بیرینجی باسقئیا یازئلان
تاقدیم
بسم اللە الرحمن الرحیم
هر شەیی گۆزل یاپان یالنئز آللاە تعالادئر. اۇنون کیتابئنا اویار، ألچیسی موحاممدی (ع) وە یتیشتیردیگی صاحابەیی اؤرنک آلئر وە ساغلام دوروشلو اۇلورساق بیز دە گۆزل شەیلر یاپابیلیریز.
بو دۆنیادا هر اینسان زۇر بیر ایمتیحاندان گچیریلیر. آللاە تعالا شؤیلە دەمیشتیر:
وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ ﴿۱۵۵﴾ الَّذِينَ إِذَا أَصَابَتْهُمْ مُصِيبَةٌ قَالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ ﴿۱۵۶﴾ أُولَئِكَ عَلَيْهِمْ صَلَوَاتٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَرَحْمَةٌ وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ ﴿۱۵۷﴾ (سورة البقرة)
ماللاردان، جانلاردان وە اۆرۆنلردن أکسیلتەرک سیزی قۇرقو وە آچلئقلا یئپراتئجئ بیر ایمتیحاندان گچیرەجگیز؛ بوندان قاچئش اۇلماز. سن صابئرلئ داورانانلارا (دوروشونو بۇزمایانلارا) مۆژدە ور. اۇنلار باشئنا بیر شەی گلینجە شؤیلە دەرلر: “بیز آللاها عائیدیز وە بیز اۇنون حوضورونا چئقاجاغئز.” راببینین (صاحیبینین) هر تۆرلۆ دستگی وە ایکرامئ اۇنلارا اۇلور. هدفلرینە اولاشاق اۇلانلار ایشتە اۇنلاردئر. (باقارا سورەسی؛ 155-157)
ایمتیحاندان بونالانلار ایچین یاساق یۇللار، بیر چئقئش قاپئسئ گیبی گؤزۆکۆر وە بیرچۇق کیمسە گری آدئم آتار. یاپئسئنا ترس بو آدئم کیشییی راحاتسئز أدینجە، اینسان شەیطانلارئ ایمدادا یتیشەرک “أگریلیک (عیوەج)” یاپئپ دینی کندی آرزولارئنا اویدورورلار. “أگریلیک (عیوەج)”؛ دۆشۆنەرک وە اوزاق گؤرۆشلە آنلاشئلابیلەجک شکیلدە چارپئتما وە بیر آلغئ یؤنتیمیدیر. آللاە تعالا اؤیلە دەمیشتیر:
… وَوَيْلٌ لِلْكَافِرِينَ مِنْ عَذَابٍ شَدِيدٍ ﴿۲﴾ الَّذِينَ يَسْتَحِبُّونَ الْحَيَاةَ الدُّنْيَا عَلَى الْآخِرَةِ وَيَصُدُّونَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ وَيَبْغُونَهَا عِوَجًا أُولَئِكَ فِي ضَلَالٍ بَعِيدٍ ﴿۳﴾ (سورة إبراهیم)
… کافیرلرین (کندینی آیتلرە قاپاتانلارئن) چتین عاذابتان چکەجکلری وار. اۇنلار دۆنیا حایاتئنئ آحیرتتن چۇق سەون وە عیوەج (أگریلیک) یاپمایا چالئشاراق آللاهئن یۇلوندان اوزاقلاشان کیمسەلردیر. اۇنلار درین بیر ساپقئنلئق ایچیندەدیرلر. (ایبراهیم سورەسی؛ 2-3)
اینسانلارئن کیتابلارئندان اؤگرندیگیمیز دینی، آللاهئن کیتابئ ایلە قارشئلاشتئرئنجا، ایی قورغولانمئش چارپئتمالار وە أگریلتمەلرلە (عیوەجلرلە) مذهبلرین اۇلوشتورولدوغونو، ایندیریلمیش دینین یرینی اویدورولموش دینین آلدئغئنئ وە بو یۇللا مۆسلۆمانلارئن أتکیسیز حالە گتیریلدیگینی گؤردۆک.
سۆلەیمانیە واقفئندا اۇلوشان بیر أکیبین زۇرلو چالئشماسئیلا یاپتئغئمئز تثبیتلری، بۆتۆن دلیللرییلە اۇرتایا قۇیمایا وە کۆچۆک کیتابچئقلار حالیندە حالقئمئزا سونمایا قارار وردیک. جنابئ حاققئن، کیمسەیە موحتاج بئراقمایاجاق یاردئمئنئ نیاز أدییۇروز.
پرۇف. دۇک. عابدولعازیز بایئندئر
سۆلەیمانیە واقفئ باشقانئ
ایکینجی باسقئیا یازئلان
تاقدیم
نبیمیز (ص) بیزە قورئانئ تبلیغ أدن ألچی وە اؤگرتن اؤگرتمندیر. جبرائیل (ع) دە نبیمیزە گلن ألچی وە اؤگرتمندیر. قورئاندان حۆکۆم چئقارمایئ اۇندان اؤگرنمیش وە آصحابئنا اؤگرتمیشتیر. قورئان ایلە اۇنون سؤز وە اویغولامالارئ آراسئندا تام بیر بۆتۆنلۆک واردئر.
عاینئ شەیی، اؤنجەکی نبیلر دە یاپمئشتئر. ایلگیلی آیتلردن ایکیسی شؤیلەدیر:
شَرَعَ لَكُمْ مِنَ الدِّينِ مَا وَصَّى بِهِ نُوحًا وَالَّذِي أَوْحَيْنَا إِلَيْكَ وَمَا وَصَّيْنَا بِهِ إِبْرَاهِيمَ وَمُوسَى وَعِيسَى أَنْ أَقِيمُوا الدِّينَ وَلَا تَتَفَرَّقُوا فِيهِ كَبُرَ عَلَى الْمُشْرِكِينَ مَا تَدْعُوهُمْ إِلَيْهِ اللَّهُ يَجْتَبِي إِلَيْهِ مَنْ يَشَاءُ وَيَهْدِي إِلَيْهِ مَنْ يُنِيبُ ﴿۱۳﴾ وَمَا تَفَرَّقُوا إِلَّا مِنْ بَعْدِ مَا جَاءَهُمُ الْعِلْمُ بَغْيًا بَيْنَهُمْ وَلَوْلَا كَلِمَةٌ سَبَقَتْ مِنْ رَبِّكَ إِلَى أَجَلٍ مُسَمًّى لَقُضِيَ بَيْنَهُمْ وَإِنَّ الَّذِينَ أُورِثُوا الْكِتَابَ مِنْ بَعْدِهِمْ لَفِي شَكٍّ مِنْهُ مُرِيبٍ ﴿۱۴﴾ (سورة الشوری)
آللاە نوحا نە بویورموشسا اۇنو، سیزین ایچین بو دینین شریعاتئ (حۆکۆملری) یاپمئشتئر. سانا واحیەتتیگیمیز، ایبراهیمە، موسایا وە عیسایا أمرەتتیگیمیز شودور: “بو دینی آیاقتا توتون، بو قۇنودا بؤلۆنۆپ پارچالانمایئن!” سنین چاغئردئغئن شەی مۆشریکلرە آغئر گلیر! آللاە دۇغرو ترجیحتە بولونانئ کندی طارافئنا آلئر، دۇغرویا یؤنلنی دە کندینە یؤنلندیریر. بؤلۆنۆپ پارچالانمالارئ، کندیسینە بو عیلیم گلدیکتن سۇنرا بیربیرلرینە حاکیمیەت قورما چابالارئندان سۇنرا اۇلدو. راببینین، بلیرلنمیش أجللرینە قادار اۇنلارئ اؤزگۆر بئراقما سؤزۆ اۇلماسایدئ گرگی یاپئلئردئ. اۇنلاردان سۇنرا کیتابا میراثچئ اۇلانلار ایسە کیتابتان شۆبهە دویوپ تام بیر ایکیلمە دۆشرلر. (شورا سورەسی؛ 13-14)
اؤنجەکی کیتابلارئن باشئنا گلنلر، قورئانئن دا باشئنا گلمیشتیر. قورئانئ حاکیم قئلما یرینە کندیسینی حاکیم قئلما چاباسئنا گیرن مۆسلۆمانلار، قورئانئ دۇغرو آنلاما وە اۇندان چؤزۆم اۆرتمە یؤنتملرینی اونوتموش وە بؤلۆنمەلر باشلامئشتئر. بیر آیتتە شو ایفادەلر گچر:
… وَنَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَانًا لِكُلِّ شَيْءٍ وَهُدًى وَرَحْمَةً وَبُشْرَى لِلْمُسْلِمِينَ ﴿۸۹﴾ (سورة النحل)
…. بو کیتابئ سانا هر شەیی آچئقلاسئن؛ بیر رهبر، بیر ایکرام وە تام تسلیم اۇلانلارا مۆژدە اۇلسون دییە ایندیردیک. (ناحل سورەسی؛ 89)
بؤیلە تانئملانان بیر کیتابتان چؤزۆم اۆرتەمەین مۆسلۆمانلارئن ایچینە قوشقو دۆشمۆشتۆر. بو، موتفاغا هیچ گیرمەمیش بیر قئزا، تاعطیلە گیدن زنگین آننە باباسئنئن شؤیلە دەمەسینە بنزەر: “سانا یتەجک هر شەی موتفاقتا وار.” یەمک پیشیرمەیی هیچ بیلمەین بو قئز، عائیلەسینین کندینی اؤلۆمە ترک أتتیگینی دۆشۆنۆر. آچ قالماماق ایچین موتفاغئ قۇمشوسونا بئراقئر. اۇنون ورەجگی باسیط ییەجکلرە قارشئلئق موتفاغئ بۇشالتماسئنا گؤز یومار. قۇمشو کؤتۆ نیەتلی ایسە ایش داحا دا کؤتۆیە گیدەبیلیر. اینسانلارا گۆون قۇنوسوندا نبیمیزە یاپئلان شؤیلە بیر اویارئ واردئر:
وَإِذَا رَأَيْتَهُمْ تُعْجِبُكَ أَجْسَامُهُمْ وَإِنْ يَقُولُوا تَسْمَعْ لِقَوْلِهِمْ كَأَنَّهُمْ خُشُبٌ مُسَنَّدَةٌ يَحْسَبُونَ كُلَّ صَيْحَةٍ عَلَيْهِمْ هُمُ الْعَدُوُّ فَاحْذَرْهُمْ قَاتَلَهُمُ اللَّهُ أَنَّى يُؤْفَكُونَ ﴿۴﴾ (سورة المنافقون)
اۇنلارئ (مۆنافئقلارئ) گؤردۆگۆندە دئش گؤرنۆشلری سنی حایران بئراقئر. قۇنوشورلارسا سؤزلرینە قولاق وریرسین. اۇنلار سانکی (دووارا) دایالئ کۆتۆکلر گیبیدیر. هر یۆکسک سسی عالەیهینە سانئرلار. آصئل دۆشمان اۇنلاردئر؛ اؤیلەیسە اۇنلارا قارشئ دیققاتلئ اۇل. آللاە جانلارئنئ آلسئن، بو حالە ناسئل وە نەرەدن سۆرۆکلنییۇرلار! (مۆنافیقون سورەسی؛ 4)
سؤزلرییلە نبیمیزی حایران بئراقان مۆنافئقلار اۇلور دا، عیلیملرییلە مۆسلۆمانلارئ حایران بئراقان مۆنافئقلار اۇلماز مئ؟ اؤیلە اۇلماسایدئ مذهب کیتابلارئندان وە تفسیرلردن ینی بیر دین اۇرتایا چئقار مئیدئ؟ قورئانا وە نبیمیزین اویغولاماسئنا آیقئرئ اۇلماسئنا راغمن چۇجوقلار أولندیریلەبیلیر، کؤلەلیک وە جاریەلیک، قادر اینانجئ، دیندن دؤننین اؤلدۆرۆلمەسی وە سایئلامایاجاق قادار یانلئش؛ ایسلام دینینین حۆکمۆ گیبی گؤستریلەبیلیر مییدی؟
ألینیزدەکی بو کیتاب، اویدورولموش دین ایلە یاپتئغئمئز مۆجادلەنین بیر بؤلۆمۆندن عیبارتتیر. آللاە تعالادان نیازئمئز، بو مۆجادلەدە بۆیۆک بیر باشارئ ناصیب أتمەسیدیر.
غایرت بیزدن، باشارئ آللاە تعالاداندئر.
پرۇف. دۇک. عابدولعازیز بایئندئر
