مۆسلۆمانلار اۇلاراق قاموسال تارتئشمایا آچمادئغئمئز، آچمایئ دۆشۆنمەدیگیمیز، آچمایا جسارت أدەمەدیگیمیز یاپئسال سۇرونلارئمئز وار. گلەنکسل اۇتۇریتە /ایقتیدار آنلایئشئ /یاقلاشئمئ دینی حایات اۆزریندە أتکیسینی سۆردۆرۆیۇر. بو آنلایئش یا دا ذیهنیەت یۇلویلا، ایسلام دۆنیاسئندا حالقلار سسسیزلیگە ایندیرگنەبیلییۇر.
تۇپلوملارئمئزئن پۇپۆلیزملر وە حاماست یۇلویلا دۆشۆنجەسیزلشتیریلمەلری آغئر بیر اینسانلئق سوچو حالینە گلدیگی حالدە بونو فارق أتمییۇروز. تۇپلوملارئمئزدا ایجتیهادئن (دۆشۆنجە اوغراشلارئنئن) دورولماسئیلا بیرلیکتە کیتلەلر بیلمەیە، اؤگرنمەیە، آراشتئرمایا، مراق أتمەیە ایحتیاج دویمامایا باشلادئلار. بو دوروم تۇپلوملارئمئزئن دۆشۆنسل /کۆلتۆرل بیر وارلئق اۇلاراق کندیلرینی گرچکلشتیرەمەمەسی سۇنوجونو دۇغوردو.
ایسلام دۆنیاسئ تۇپلوملارئنئن کۆلتۆرل /سیاسال فارقئندالئغئنئ، بیلینجینی، اوفقونو زنگینلشتیرمەین، گۆچلۆ قئلمایان پۇپۆلیست /حاماسی بیر دیلی /دویارلئلئغئ /سؤیلمی نەدن ائصرارلا سۆردۆردۆگۆمۆزۆ بیلمییۇروز، بیلمک ایستەمییۇروز. گلەنکلریمیز وە گلەنکسل اۇتۇریتە /ایقتیدار آنلایئشئ تۇپلوملارئمئزا هۇمۇژن بیر کۆلتۆرۆ دایاتئیۇر. هۇمۇژنلیگی دایاتان، مشروعلاشتئران وە ساوونان کۆلتۆرلردە /تۇپلوملاردا دگیشیم فیکری، ینیلنمە فیکری شۆبهە وە أندیشە ایلە قارشئلانئیۇر. بو نەدنلەدیر کی، پۇپۆلیست یاقلاشئملارلا، قاورایئش بیچیملرییلە، “یاپئسال بیر دگیشیم فیکری” هیچبیر شکیلدە گۆندمە گتیریلەمییۇر.
ینیلنمە وە ینیدن باشلاما ایحتیاجئ دویمایان کۆلتۆرلر، ایسلام دۆنیاسئ تۇپلوملارئندا گؤرۆلەبیلەجگی اۆزرە، گلەنگە ماحکومیەتلرینی سۆردۆرۆیۇر.
سۇرغولاماقسئزئن هر تۆرلۆ ستاتۆکۇ ایلە بۆتۆنلشمک، تۇپلوملارئمئزئ کرۇنیک بیر باغئملئلئغا سۆرۆکلۆیۇر. سۇرغولاما وە ینیلەمە یتکیسینی آنجاق دۆشۆنەرک قازانابیلیریز. دۆشۆنمکلە، حساب یاپماق بیربیریندن چۇق فارقلئ شەیلردیر. حساب یاپاراق آنجاق ماددی قازانئملار ألدە أدیلەبیلیر. دۆشۆنەرک اینسانی وارۇلوشوموزو سۇموتلاشتئرئر، گرچک قئلارئز. هر تۆر فاشیزم اؤنجە دۆشۆنجەیی یئقئما اوغراتئر، سۇنرا اینسانی وارۇلوشو وە حایاتئ تاحریب أدر.
گۆنۆمۆزدە؛ کۆرەسللشمە، کۆلتۆرلرین چۇغوللوغونا حایات حاققئ تانئمایاراق، ینی بیر فاشیزم بیچیمینە دؤنۆشۆیۇر. کۆرەسللشمە تک وە حاکیم بیر کۆلتۆر آدئنا، آمەریکان کۆلتۆرۆ آدئنا، بۆتۆن دیگر کۆلتۆرلری سیلیپ سۆپۆرۆیۇر. بو نۇقطادا سؤمۆرگەجیلیگین سۇنا أرمەدیگینی حاطئرلاتماق گرکییۇر. أسکی وە ینی سؤمۆرگەجیلیکلر، ایحتیراصلارئنا اولاشابیلمک ایچین، سئق سئق آراچ دگیشتیرییۇر. سؤمۆرگەجیلر هر دؤنمدە، بوگۆن دە یاشاندئغئ اۆزرە چۇق موغلاق طاوئرلار، ترجیحلر وە ایلیشکیلرلە، سئنئرسئز ایکییۆزلۆلۆکلر سرگیلییۇر.
اولوس-دەولتلر دؤنمینە قادار، ایسلام دۆنیاسئ تۇپلوملارئندا، کۆلتۆرل کیملیکلرین فارقلئلئغئ وە چۇقلوغو مۆسلۆمانلارئ هیچبیر شکیلدە راحاتسئز أتمەدی. ایچریسیندە بولوندوغوموز دؤنمدە رئال پۇلیتیک دەدیگیمیز شەی نە یازئق کی، مۆسلۆمان حالقلارئ بیربیرلرینە یابانجئلاشتئرئیۇر. رئال پۇلیتیک ایی ایلە کؤتۆ آراسئنداکی آیرئملارئ گچرسیز قئلاراق، پۇلیتیک آحلاقئن هیچبیر ایشە یارامادئغئنئ گؤسترییۇر. ایسلام دۆنیاسئ تۇپلوملارئندا گلەنکسل اۇتۇریتە /ایقتیدار یاقلاشئملارئنئن سۇرغولانامایاجاغئنا ایقناع أدیلن کیمی کسیملر؛ آمەریکان أمپریالیزمینین کؤتۆلۆکلری قارشئسئندا سسسیز قالئرکن، کیمی کسیملر دە روس أمپریالیزمنین کؤتۆلۆکلری قارشئسئندا سسسیز قالئیۇر.
ایسلامی اینانچلارئمئز هر دورومدا، حپیمیزە حاقیقاتین بۆتۆنۆنە نۆفوذ أتمە، حاقیقاتین بۆتۆنۆنە اولاشما وە حاقیقاتین بۆتۆنۆنۆ تمثیل أتمە سۇروملولوغو یۆکلەر. کاپیتالیست-نئۇلیبرال دۆنیانئن کار حئرصلارئنا دایالئ اۇلاراق ایجاد أتتیگی ساواشلاردا، ایسلامئن وە مۆسلۆمانلارئن آراچساللاشتئرئلمالارئ قادار قۇرقونچ بیر شەی اۇلاماز. بو آراچساللاشتئرما اۇلغوسو، تۇپلوملارئمئزئن کۆلتۆرل بیر بیلینچتن یۇقسون اۇلدوقلارئنئ گؤستریر. بوگۆن، بۆتۆن مۇدرن قاوراملار وە دگرلر دە؛ أمپریالیست یایئلما، چئقار پۇلیتیکالارئ طارافئندان چۇق کیرلی بیر بیچیمدە سؤمۆرۆلۆیۇر. “اینسان حاقلارئ” سؤیلمی یالنئزجا کاپیتالیست-نئۇلیبرال بنجیل بورژووا بیرەیینین حاقلارئ اۇلاراق یۆرۆرلۆکتە اۇلدوغو حالدە، بو سؤیلم سۇیوت بیر پرۇپاگاندا سؤیلمی اۇلاراق سۆرکلی گۆندمدە توتولابیلییۇر.
ایدئۇلۇژیک وە عئرقچئ کسینلیکلر، فارقلئلارئن، اؤتەکیلشتیریلنلرین دۆنیاسئنئ وە سۇرونلارئنئ قاورامایئ ایمکانسئز قئلئیۇر. ایدئۇلۇژیک قارشئتلئقلاروە رقابتلر، أتنیک قارشئتلئقلار وە رقابتلر تۇپلومسال بلیرسیزلیک قایناقلارئنا دؤنۆشۆیۇر. قاتئلئمجئ پۇلیتیکالارئ اؤنجەلیکلی پۇلیتیکالار اۇلاراق بلیرلەیەرک، کۆلتۆر پۇلیتیکالارئنئ ایهمال أدن، ساوساقلایان تۇپلوملاردا /کۆلتۆرلردە؛ سۇرونلو آزئنلئقلار، دۆشمان آزئنلئقلارا دؤنۆشەبیلییۇر. کۆلتۆرسۆزلۆکلە ماعلول بیر تاریحین، یالنئزجا جۇغرافیایا ایندیرگنمیش بیر تاریحین، مۆسلۆمان حالقلار ایچین نە قادار آغئر سۇنوچلار دۇغوردوغونو اؤزللیکلە گۆنۆمۆزدە یاشانان تراژدیلر باغلامئندا ینیدن دگرلندیرمک گرکییۇر.
ایچریسیندە بولوندوغوموز دؤنمدە اۇرتادۇغو اۆلکەلریندە یاشانان نۆفوذ آلانئ رقابتلری /چاتئشمالارئ، بۆتۆن تۇپلوملاردا گۆونلیک قایغئلارئنئ وە تۇپلومسال بلیرسیزلیکلری درینلشتیرییۇر.
تک یانلئ، تک بۇیوتلو یۇروملار اۆزریندە یۇغونلاشماق، فارقلئلار آراسئنداکی مسافەلرین بۆیۆمەسینە یۇل آچئیۇر. ایدئۇلۇژیک کسینلیکلرین وە دایاتمالارئن دۆنیاسئندا هیچبیر شکیلدە بیلینچ اؤزگۆرلۆگۆندن سؤز أدەمەییز. کاپیتالیست وە نئۇلیبرال دۆنیا گؤرۆشۆنۆن، حایات طارزئنئن سئنئرسئزلئغئ وە سۇرومسوزلوغو بۆتۆن تۇپلوملاردا اینسانی وارۇلوشو بیر أشیا گیبی آراچساللاشتئرئیۇر، اینسان حایثیەتینی یۇق أدییۇر. وارۇلوشلارئ آراچساللاشتئرئلان بیرەیلر فیزیۇلۇژیک ایلگیلری آشامئیۇر، شەیلرین أگەمنلیگینە بۇیون أگییۇر.
آحلاق، بیرەیسل ویجدان قۇنوسو اۇلاراق دگرلندیریلدیگی ایچین تۇپلومسال آحلاقا ایحتیاج دویولمویۇر. دویغوسال آشئرئلئقلار وە نۇستالژیک هیەجانلارلا بۆتۆنلشن دینی دویارلئلئق، گرچکلیک قارشئسئندا توتونامئیۇر. بو بۆتۆنلۆک ایچریسیندە کندیلرینی سۇموت اۇلاراق گرچکلشتیرەمەین مۆسلۆمان تۇپلولوقلار، وارۇلوشلارئنئ بیر دکۇر اۇلاراق سۆردۆرەبیلییۇر. ایچسل دۆنیالارئندا أنگینلیگی، درینلیگی، بۆتۆنلۆگۆ، قوشاتئجئلئغئ، قاپسایئجئلئغئ گرچکلشتیرەمەین وارۇلوشلارئن، دئش دۆنیادا یاپابیلەجگی شەیلر، شەیلرلە ایلگیلنمکتن عیبارت اۇلاجاقتئر.
