مۆسلۆمانلارئن حایاتئندا، ایسلامئن ایلگی وە دیققاتی دئشئندا قالابیلەجک بیر آلان یۇقتور. حایاتئن هر أورەسیندە ایسلام، مۆسلۆمانلارا دنگەلی وە درینلیکلی بیر روحانی حایاتلا، اؤلچۆلۆ وە دینامیک بیر فیزیکی حایاتئ بۆتۆنلشتیرمەلرینی اؤگۆتلەمکتەدیر. کسکین وە بلیرگین بیر کیشیلیگە صاحیب اۇلونابیلمەسی ایچین اینسانئن، اؤنجەلیکلە روحانی اۇلانلا فیزیکی اۇلان آراسئنداکی دۆزنلەیجی ایلیشکییی قورماسئ گرکمکتەدیر.
بیر یئغئن بلیرسیزلیکلە یۆکلۆ بیر سۇسیال حایاتئن آقئشئ ایچریسیندە، مۆسلۆمان بلیرلەیجی بیر آکتیویتە ایچریسیندە اۇلابیلمەسی سؤزۆنۆ أتتیگیمیز دۆزنلەیجی ایلیشکییی گرچکلشتیرمەسینە باغلئدئر. بو بیر زۇرونلولوقتور. بو ایلیشکییی گرچکلشتیرمەین تۇپلولوقلار، فیعیلن وار اۇلماق یرینە، پۇتانسیەل بیر یئغئن اۇلاراق واردئر. نیتەکیم بوگۆن مۆسلۆمان حالقلار، بؤیلەسی بیر دوروملا قارشئ قارشئیادئر. فیعیلی مۆجادلەنین دئشئندا بولونان مۆسلۆمانلار، ایسلامئ اؤزل گۆنلردە گییلیپ چئقارئلان بیر فۇرما گیبی قوللانماقتادئر.
ایسلام آچئسئندان مۆسلۆمانلارئن روحانی حایاتئن ایچریسیندە آما تۇپلومسال حایاتئن دئشارئسئندا اۇلمالارئ قابول أدیلەبیلیر بیر دوروم دگیلدیر. عاینئ شکیلدە، تۇپلومسال حایاتئن ایچریسیندە وە فاقاط روحانی حایاتئن دئشارئسئندا اۇلماق دا ایسلامئن اؤزۆنە آیقئرئ بیر دورومون ایفادەسیدیر. بوگۆن مۆسلۆمانلارئن هر تۆر سۇسیال أتکینلیگین دئشئندا یاشاتمایا چالئشتئقلارئ روحانی حایاتئن دا بۆیۆک اؤلچۆدە ایسلامئن حاقیقاتی ایلە بیر ایلگیسی بولونماماقتادئر. چرچیوەسینی گلەنگین چیزدیگی کیمی تؤرنلری یاشاتماق، روحانی حایاتئ یاشاتماق دەمک دگیلدیر.
روحانی حایاتئ یاشاتتئقلارئنئ سانان، گلەنکسل کیمی تؤرنلری پرۇگراملئ وە دۆزنلی بیر عیبادت حالینە گتیرن چەورەلر، بوگۆن ایسلامئن قارشئ قارشئیا بولوندوغو تهدید وە تهلیکەلردن حابرسیزدیر. مۆسلۆمان یئغئنلار، روحانی حایاتئ ایحیا أتمکتەدیرلر. بوگۆنۆن باطئنیلیگی تۇپلومسال حایاتا ایلیشکین ایسلامی یۆکۆملۆلۆکلری ائصرارلا اینکار أدەرک باطئنی درەجەلر وە ماقاملار ألدە أتمەیی ایسلامئن یگانە شیعارئ سایماقتا، آچئق /ظاهیری حۆکۆملری تەویل أدەرک عازیز ایسلامئ فیعیلی حایاتئن دئشئندا توتماقتادئر.
بوگۆن ایسلام دۆنیاسئ اۇلاراق بیلینن دۆنیادا، باطئنی بیر تسلیمیەتچیلیک یۆزۆندن مۆسلۆمان حالقلار، أمپریالیستلرین رهینەسی دورومونا گتیریلمیشتیر. مۆسلۆمان یئغئنلار نە یازئق کی قارشئ قارشئیا بولوندوقلارئ فلاکتین فارقئندا دگیلدیر. باطئنی آحلاقئ، ایسلام دۆنیاسئنئن ایچریسیندە بولوندوغو هر تۆر ایشغالی؛ “بوندا دا بیر حایئر واردئر!” دیەرک، سسسیزلیکلە گچیشتیرمکتەدیر. باطئنی آحلاقئ، تجاوۆزۆ بۆیۆک بیر سۆکونتلە قارشئلایابیلمکتەدیر.
عازیز ایسلام؛ کۆفۆر، شیرک وە ایلحادا قارشئ، کۆفۆر، شیرک وە ایلئاد سیستملرینە قارشئ ایطاعاتسیزلیگی أمرەدرکن، بوگۆن ایسلام آدئنا یاشاتئلان باطئنی تسلیمیەتچیلیک، کۆفرە، شیرکە، ایلحادا ایطاعاتی اویولماسئ گرکلی بیر ایلکە حالینە گتیرمیشتیر.
مۆسلۆمان حالقلار؛ اوزاق بیر گچمیشتن بو یانا اؤزگۆن اۇلمایان کۆلتۆرل یاپئلانمالار ایچریسیندە بولونماقتادئر. تسلیمیەتچی باطئنی طاورئن اوزون بیر تاریحی گچمیشی بولونماقتادئر. گچمیشتن دەورەدیلن کۆلتۆر میراثئ، مۆسلۆمانلارا هر دوروما بۇیون أگمەلری گرکتیگینی تلقین أدن دیرکتیفلرلە دۇلودور. گچمیش سالطانات دؤنملریندە مۆسلۆمانلار، بیلینچلی بیر بیچیمدە آکتیف پۇلیتیکالارئن دئشئندا توتولموشلاردئر. بوگۆن اۇلدوغو گیبی گچمیشتە دە سالطاناتچئ اۇلیگارشیلر مۆسلۆمان حالقلارا سۆرۆ موعاملەسی اویغولامئشتئر.
ایسلام چۇق آنلاملئ وە چۇق گرکلی بیر قوشاتئجئلئغئن ایفادەسیدیر. قوشقوسوز عازیز ایسلام، بۆتۆن بیر وارلئق عالمینی موطلاق ایرادەسییلە قوشاتان شانئ چۇق یۆجە راببیمیزین موطلاق بیر بویروغودور. بؤیلە اۇلدوغو ایچیندیر کی قوشاتئجئلئق، ایسلامئن أن اؤنملی اؤزللیکلریندندیر. ایسلام حایاتئ تانئملارکن، نە یالنئزجا ماددی یۇروملارا نە دە یالنئزجا ماعنوی یۇروملارا ایعتیبار أدر. ماددی وە ماعنوی یۇروم بیچیملرینی ایسلام، تەوحیدی بیر یۇروم بیچیمی اۇلاراق بۆتۆنلشتیرمکتەدیر. هر آلاندا تک یانلئ یۇروم بیچیملرینین قوللانئلماقتا اۇلدوغو گۆنۆمۆزدە، ایسلامئن بو قوشاتئجئ یؤنۆ هر باقئمدان اۇلاغاناۆستۆ بیر اؤنم عارض أتمکتەدیر.
گۆنۆمۆزدە بۆتۆن سیستملر، تۇپلوملارئن یالنئزجا ماددی رفاهئنئ ساغلاما چاباسئ ایچریسیندەدیر. همن بۆتۆن سیستملرین گۆندمینی گلیشمە، زنگینلیک وە رفاە دۇلدورویۇر. حالبوکی گلیشمە دە زنگینلیک دە رفاە دا اینسانی بیر دگردن یۇقسوندور. گۆنۆمۆزدە بۆتۆن حالقلار ماعنن یۇقسوللاشتئرئلمئشتئر. گلیشمە، رفاە وە زنگینلیک، یئغئنلارئن اوموتسوزلوقلارئنا ترجۆمان اۇلاماماقتادئر. بۆتۆن بیر اینسانلئغئن گیدەرک بۆیۆین روحسال سۇرونلارئنئن چؤزۆمۆنە مۇدرنیست سؤیلمین بیر قاتقئسئ یۇقتور.
مۇدرن حایاتئن کؤلەلری، مۆسلۆمانلارئ مۇدرن سؤیلمین دئشئندا قالماقلا سوچلاماقتادئر. مۆسلۆمانلار مۇدرنیزمین سادەجە بیر بۆیۆ، سادەجە بیر سیحیر اۇلدوغونو بیلییۇرلار. مۆسلۆمانلار مۇدرن دۆنیا اۇلغوسونون یالنئزجا ماددی دگرلر اۆزرینە قورولو اۇلدوغونو بیلییۇر. مۇدرن دۆنیادا، یالنئزجا ماددی دگر اؤلچۆتلرینین یۆجلتیلمەسی نەدنییلە، تدریجی بیر کۆلتۆرل یۇقسوللاشما سۆرجی یاشانئیۇر. بو یۇقسوللوق گیتتیکچە داحا بیر درینلشەجکتیر. بوگۆن بۆتۆن دۆنیادا تکنیک وە ایقتیصادی گلیشمەیی دین حالینە گتیرن پۇلیتیکالار اۆرتیلمکتەدیر. بۆتۆن بیر اینسانلئغئن ایلگیسی یالنئزجا تکنیک وە أکۇنۇمیک گلیشمەلرە عایارلانماقتادئر. اینسان وە اینسانی دگر قایناقلارئ، بیلینچلی بیر بیچیمدە ایهمال أدیلمکتەدیر.
