3.1 – باقارا سورەسینین 40-44-نجۆ آیتلرینین
“بیر” کلیمەسینین آنلام چرچیوەسی باغلامئندا تاحلیلی
چالئشمامئزئن ایکینجی بؤلۆمۆندە ”بر” کلیمەسینین گرک سؤزلۆکلردە گرکسە قورئانداکی قوللانئملارئندا “گنیشلەمە وە یایئلما (توسع)”، “دۇغرولوق، دۇغرو سؤزلۆلۆک، سؤزە صاداقات (صدق)” وە “ایطاعات” آنلاملارئنئن
3.2 – باقارا سورەسینین 40-44-نجۆ آیتلرینین
“البر” قاورامئنئن اؤزللیکلرینی تثبیت آماجئیلا تدقیقی
“بیر” قاورامئنئن یر آلدئغئ تۆم آیتلری بو چالئشمامئزدا اینجەلەیەجگیز. حپسیندە تثبیت أتتیگیمیز تریم آنلامئندا
1- “وأوفوا بعهدی أوف بعهدکم = بانا وردیگینیز سؤزۆ یرینە گتیرین کی، بن دە سیزە وردیگیم سؤزۆ یرینە گتیرەییم“: “بیر” قاورامئ کندیسینە کیتاب
2- “وإیای فرهبون = یالنئز بندن قۇرقون“: “بیرری” یرینە گتیرەبیلمک ایچین آللاەتان باشقاسئندان قۇرقماماق گرکیر.
3- “وآمنوا بما أنزلت مصدقا لما معکم = سیزین یانئنئزدا اۇلانئ (تەوراتئ) اۇنایلایئجئ اۇلاراق ایندیردیگیمە (قورئانا) اینانئن“: “بیررین” گرچکلشمەسی ایچین تاصدیق سیستمینین دەورەیە سۇقولماسئ وە گلن کیتابئن
4- “ولا تکونوا أول کافر بە ولا تشتروا بآیاتی ثمنا قلیلا = اۇنو گؤرمزلیکتن گلنلرین ایلکی اۇلمایئن. آیتلریمی گچیجی بیر بدلە قارشئلئق ساتمایئن“: کیتابئن موصاددیق اۇلدوغونو گؤرمک ایشین أهلی کیشیلر ایچین
5- “وأیای فاتقون = یالنئز بندن چکینەرک کندینیزی قۇرویون“: “بیر” قاورامئ تاقوا ایلە ایلگیلیدیر. زیرا تاقوا، آللاها اۇلان
6- “ولا تلبسوا الحق بالباطل وتکتموا الحق وأنتم تعلمون = حاققئ، باطئل قئلئغئندا سۇقمایئن؛ بیلە بیلە حاققئ گیزلەمەیین“: “بیرری” یرینە گتیرمەمک آنجاق، تاصدیق سیستمینین چالئشتئرئلماماسئ ایچین
7- “وأقیموا الصلاة وآتوا الزکاة وارکعوا مع الراکعین = نامازئ تام قئلئن، زکاتئ ورین، رۆکوع أدنلرلە بیرلیکتە رۆکوع أدن“: نامازئن تام قئلئنماسئ (ایمانئن گؤسترگەسی اۇلدوغوندان) بیرەیسل آنلامدا آللاها قوللوغون أکسیکسیز یرینە گتیریلمەسینی، زکاتئن وریلمەسی ماددی آنلامدا
4- “بیر” قاورامئنئن گچتیگی دیگر آیتلرین اینجەلنمەسی
قورئانداکی هر قاورام یینە قورئان طارافئندان آچئقلانمئشتئر. راببیمیز هیچبیر قاورامئن ایچینی اینسانلارئن دۇلدورماسئنا ایذین ورمەیەرک تانئملامالارئ وە دتایلاندئرمالارئ بیذذات کندیسی یاپمئشتئر. دتایلارا اولاشماق ایچین دە آیتین آیتلرلە آچئقلاندئغئ متۇدو قورئانا یرلشتیرمیش وە ایلگیلی آیتلرلە دە بو متۇدو بیزلرە اؤگرتمیشتیر. راببیمیزین کیتابئنا قۇیدوغو بو متۇد گرگی “بیر” قاورامئنئن “آللاها وریلن سؤزۆن توتولوپ ائصر یۆکۆندن قورتولماق ایچین گرکنلرین یاپئلماسئ” آنلامئنا گلدیگی ایلە ایلگیلی تثبیتیمیزی دستکلەین باشقا آیتلر دە اۇلمالئدئر. آنجاق “البر” ایفادەسینین یر آلدئغئ دیگر آیتلرە گچمەدن اؤنجە ایسرائیل اۇغوللارئنئن گلن ینی کیتابا قارشئ تاقئندئقلارئ طاورئ وە سببینی بیزلرە بیلدیرن باعضئ آیتلری گؤرمەمیز یریندە اۇلاجاقتئر:
4.1- ایسرائیل اۇغوللارئنئن قورئانا قارشئ توتوملارئ وە سببلری
بِئْسَمَا اشْتَرَوْا بِهِ أَنْفُسَهُمْ أَنْ يَكْفُرُوا بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ بَغْيًا أَنْ يُنَزِّلَ اللَّهُ مِنْ فَضْلِهِ عَلَى مَنْ يَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ فَبَاءُوا بِغَضَبٍ عَلَى غَضَبٍ وَلِلْكَافِرِينَ عَذَابٌ مُهِينٌ ﴿۹۰﴾ وَإِذَا قِيلَ لَهُمْ آمِنُوا بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ قَالُوا نُؤْمِنُ بِمَا أُنْزِلَ عَلَيْنَا وَيَكْفُرُونَ بِمَا وَرَاءَهُ وَهُوَ الْحَقُّ مُصَدِّقًا لِمَا مَعَهُمْ قُلْ فَلِمَ تَقْتُلُونَ أَنْبِيَاءَ اللَّهِ مِنْ قَبْلُ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ ﴿۹۱﴾ (سورة البقرة)
کندیلرینی نە کؤتۆ ساتتئلار! آللاە، سچتیگی بیر قولونا اییلیک أدیپ کیتاب ایندیردی، دییە قئسقانچلئقتان آللاهئن ایندیردیگی هر شەیی گؤرمزدن گلدیلر. باشلارئنا غاضاب اۆستۆنە غاضاب گلدی. اۇ کافیرلرین حاق أتتیکلری، آلچالتئجئ بیر عاذابتئر. اۇنلارا؛ “بیز، بیزە ایندیریلنە گۆونیریز!” دەر، گریسینی گؤرمزلیکتن گلیرلر. حالبوکی اۇ، تۆمۆیلە گرچکتیر وە یانئنداکینی اۇنایلایئجئ اؤزللیکتەدیر. دە کی: “کیتابئنئزا اینانئیۇردونوز دا شیمدییە قادار آللاهئن نبیلرینی نە دییە اؤلدۆرۆیۇردونوز؟” (باقارا سورەسی؛ 90-91)
آیتتە گؤرۆلدۆگۆ اۆزەرە، ایسرائیل اۇغوللارئ قورئانئن کندی کیتابلارئنئ تاصدیق أتتیگینی گؤرمۆش آنجاق صئرف کندیسیندن اۇلمایان بیرینە ایندیریلدی، دییە قئسقانچلئقتان اۇنا اویمامئشلاردئر. بو قئسقانچلئق دورومونو آیت؛ “آللاهئن ایندیردیگینی گؤرمزدن گلەرک کندیسینی نە کؤتۆ ساتتئلار” شکلیندە تاعریف أتمکتەدیر. حاطئرلاناجاغئ اۆزەرە باقارا سورەسینین 41-نجی آیتیندە دە؛ “اۇنو گؤرمزدن گلنلرین ایلکی اۇلمایئن، آیتلریمی گچیجی بیر بدلە قارشئلئق ساتمایئن” ایفادەلری قوللانئلمئشتئ.
آیرئجا اۇنلارا؛ “آللاهئن ایندیردیگینە اینانئن” دەندیگیندە؛ “بیزە ایندیریلنە اینانئرئز” دەییپ؛ “اؤتەسینی گؤرمزدن گلمە” ایفادەلری دە باقارا سورەسینین 41-نجی آیتییلە بیرەبیر اؤرتۆشمکتەدیر. بوراداکی گؤرمزدن گلدیکلری؛ “گریسی /اؤتەسی = وراءە” ایفادەسی قورئانئن اؤزللیکلە باقارا؛ 41’دەکی؛ “یانئنئزداکینی تاصدیق أدیجی اۇلاراق ایندیردیگیمە اینانئن (وَآمِنُوا بِمَا أَنْزَلْتُ مُصَدِّقًا لِمَا مَعَكُمْ)” ایفادەسیندەکی تاصدیق أدیجی اۇلما قئسمئنا وورغو یاپئیۇر اۇلمالئدئر. زیرا کندی کیتابئنا اینانماقتا آنجاق قورئانئن اۇنو تاصدیق أتتیگینی گؤرمزدن گلمکتەدیرلر. نیتەکیم باقارا سورەسینین 91-نجی آیتیندە دە؛ “اۇ تۆمۆیلە گرچکتیر وە یانئنداکینی اۇنایلایئجئ اؤزللیکتەدیر” دەنیلەرک عاینئ دوروم دیلە گتیریلمکتەدیر.
قۇنویا آچئقلئق گتیرن بیر باشقا آیت گروبو دا شؤیلەدیر:
يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لِمَ تَكْفُرُونَ بِآيَاتِ اللَّهِ وَأَنْتُمْ تَشْهَدُونَ ﴿۷۰﴾ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ لِمَ تَلْبِسُونَ الْحَقَّ بِالْبَاطِلِ وَتَكْتُمُونَ الْحَقَّ وَأَنْتُمْ تَعْلَمُونَ ﴿۷۱﴾ وَقَالَتْ طَائِفَةٌ مِنْ أَهْلِ الْكِتَابِ آمِنُوا بِالَّذِي أُنْزِلَ عَلَى الَّذِينَ آمَنُوا وَجْهَ النَّهَارِ وَاكْفُرُوا آخِرَهُ لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ ﴿۷۲﴾ وَلَا تُؤْمِنُوا إِلَّا لِمَنْ تَبِعَ دِينَكُمْ قُلْ إِنَّ الْهُدَى هُدَى اللَّهِ أَنْ يُؤْتَى أَحَدٌ مِثْلَ مَا أُوتِيتُمْ أَوْ يُحَاجُّوكُمْ عِنْدَ رَبِّكُمْ قُلْ إِنَّ الْفَضْلَ بِيَدِ اللَّهِ يُؤْتِيهِ مَنْ يَشَاءُ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ ﴿۷۳﴾ (سورة آل عمران)
أی أهلی کیتاب! آللاهئن آیتلرینی نە دییە اؤرتۆیۇرسونوز، حالبوکی دۇغرو اۇلدوغونا شاهیدسینیز؟ أی أهلی کیتاب! گرچگی نەدن گرچک دئشئ گیبی گؤسترییۇر، بیلە بیلە گرچگی گیزلییۇرسونوز؟ أهلی کیتابتان بیر کسیم دە دەر کی؛ “شو مۆمینلرە ایندیریلنی گۆنۆن باشئندا قابول أدین، سۇنوندا رددەدین، بلکی وازگچرلر. دینینیزە اویاندان باشقاسئنا گۆونمەیین!” دە کی: “یۇل آللاهئن یۇلودور. بۆتۆن بونلارئ؛ سیزە وریلنین بیر دنگی باشقاسئنا وریلدی وەیا آللاە قاتئندا سیزە قارشئ دلیل گتیریرلر، دییە می یاپئیۇرسونوز؟” دە کی؛ “هر اییلیک آللاهئن ألیندەدیر. اۇنو، ترجیحینی دۇغرو یاپانا وریر. ایمکانلارئ گنیش اۇلان وە هر شەیی بیلن آللاەتئر.” (آلی عیمران سورەسی؛ 70-73)
یینە نت بیر بیچیمدە گؤرۆلدۆگۆ اۆزەرە تاصدیق گرچکلشمیشتیر. أهلی کیتاب، گلن آیتلرین آللاهئن آیتلری اۇلدوغونا شاهیدلیک أدەجک درەجەدە گرچگی گؤرمۆشتۆر. بونا راغمن قابولە یاناشمامالارئ ینی گلن واحیین کندیسیندن اۇلمایان بیرینە وریلمەسینی چکەمەمەلریندندیر. هر ایکی آیت گروبوندا دا قئسقانچلئق وە دۇلایئسئیلا کیبیردن دۇلایئ تاصدیقین گرچکلشتیگینی گؤردۆکلری حالدە “ائصر” یۆکۆندن قورتولمایئ یاعنی گلن کیتابا وە ألچییە اینانمایئ رددەتمیش، دیگر بیر دەییشلە “بیرری” گرچکلشتیرمەمیشتیر.
بو آیتلردن باحثەتتیگیمیز اؤن بیلگیلری آلدئقتان سۇنرا آرتئق “البر” ایفادەسینین یر آلدئغئ آیتلری گؤرمەیە باشلایابیلیریز.
4.2- “بیر” قاورامئنئن قوللانئلدئغئ آیتلر
4.2.1 – باقارا سورەسی؛ 177
لَيْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَكُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَلَكِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَالْيَوْمِ الْآخِرِ وَالْمَلَائِكَةِ وَالْكِتَابِ وَالنَّبِيِّينَ وَآتَى الْمَالَ عَلَى حُبِّهِ ذَوِي الْقُرْبَى وَالْيَتَامَى وَالْمَسَاكِينَ وَابْنَ السَّبِيلِ وَالسَّائِلِينَ وَفِي الرِّقَابِ وَأَقَامَ الصَّلَاةَ وَآتَى الزَّكَاةَ وَالْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذَا عَاهَدُوا وَالصَّابِرِينَ فِي الْبَأْسَاءِ وَالضَّرَّاءِ وَحِينَ الْبَأْسِ أُولَئِكَ الَّذِينَ صَدَقُوا وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُتَّقُونَ ﴿۱۷۷﴾ (سورة البقرة)
“بیر” یۆزۆنۆزۆ دۇغو وە باتئ طارافئنا چەویرمەنیز دگیلدیر. “بیر”؛ آللاها، آحیرت گۆنۆنە، ملکلرە، کیتابا وە نبیلرە اینانئپ گۆونن کیشینین یاپتئغئدئر. بؤیلە بیر کیشی، سەومەسینە راغمن مالئنئ؛ کندینە یاقئنلئغئ اۇلانلارا، یتیملرە، چارەسیزلرە، یۇلدا قالانلارا، ایستەمەینلرە وە بۇیوندوروق آلتئنداکیلرە وریر. نامازئ تام قئلار وە زکاتئ وریر. بونلار آنلاشما یاپتئغئ زامان دا یۆکۆملۆلۆکلرینی یرینە گتیریرلر. باسقئلارا، زۇرلوقلارا، بیر دە باسقئن آنئندا اۇلاجاقلارا قارشئ دیرنچلی اۇلورلار. اؤزۆ سؤزۆ دۇغرو اۇلانلار بونلاردئر. آللاەتان چکینەرک قۇرونانلار دا بونلاردئر. (باقارا سورەسی؛ 177)
بو آیت “بیررین” نە اۇلوپ نە اۇلمادئغئنئ آنلاتماسئ باقئمئندان سۇن درەجە اؤنملیدیر. کلیمە دیلیمیزە “اییلیک” اۇلاراق چەوریلەجگی ایچین آیتتە آنلاتئلانلار “اییلیگین” نە اۇلدوغونو دیلە گتیرییۇر گیبی گؤرۆنمکتەدیر. آنجاق آنا آیتلریمیز اۇلان وە “بیرری” قاوراملاشتئردئغئنئ دۆشۆندۆگۆمۆز باقارا سورەسینین 44-40-نجۆ آیتلریندن اؤگرندیگیمیزە گؤرە “بیر” اؤزل بیر اییلیکتیر کی بو دا “ائصر” یۆکۆندن قورتولما، یاعنی سۇن کیتابا اینانما یۆکۆملۆلۆگۆنۆ یرینە گتیرمکتیر. اۇ حالدە بو آیتتە دە “بیر” ایلە عاینئ قۇنو دیلە گتیریلییۇر اۇلمالئدئر. ذاتن دیققات أدیلیرسە “بیررین” نە اۇلدوغو آنلاتئلئرکن یینە عاینئ موحتوا ایشلنمکتەدیر. بونو دتایلئ بیچیمدە بیرآز ایلریدە گؤرەجگیز. آما اؤنجەلیکلە آیتین باشئندان باشلایالئم وە نە آنلاتئلدئغئنئ گؤرمەیە چاللئشالئم: “بیررین” یۆزلری دۇغویا یا دا باتئیا چەویرمک اۇلمادئغئنئن ایفادە أدیلمەسی قۇنونون قئبلەنین دگیشتیریلمەسی ایلە ایلگیلی اۇلدوغونو همن گؤرەبیلمەمیزی ساغلاماقتادئر. اۇ حالدە قئبلەنین تاحویلی قۇنوسونو وە بونون کیتابئن اؤنجەکینی تاصدیقی آچئسئندان اؤنمینی یینە آیتلردن گؤرەلیم.
بیلیندیگی اۆزەرە أنعام سورەسینین 90-نجو آیتی گرگی نبیمیز وە برابریندەکی مۆمینلر ینی بیر آیتلە دگیشتیریلمەمیش هر قۇنودا، اؤنجەکی کیتابلارئن منسوبلارئنا اویویۇرلاردئ. بو سببلە نامازلارئنئ دا قودۆستەکی بەیتی ماقدیسە یؤنلەرک قئلئیۇرلاردئ. آنجاق آشاغئداکی آیتتە دە آصئقچا گؤرۆلەجگی اۆزەرە قئبلە دگیشەجکتی. وە بو دگیشیکلیگین گرچکلشەجگی تەوراتتا یازئلئیدئ:
قَدْ نَرَى تَقَلُّبَ وَجْهِكَ فِي السَّمَاءِ فَلَنُوَلِّيَنَّكَ قِبْلَةً تَرْضَاهَا فَوَلِّ وَجْهَكَ شَطْرَ الْمَسْجِدِ الْحَرَامِ وَحَيْثُ مَا كُنْتُمْ فَوَلُّوا وُجُوهَكُمْ شَطْرَهُ وَإِنَّ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ لَيَعْلَمُونَ أَنَّهُ الْحَقُّ مِنْ رَبِّهِمْ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا يَعْمَلُونَ ﴿۱۴۴﴾ (سورة البقرة)
یۆزۆنۆن سئق سئق گؤگە دؤندۆگۆنۆ گؤرۆیۇروز. سنی ایستەدیگین قئبلەیە ألبتتە چەویرەجگیز. آرتئق یۆزۆنۆ مسجیدی حارام طارافئنا چەویر! (مۆمینلر! سیز دە) نەرەدە اۇلورسانئز اۇلون، یۆزۆنۆزۆ اۇنون طارافئنا چەویرین! کندیسینە کیتاب وریلنلر ایی بیلیرلر کی بو (دگیشیکلیک)، راببینین گرچک حۆکمۆدۆر. یاپتئغئ هیچبیر شەی آللاها گیزلی قالماز. (باقارا سورەسی؛ 144)
آیتین باشئندا بلیرتیلن نبیمیزین یۆزۆنۆ سئق سئق گؤگە دؤنمەسی وە قئبلەنین دگیشتیریلمەسی یؤنۆندەکی ایستگی، ایسرائیل اۇغوللارئ طارافئندان بو قۇنودا کندیسینە باسقئ یاپئلدئغئنئ گؤسترمکتەدیر. زیرا یوقارئداکی آیتلردە دە گؤردۆگۆمۆز گیبی کندی کیتابلارئندا، گلەجک اۇلان نبینین قئبلەیی دگیشتیرەجگی بیلگیسی مەوجودتو. بو سببلە نبیمیزە؛ “سن قئبلەیی دگیشتیرەمەدیگینە گؤرە بکلەدیگیمیز نبی اۇلامازسئن” شکلیندە بیر باسقئ اویغولویۇر اۇلمالارئ گرکیر. ایشتە بو باسقئلار سببییلە نبیمیزین بو دگیشیکلیگین بیر آن أوول گرچکلشمەسینی ایستەدیگینی آیتتن آنلایابیلییۇروز. دۇلایئسئیلا قئبلە دگیشیکلیگی گرچکلشتیگیندە قورئانئن تەوراتتاکی بو بیلگییی دە تاصدیق أتتیگی آنلاشئلاجاق وە ایسرائیل اۇغوللارئ “ائصر” سۇروملولوقلارئنئ یرینە گتیرمک زۇروندا قالاجاقلاردئر. وە أگر بو سۇروملولوقلارئنئ یرینە گتیریر دە گلن ألچییە ایمان أدیپ اۇنو دستکلەرلرسە “بیرری” گرچکلشتیرمیش اۇلاجاقلاردئر. سورەنین 146-نجئ آیتی قئبلەنین دگیشەجگی قۇنوسونداکی بیلگیلرینین نە قادار کسین اۇلدوغونو دا گؤزلر اؤنۆنە سرمکتەدیر:
الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَعْرِفُونَهُ كَمَا يَعْرِفُونَ أَبْنَاءَهُمْ وَإِنَّ فَرِيقًا مِنْهُمْ لَيَكْتُمُونَ الْحَقَّ وَهُمْ يَعْلَمُونَ ﴿۱۴۶﴾ (سورة البقرة)
کندیسینە کیتاب وردیکلریمیز بونو (کاعبەنین تکرار قئبلە اۇلاجاغئنئ)، کندی اۇغوللارئنئ بیلدیکلری گیبی بیلیرلر. آما اۇنلارئن بیر تاقئمئ بو گرچگی بیلە بیلە گیزلەرلر. (باقارا سورەسی؛ 146)
ایشتە باقارا سورەسینین یوقارئدا اۇقودوغوموز 177-نجی آیتیندە گچن “بیر؛ یۆزۆنۆزۆ دۇغو وە باتئ طارافئنا چەویرمەنیز دگیلدیر” ایفادەسی بو دوروما ایشارت أدییۇر اۇلمالئدئر. یاعنی بورادا؛ “اؤنملی اۇلان کاعبەیە وەیا بەیتی ماقدیسە یؤنلمەنیز دگیل، تەوراتتا یازانئن تاصدیق أدیلمیش اۇلماسئدئر” دەنیلمک ایستنییۇر. “أگر بو تاصدیقی گؤرۆر دە موصاددیقە اویارسانئز؛ ‘بیر’ گرچکلشیر” دەنمیش اۇلویۇر. اۇ حالدە ایسرائیل اۇغوللارئ قئبلەنین دە دگیشیمی ایلە قورئانئن أللریندەکی کیتابئ تاصدیق أتتیگینی گؤرمەلرینە راغمن قۇنویو؛ “دۇغویا وە باتئیا یؤنلمەیە” ایندیرگەمیش وە مسئەلەنین اؤزۆندن اوزاقلاشاراق باهانە اۆرتمیش، هدف ساپتئرمایا چالئشمئش اۇلمالئلار. نیتەکیم یاپتئقلارئ آنلاشئلان بو؛ “قۇنونون اؤزۆندن ساپما” أیلمی دە باقارا سورەسینین 42-نجی آیتیندە گؤردۆگۆمۆز؛ “حاققئ باطئللا اؤرتمە” ایفادەسی ایلە اؤرتۆشمکتەدیر. حاتتا باقارا سورەسینین 145-نجی آیتیندە دە شؤیلەدیر:
وَلَئِنْ أَتَيْتَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ بِكُلِّ آيَةٍ مَا تَبِعُوا قِبْلَتَكَ وَمَا أَنْتَ بِتَابِعٍ قِبْلَتَهُمْ وَمَا بَعْضُهُمْ بِتَابِعٍ قِبْلَةَ بَعْضٍ وَلَئِنِ اتَّبَعْتَ أَهْوَاءَهُمْ مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ إِنَّكَ إِذًا لَمِنَ الظَّالِمِينَ ﴿۱۴۵﴾ (سورة البقرة)
کندیسینە کیتاب وریلنلرە بۆتۆن آیتلری (دلیللری) گتیرسن، سنین قئبلەنە اویمازلار. سن دە اۇنلارئن قئبلەسینە اویاجاق دگیلسین. اۇنلاردان هیچبیری دیگرینین قئبلەسینە دە اویماز. سانا گلن بو بیلگیدن سۇنرا اۇنلارئن ایستکلرینە اویارسان، یانلئش یاپانلارا قارئشئر گیدرسین. (باقارا سورەسی؛ 145)
