ 254) وە (اینفیطار؛ 19-17) جننتە گیتمیش بیری، شیرک گۆناهئ ایلە دگیل دە دیگر گۆناەلارئندان دۇلایئ جهننمە گیریپ جزاسئنئ چکمیش اۇلان بیر یاقئنئنا، آللاهئن اۇنایئ ایلە شفاعات أدەبیلیر یاعنی اۇنو یانئنا آلابیلیر. (آعراف؛ 49-46)، (مریەم؛ 87-86) وە (طور؛ 21) آللاهئن اۇنایئ اۇلمادان شفاعات اۇلماز. (باقارا؛ 255)، (طاها؛ 109)، (سجدە؛ 4) وە (سبە؛ 23) [81] (باقارا؛ 123)، (معاریج؛ 14-11)، (عابسە؛ 37-33) وە (اینفیطار؛ 19). [82] بو آیتتە ایلتیفات صانعاتئ قوللانئلمئشتئر. سؤزلۆکتە؛ “أگمک، بۆکمک، چەویرمک” آنلامئنداکی “لَفَتَ” کؤکۆندن تۆرەین “ایلتیفات”؛ “بیر شەیی یؤنلدیگی طارافتان باشقا بیر طارافا چەویرمک” آنلامئنا گلیر. تریم اۇلاراق “ایلتیفات”؛ “اۆسلوبلا ایلگیلی أدبی بیر صانعاتتئر”. قوللانئلدئغئ یرلردە ایفادەیە؛ “تهدید وە قۇرقوتما، تنبیە، قئناما، سیلکەلەمە، اویارما وە حاطئرلاتما، سبب گؤسترمە، طالبین اؤنمینی ایفادە أتمە” گیبی آنلاملار قاتار. دینلەیجینین ایلگی وە دیققاتینی جانلئ توتمایئ ساغلار.
“ایلتیفات”؛ کیشیدە تکیللیک-چۇغوللوقتا وە زاماندا یاپئلابیلیر. تۆرکچەدە دە بنزەر آماچلارلا، قۇنوشورکن کیشی دگیشتیرمە، تکیل کیشییی چۇغول ضامیرلە ایفادە أتمە وە کیپتە دگیشیکلیک یاپما واردئر؛ آنجاق هر دیلین دینامیکلری کندینە اؤزگۆ اۇلدوغو ایچین بیر دیلدن باشقا بیر دیلە چەویری یاپئلئرکن، عاینئ آنلام اینجەلیکلرینی یانسئتماق هر زامان مۆمکۆن اۇلماز. بو یۆزدن مئالیمیزدە قورئاندا گچن ایلتیفات صانعاتلی سؤیلەییشلر، تۆرکچەدە داحا ایی آنلاشئلماسئ آماجئیلا یر یر لافظن دگیل، ماعنن آقتارئلمئشتئر.
[83] مئصئردا تاپئلان أن اؤنملی ایلاەلاردان بیری آپیس آدئ وریلن بیر بۇغا ایدی. بۇغا سەوگیسی ایچلرینە اؤیلەسینە ایشلەمیشتی کی، فیرعاوون حانەدانئ سودا بۇغولوپ اۇنلارئن ثروتی ایسرائیل اۇغوللارئنا قالئنجا (شوعارا؛ 59-57) وە (دوحان؛ 28-25) اۇنلار ایلک ایش اۇلاراق، أللرینە گچن آلتئنلاردان بیر آپیس هەیکلی یاپئپ تاپمایا باشلادئلار. (طاها؛ 98-83) تەوراتتا شو ایفادەلر واردئر:“مئصئردا بیلدیرین، میگدۇلدا دویورون، نۇفتا، تاهپانهستە دویورون؛ ‘یرینی آل، حاضئرلان، چۆنکی چەورەندەکیلری یەییپ بیتیرییۇر قئلئچ! ایلاهئن آپیس نەدن قاچتئ؟ بۇغان نەدن آیاقتا قالامادئ؟ چۆنکی راب اۇنو یرە سردی.”
[84] “إتَّخَذَ” فیعیلی؛ ایکی مفعول آلابیلیر. قورئاندا آچئقچا “ایلاە أدینمە” شکلیندە گچتیگی یرلرین عاکسینە، “بوزاغئ” گچن هیچبیر آیتتە ایکینجی مفعول آچئق گلمەمیشتیر. بونون آماجئ، آلتئندان بیر بوزاغئ یاپمانئن وە اۇنو ایلاە أدینمەنین تەوراتا گؤرە آیرئ آیرئ یاساقلارئن ایحلالی (چئقئش؛ 5-4) اۇلدوغونون وورغولانماسئ اۇلابیلیر. [85] آیتتە “گؤرەوینی یرینە گتیرمک” شکلیندە ترجۆمە أدیلن “شۆکۆر”؛ “یاپئلان اییلیگین دگرینی بیلمک، یاپانئ اؤومک وە حاق أدیلن قارشئلئغئ ورمکتیر.” (مۆفردات) [86] “فورقان”؛ “دۇغرویو یانلئشتان آیئرماقتئر.” دۇغرویو یانلئشتان آیئران شەیە دە “فورقان” دەنیر. ایلاهی کیتابلارئن تامامئ بو اؤزللیکتەدیر. (آلی عیمران؛ 4) وە (نیسا؛ 113) [87] “باری (= بَارِئ)”؛ “فارقلئ یاراتان” دەمکتیر. اینسان اینسانا، بیتکی بیتکییە، حایوان حایوانا بنزەر، آما حپسی دە بیربیریندن فارقلئدئر. آللاە، هر شەیی فارقلئ یاراتتئغئ ایچین “البَارِئ” اۇنون ایسیملریندندیر. (حاشر؛ 24) [88] قورئاندا عاینئ اۇلایئن آنلاتئلدئغئ ایلگیلی دیگر آیتلر دیققاتە آلئناراق بو آیتتە گچن “نفیسلری اؤلدۆرمک” ایفادەسینە گرچک دگیل، مجاز آنلام وریلمیشتیر. بۇغایئ ایلاە أدینمکلە کندیلرینی کؤتۆ دوروما دۆشۆرنلر تؤوبە أدرلرسە، قابول أدیلەجگی بیلدیریلمیشتیر. (باقارا؛ 54-51) وە (آعراف؛ 153-152) آیرئجا قورئاندا بیر باشقا اۇلای سببییلە بو سوچو ایشلەینلرە داحا سۇنراکی بیر زامان دیلیمیندە تکرار حیطاب أدیلمەسی وە ایشلەدیکلری بو سوچون حاطئرلاتئلماسئ، بونلارئن اؤلدۆرۆلمەدیکلرینی گؤستریر. (باقارا؛ 93) حاتتا بو اۇلایئن آصئل آکتؤرۆ سامیری داحی اؤلدۆرۆلمەمیش، دئشلانمئشتئر. (طاها؛ 97-95) “نفیسلری اؤلدۆرمک” ایفادەسی قورئاندا هرحانگی بیر قارینەیە ایحتیاج دویولمایاجاق آچئقلئقتا مجاز اۇلاراق دا قوللانئلمئشتئر. (نیسا؛ 29) [89] (نیسا؛ 153). [90] تەوراتا گؤرە آللاە، حالقئن گؤزۆ اؤنۆندە داغا تجللی أدیپ ایسرائیل اۇغوللارئنا أمیرلرینی ورمک ایچین اۆچ گۆنلۆک آرئنما سۆرەسی وریر وە داغئن أطرافئنا حالقئن گچمەیەجگی بیر سئنئر چیزیلمەسینی ایستەر. بوندان سۇنراسئ شؤیلە آنلاتئلئر: “اۆچۆنجۆ گۆنۆن صاباحئ گؤک گۆرلەدی، شیمشکلر چاقتئ. داغئن اۆزریندە قۇیو بیر بولوت واردئ. دەرکن، چۇق گۆچلۆ بیر بۇرو سسی دویولدو. یرلشیم آلانئندا هرکس تیترەمەیە باشلادئ. موسا حالقئن تانرئ ایلە گؤرۆشمک اۆزرە یرلشکەدن چئقماسئنا اؤنجۆلۆک أتتی. داغئن أتگیندە دوردولار. سینا داغئنئن هر یانئندان دومان تۆتۆیۇردو. چۆنکی راب داغئن اۆستۆنە آتش ایچیندە اینمیشتی. داغدان اۇجاق دومانئ گیبی دومان چئقئیۇر، بۆتۆن داغ شیددتلە سارسئلئیۇردو. بۇرو سسی گیتگیدە یۆکسلینجە، موسا قۇنوشتو وە تانرئ گؤک گۆرلەمەلرییلە اۇنو یانئتلادئ. راب، سینا داغئنئن اۆزرینە ایندی، موسایئ داغئن تپەسینە چاغئردئ.” (چئقئش؛ 20-16)“حالق گؤک گۆرلەمەلرینی، بۇرو سسینی دویوپ شیمشکلری وە داغئن باشئنداکی دومانئ گؤرۆنجە قۇرقودان تیترەمەیە باشلادئ. اوزاقتا دوراراق موسایا: ‘بیزیملە سن قۇنوش، دینلەیەلیم’ دەدیلر، ‘آما تانرئ قۇنوشماسئن، یۇقسا اؤلۆرۆز.’ موسا: ‘قۇرقمایئن!’ دییە قارشئلئق وردی. ‘تانرئ سیزی دینلەمک ایچین گلدی؛ تانرئ قۇرقوسو اۆزرینیزدە اۇلسون، گۆناە ایشلەمەیەسینیز دییە.’ حالق اوزاقتا دوردو، فاقاط موسا تانرئنئن بولوندوغو قۇیو بولوت کۆمەسینە یاقلاشتئ. راب، موسایا شؤیلە دەدی: ‘ایسرائیل اۇغوللارئنا دیەجکسین کی؛ سیزینلە گؤکتن قۇنوشتوغومو گؤردۆنۆز. آلتئن، گۆمۆش ایلاەلار یاپئپ اۇنلارئ بنیملە بیر توتمایاجاقسئنئز… ” (چئقئش؛ 23-19)
[91] تەوراتتا “من” ایلە ایلگیلی شو ایفادەلر واردئر: “راب، موسایا؛ ‘سیزە گؤکتن أکمک یاغدئراجاغئم.’ دەدی، ‘حالق هر گۆن گیدیپ گۆنلۆک أکمگینی تۇپلایاجاق. بؤیلەجە اۇنلارئ سئنایاجاغئم. بنیم یاساما گؤرە یاشئیۇرلار مئ یاشامئیۇرلار مئ؟ گؤرەجگیم.” (چئقئش؛ 5-4)“آقشام بئلدئرجئنلار گلدی، اۇردوگاهئ ساردئ. صاباح اۇردوگاهئن چەورەسینی چیگ قاپلامئشتئ. چیگ أریینجە، تۇپراقتا چؤلۆن یۆزەییندە قئراغئیا بنزەر اینجە پولجوقلار گؤرۆندۆ. بونو گؤرۆنجە ایسرائیللیلر بیربیرلرینە: ‘بو دا نە؟’ دییە سۇردولار. چۆنکی نە اۇلدوغونو آنلایامامئشلاردئ. موسا: ‘راببیم سیزە یەمک ایچین وردیگی أمکتیر بو.’ دەدی.” (چئقئش؛ 15-13)
ایسرائیل اۇغوللارئ، آللاهئن “من” وە “سلوا” ایکرامئ ایچین؛ “تک چشیت یەمگە قاتلانامایاجاغئز” دییە یاقئنمئشلاردئ. (باقارا؛ 61) بونا گؤرە من وە سلوا بیر آرادا تک چشیت یەمک سایئلماقتادئر. بو دا “من” ایچین تەوراتتا گچن “أکمک” تانئمئنئن اویغون دۆشتۆگۆنۆ گؤستریر. نیتەکیم “من” ایلە ایلگیلی شو بیلگیلر دە مەوجودتور: “منین قئراغئ شکلیندە کۆچۆک وە یووارلاق، کیشنیش تۇحومو گیبی بەیاض وە آق گۆننۆک گؤرۆنۆشۆندە اۇلدوغو، لذذتینین باللئ یوفقایا بنزەدیگی بلیرتیلمکتەدیر.” (چئقئش؛ 14 وە 31)
“من”، هیچبیر ایشلمە تابیع توتولماقسئزئن طابیعی حالییلە یەنەبیلدیگی گیبی اۇندان چشیتلی ییەجکلر دە یاپئلئیۇردو. ایسرائیل اۇغوللارئ “منی” تۇپلار، دگیرمندە اؤگۆتۆر وەیا هاواندا دؤوەرک تنجرەدە حاشلار، پیدە یاپارلاردئ وە بو تازە یاغ تادئندا اۇلوردو. (سایئلار؛ 8)
[92] (نیسا؛ 154) وە (آعراف؛ 161). بوراسئ “سجدە أدەرک” دییە مئاللندیریلیر. “سجدەنین” کؤک آنلامئ؛ “أگیلمە وە بۇیون أگمەدیر”. (مۆفردات) بورادا اۇ یرە، قاپئدان گیرمە أمرینە بۇیون أگیلمەسی ایستنمیشتیر. أمری تبلیغ أدن موسا (ع) شؤیلە دەمیشتی: “أی حالقئم! آللاهئن سیزە یازدئغئ شو ترتمیز وە دگرلی یرە گیرین؛ آرقانئزئ دؤنمەیین، یۇقسا قایبەدنلرە دؤنۆشۆرسۆنۆز.” (مائیدە؛ 21) [93] اۇرایا گیرمە أمرینە قارشئ چئقانلار شؤیلە دەدیلر: “باق موسا! اۇرادا چۇق زۇربا بیر حالق وار. اۇنلار چئقمادئقچا بیز اۇرایا آصلا گیرمەیەجگیز. أگر اۇنلار چئقارلارسا اۇ زامان گیرریز. اۇ یرە گیرمەیە قۇرقانلارئن آراسئندان آللاهئن نیعمت وردیگی ایکی کیشی شؤیلە دەدی: ‘اۇنلارئن یانئنا شو قاپئدان گیرین؛ اۇرادان گیررسنیز، حاکیم اۇلانلار سیز اۇلورسونوز. اینانئپ گۆونییۇرسانئز یالنئز آللاها دایانئن!” (مائیدە؛ 22) سانکی آللاە، اۇ یرین حالقئ ایلە ساواشمالارئنئ أمرەتمیش گیبی شو سؤزۆ دە سؤیلەدیلر: “باق موسا! اۇنلار اۇرادا اۇلدوقچا بیز آصلا اۇرایا گیرمەیەجگیز. سن وە راببین گیدین، اۇنلارلا ساواشئن! بیز بورادا اۇتوراجاغئز. (مائیدە؛ 24) وە (آعراف؛ 162-161) [94] (مائیدە؛ 26).
