داحا اؤنجە وریلمیش بیر کیتابئ، گلن ینی رسولۆن تاصدیق أتمەسی ایفادەسی “رسول” ایلە قاصدەدیلنین؛ “ینی موصاددیق (تاصدیق أدیجی) کیتابئن آیتلری” اۇلدوغونو گؤسترمکتەدیر. “رسول”؛ بورادا دا آیتلری “تبلیغ أدن بیر اینسان” اۇلابیلەجگی گیبی بیذذات “کیتابئن کندیسی” اۇلاراق آنلاشئلابیلیر.
“رسول” کلیمەسینین آنلامئنا دائیر بیر دیگر چارپئجئ ایفادەیە دە شو آیتلردە راستلاماقتایئز:
وَلَقَدْ كُذِّبَتْ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِكَ فَصَبَرُوا عَلَى مَا كُذِّبُوا وَأُوذُوا حَتَّى أَتَاهُمْ نَصْرُنَا وَلَا مُبَدِّلَ لِكَلِمَاتِ اللَّهِ وَلَقَدْ جَاءَكَ مِنْ نَبَإِ الْمُرْسَلِينَ ﴿۳۴﴾ وَإِنْ كَانَ كَبُرَ عَلَيْكَ إِعْرَاضُهُمْ فَإِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ تَبْتَغِيَ نَفَقًا فِي الْأَرْضِ أَوْ سُلَّمًا فِي السَّمَاءِ فَتَأْتِيَهُمْ بِآيَةٍ وَلَوْ شَاءَ اللَّهُ لَجَمَعَهُمْ عَلَى الْهُدَى فَلَا تَكُونَنَّ مِنَ الْجَاهِلِينَ ﴿۳۵﴾ (سورة الأنعام)
اۇنلارئن سؤیلەدیکلرینین سنی اۆزدۆگۆنۆ ألبتتە بیلییۇروز. اۇنلار سنی یالانلامئیۇرلار، آصلئندا یانلئش یاپان اۇ کیمسەلر آللاهئن آیتلری قارشئسئندا بیلە بیلە یالان یانلئش شەیلرە سارئلئیۇرلار. سندن اؤنجە نیجە رسوللر یالانلاندئ. یالانلانمالارئنا وە أذیەت أدیلمەلرینە راغمن صابرەتتیلر. نیهایت یاردئمئمئز اولاشتئ. آللاهئن سؤزلرینی کیمسە دگیشتیرەبیلەجک دگیلدیر. ایشتە اۇ ألچیلرین حابریندن بیر قئسمئ سانا دا گلمیش اۇلدو. (أنعام سورەسی؛ 34-33)
راببیمیز 33-نجۆ آیتین باشئندا نبیمیزە حیطابن “سنی یالانلامئیۇرلار” دەدیکتن سۇنرا، بو کیشیلرین “آللاهئن آیتلری” ایلە پرۇبلملری اۇلدوغونو بلیرتمکتەدیر. دەمک کی “سنی” ایفادەسی ایلە قاصدەدیلن “رسول” دگیل “نبیدیر”.
چۆنکی دوامئندا “سندن اؤنجە نیجە رسوللر یالانلاندئ” بویرولماقتادئر. “سنی یالانلامئیۇرلار” دەدیکتن سۇنرا “سندن اؤنجە دە نیجە رسوللر یالانلانمئشتئ” دەمک چلیشکیلی گیبی دورماقتادئر. زیرا نۇرمال بیر جۆملەدە “سنی یالانلادئلار، ذاتن داحا اؤنجە دە نیجە رسوللری یالانلامئشلاردئ” دەنمەسی بکلنیر.
نیتەکیم باشقا بیر آیتتە اؤیلە سؤیلنمیشتیر:
فَإِنْ كَذَّبُوكَ فَقَدْ كُذِّبَ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِكَ جَاءُوا بِالْبَيِّنَاتِ وَالزُّبُرِ وَالْكِتَابِ الْمُنِيرِ ﴿۱۸۴﴾ (سورة آل عمران)
سنی یالانلارلارسا یالانلاسئنلار، سندن اؤنجەکی رسوللر دە یالانلانمئشتئ. اۇنلار، آچئق بلگەلرلە وە زبورلارلا، آیدئنلاتئجئ کیتابلارلا گلمیشلردی. (آلی عیمران سورەسی؛ 184)
وَإِنْ يُكَذِّبُوكَ فَقَدْ كُذِّبَتْ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِكَ وَإِلَى اللَّهِ تُرْجَعُ الْأُمُورُ ﴿۴﴾ (سورة فاطر)
سنی یالانلارلارسا بیل کی، سندن اؤنجە دە نیجە ألچیلر یالانجئ یرینە قۇندو. بۆتۆن ایشلر آللاها دؤندۆرۆلۆر. (فاطئر سورەسی؛ 4)
اۇ حالدە أنعام سورەسیندەکی آیتتە “سنی یالانلامئیۇرلار” دەرکن “رسول” دگیل، “نبی” قاصدەدیلمیشتیر. ذاتن بو دورومو آیتتە “سنی دگیل، آللاهئن آیتلرینی یالانلئیۇرلار” دەنمەسیندن دە آنلاماقتایئز.
یاعنی “رسول” ایلە “آللاهئن آیتلری” قاصدەدیلمیش، “سنی” دەرکن “رسولدن” دگیل، “نبیدن” باحثەدیلمیشتیر.
قئساجاسئ آیتتە؛ یالانلامادئغئ سؤیلنن شەی “نبی” اۇلان موحاممدین (ع) کندیسی، یالانلاندئغئ سؤیلنن ایسە “رسول” اۇلان “آللاهئن آیتلریدیر”. چۆنکی داحا اؤنجە دە “رسوللر” یالانلانمئشتئر.
“رسول” کلیمەسییلە “آللاهئن آیتلرینین” قاصدەدیلدیگینی نت اۇلاراق گؤرەبیلدیگیمیز بیر دیگر آیت دە شؤیلەدیر:
وَلَوْ أَنَّا أَهْلَكْنَاهُمْ بِعَذَابٍ مِنْ قَبْلِهِ لَقَالُوا رَبَّنَا لَوْلَا أَرْسَلْتَ إِلَيْنَا رَسُولًا فَنَتَّبِعَ آيَاتِكَ مِنْ قَبْلِ أَنْ نَذِلَّ وَنَخْزَى ﴿۱۳۴﴾ (سورة طە)
ألچی گلمەدن اۇنلارئ بیر عاذاب ایلە أتکیسیزلشتیرسەیدیک دەرلردی کی: “راببیمیز! بؤیلە آشاغئلئق حالە دۆشۆپ سۆرۆنمەدن اؤنجە کشکە ‘بیر رسول’ گؤندرسەیدین دە ‘سنین آیتلرینە’ اویموش اۇلسایدئق.” (طاها سورەسی؛ 134)
آیتتەکی “رسول گؤندرسەیدین دە سنین آیتلرینە اویسایدئق” ایفادەسی؛ “رسول” ایلە “ریسالتین” یاعنی یینە “واحیین ایچریگی” اۇلان “آللاهئن آیتلرینین” قاصدەدیلدیگینی آچئق بیر شکیلدە گؤسترمکتەدیر.
بنزەر دوروم آشاغئداکی آیتتە دە گؤرۆلەبیلیر:
وَلَوْلَا أَنْ تُصِيبَهُمْ مُصِيبَةٌ بِمَا قَدَّمَتْ أَيْدِيهِمْ فَيَقُولُوا رَبَّنَا لَوْلَا أَرْسَلْتَ إِلَيْنَا رَسُولًا فَنَتَّبِعَ آيَاتِكَ وَنَكُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ ﴿۴۷﴾ (سورة القصص)
بونو، کندی أللرییلە یاپتئقلارئندان دۇلایئ باشلارئنا بیر کؤتۆلۆک گلدیگیندە شؤیلە دەمەسینلر دییە یاپتئق: “أی راببیمیز! کشکە بیزە بیر رسول گؤندرسەیدین دە سنین آیتلرینە اویوپ بیز دە مۆمینلردن اۇلسایدئق.” (قاصاص سورەسی؛ 47)
گؤرۆلدۆگۆ گیبی “رسول” ایفادەسی سادەجە “آللاهئن آیتلرینی” وورغولایان بیر ایفادە اۇلاراق قوللانئلماقتادئر. آنجاق “نبی” ایفادەسی “نبیمیزین اینسان یؤنۆنۆ” دە وورغولار شکیلدە یر آلئر. بو سببلە قورئاندا دائیما “رسولە ایطاعات” أمرەدیلیرکن “نبییە ایطاعاتتن” باحثەدیلمەمکتەدیر.
“رسول” ایفادەسینین “آللاهئن ایندیردیگی آیتلر” یاعنی “کیتاب” آنلامئندا اۇلدوغونو آشاغئداکی مۆتشابیە آیتلردن دە گؤرەبیلیریز:
وَإِذَا قِيلَ لَهُمُ اتَّبِعُوا مَا أَنْزَلَ اللَّهُ قَالُوا بَلْ نَتَّبِعُ مَا أَلْفَيْنَا عَلَيْهِ آبَاءَنَا أَوَلَوْ كَانَ آبَاؤُهُمْ لَا يَعْقِلُونَ شَيْئًا وَلَا يَهْتَدُونَ ﴿۱۷۰﴾ (سورة البقرة)
اۇنلارا: “آللاهئن ایندیردیگینی تاعقیب أدین!” دەنسە؛ “حایئر! بیز آتالارئمئزئ حانگی یۇلدا بولموشساق، اۇ یۇلو ایزلەریز!” دەرلر. پکی، یا آتالارئ عاقئللارئنئ بیر شەیە چالئشتئرمامئش وە دۇغرو یۇلا دا گیرمەمیشلرسە؟ (باقارا سورەسی؛ 170)
وَإِذَا قِيلَ لَهُمْ تَعَالَوْا إِلَى مَا أَنْزَلَ اللَّهُ وَإِلَى الرَّسُولِ قَالُوا حَسْبُنَا مَا وَجَدْنَا عَلَيْهِ آبَاءَنَا أَوَلَوْ كَانَ آبَاؤُهُمْ لَا يَعْلَمُونَ شَيْئًا وَلَا يَهْتَدُونَ ﴿۱۰۴﴾ (سورة المائدة)
اۇنلارا: “آللاهئن ایندیردیگینە وە بو رسولە گلین!” دەنسە؛ “آتالارئمئزدا گؤردۆگۆمۆز بیزە یتر،” دەرلر. یا آتالارئ بیر شەیی بیلەمەمیش وە دۇغرو یۇلو بولامامئشلارسا؟ (مائیدە سورەسی؛ 104)
