اونوتولمامالئدئر کی رسولوللاهئ اؤرنک آلانلار، اۇنون گیبی یاشامایئ آرزو أدنلر، بؤیلەسی بیر حوضورو حاق أدەجکلردیر.
راببیمیز؛ آللاە آدئنا سؤز وریلەرک حلال قئلئنان وە آللاەتان قۇرقماسئ تاوصیە أدیلن أرککلرە، أشلرینی بیرەر أمانت اۇلاراق ورمیشتیر. أمانت آلدئغئنئن فارقئندا اۇلمایئپ مالئیمئش گیبی گؤرۆلمەسی حانئملاردا گۆون دویغوسونو زدەلەیەجکتیر. گۆون دویغوسونون اۇلماماسئ، زامانلا سەوگینین وە سایغئنئن یئپرانماسئنا دا سبب اۇلاجاقتئر.
داورانئشلارئندا نزاکت وە اییلیگی أساس آلانلار، حایئرلئ اۇلما یارئشئنا گیرنلر آللاها أن یاقئن اۇلانلاردئر. حایئرلئ اۇلمادا وە عاف أتمەدە یارئشئلان بیر أودە آصلا حوضورسوزلوق اۇلمایاجاقتئر.
کین گۆدۆلمەین، سرت داورانئشتا بولونمایان عائیلە بیرەیلری بیربیرینە مۆساماحالئ داوراناجاقلاردئر. یاپئلان حاطالار گؤرمزلیکتن گلینەجکتیر.
حاسساس وە اینجە میزاجا صاحیب اۇلان أشلر چابوق قئرئلئر. أشینین سالدئرغان حاتتا یرلی یرسیز اؤفکەلی اۇلماسئ، منفی دویغولار اۇلوشماسئنا سبب اۇلوشاقتئر. بو دا أولیلیگین ساعادتینی یۇق أدەجکتیر.
أولیلیکلردە آنلایئش وە مۆساماحانئن اۇلماسئ، موحاببتین حاکیم اۇلماسئ حوضورو اۇلوشتورور. سەوگینین وە اینسانلئغئن حاکیم اۇلدوغو عائیلەدە آصلا دایاق یۇقتور.
کؤتۆ حال وە حارەکتلر، یاپئلان اییلیکلرین گؤرۆلمەمەسی، تشککۆر وە عؤذۆر دیلەمەلرین اۇلماماسئ أولیلیگین گتیردیگی سۇروملولوقلارئ ایهمال أتتیرەجکتیر.
عائیلە اۇلمادا أن اؤنملی اۇلغولار اۇلان آحلاقی سۇروملولوق، ماددی باقئم وە قۇروما قاوراملارئ بۆتۆنۆن بیرەر پارچالارئدئر. پارچالارئن بیر آرایا گلمەسییلە تاطمینە اولاشئلئر.
اینسانئن بیرینجی ایحتیاجلارئ یەمک وە ایچمکتیر. یەمک یەمەدن وە سو ایچمەدن اینسان یاشایاماز. ایکینجی درەجەدە اؤنملی اۇلانلار دا بیۇلۇژیک وە پسیکۇلۇژیک اۇلاراق سۆکونتە أرمەسیدیر. شفقات ایلە سەویلمەین وە سەومەین بیر اینساندا آجئما دویغوسو زامانلا کؤرلشەجک وە عاف أتمەیەجکتیر.
أولریندە سەوگی وە مرحامتین حاکیم اۇلمادئغئ عائیلەلر، سۆکونا أرەمەیەجکلردیر. زیرا حاق تعالا روم سورەسیندە شؤیلە بویورماقتادئر:
یانلارئندا راحاتلایاسئنئز، حوضور بولاسئنئز دییە سیزە کندی تۆرۆنۆزدن أشلر یاراتماسئ دا آللاهئن آیتلریندندیر. آرانئزا سەوگی وە مرحامت دە قۇیموشتور. بوندا دۆشۆنن بیر تۇپلولوق ایچین آیتلر واردئر. (روم سورەسی؛ 21)
جنابئ حاق نیسا سورەسینین 34-نجۆ آیتیندە اینسانئن بیرینجی ایحتیاجئ اۇلان ماددی باقئم وە قۇروما ایشینی أرکگین سۇروملولوغو اۇلاراق بلیرلەمیشتیر. بو سۇروملولوغونون فارقئندا اۇلان أرکک، أوینین سؤز صاحیبی اۇلما اۆستۆنلۆگۆنۆ ألدە أتمیشتیر. ایلگیلی آیت شو شکیلدەدیر:
“أرککلر قادئنلارئنئ، اؤزنلە قۇرور وە قۇللارلار. بو، آللاهئن هر بیرینە دیگریندن اۆستۆن اؤزللیکلر ورمەسی وە أرککلرین ماللارئندان حارجامالارئ سببییلەدیر.” (نیسا سورەسی؛ 34)
شو بیر گرچکتیر کی؛ هر اۆستۆنلۆک بیلینچلی حارەکت أتمەیی گرکلی قئلار. ایی بیر ایدارەجی قارشئلئقلئ حاقلارئ وە سئنئرلارئ بیلملی وە اۇ دۇغرولتودا حارەکت أتملیدیر.
کندیسینە أشی أمانت أدیلن بیر بەی، بو أمانتە ایی باقمالئ، گۆونیلیر اۇلمالئدئر. حایاتئ پایلاشان اۇرتاقلار بیربیرلرینە آصلا حیلە یاپمامالئدئر. زیرا حیلەکارلارئن اۇرتاغئ شەیطاندئر. گۆونیلن بیر بەیە تۇپراق حۆکمۆندە اۇلان قادئن تسلیم اۇلاجاق، سەوگیسینی وە مرحامتینی بۇل بۇل تاتتئراجاقتئر.
عائیلە؛ ایدارە أتمە صانعاتئنئ بیلنلر وە گؤرەولرینی یرینە گتیرنلر ایچین حوضور وە سۆکون یریدیر. حایاتئن فئرتئنالارئندان سئغئنئلاجاق بیر لیماندئر.
حض. موحاممد (ص) ساعد ایبنی واققاصا شؤیلە سؤیلەمیشتیر: “آللاە رئضاسئنئ دۆشۆنەرک یاپتئغئن حارجامالارا حاتتا یەمک یەرکن أشینین آغزئنا وردیگی لۇقمالارا وارئنجایا قادار حپسینین مۆکافاتئنئ آلاجاقسئن.” (بوحاری) أرکگین حانئمئنا حایئرسەورلیکتە وە جؤمردلیکتە اۆست سەویەدە اۇلماسئ تاوصیە أدیلمیشتیر.
کندیسینی آحلاقسئزلئغا وە عیففتسیزلیگە قارشئ دئش أتکنلردن قۇرویان وە سئقئنتئلاردا تسللی أدن، ایی وە کؤتۆ گۆندە یانئندا اۇلان، گؤزلرینە باقتئغئندا حوضور بولان، بیربیرلرینین قوصورلارئنئ اؤرتن، عاف أتمکتە وە ورمکتە یارئشان، صالیح بیر أش هر ایکی طاراف ایچین بیر مۆکافاتتئر. آللاە أشینی اۇنلارا یار وە یاردئمجئ اۇلاراق گؤندرمیشتیر.
یار وە یاردئمجئ اۇلماق، یار وە یاردئمجئ اۇلماقلا اۇلوناجاقتئر. بونون ایچین موطمائین بیر روح حالی شارطتئر. اؤزگۆر بیر اۇرتامدا ساغلئقلئ ایلتیشیم گرکلیدیر. بونون ایچین أشلر بیربیرینە سایغئدا قوصور أتمەملی، دۇغال داورانمالئ وە هر دورومدا أشینین یرینە کندینی قۇیاراق دۆشۆنمەیە چالئشمالئدئر. بو شکیلدە یاشایان أشلر، بیربیرینە آنلاملئ بیر حایات یاشاتاجاقلاردئر.
آنلاماق وە آنلاشئلماق اۆزەرینە حارەکت أتمک ایستەین أشلر؛ ایستکلرینی نە زامان، نەرەدە، ناسئل وە نە سؤیلەیەجگینی ایی بلیرلەملیدیر. دۇغرونون سادەجە دۇغرو اۇلماسئ یترلی دگیلدیر. دۇغرو کیشینین، تام زامانلاما یاپاراق دۇغرو یردە وە گۆزل بیر اۆسلوبلا سؤیلەمەسی گرکمکتەدیر. ساغلئقلئ ایلتیشیم آنجاق بو شکیلدە تام اۇلاجاقتئر.
أی راببیم! بیزە أشلریمیزدن وە سۇیوموزدان گؤز آیدئنلئغئ چۇجوقلار آرماغان أت. بزی تاقوا صاحیبلرینە اؤندر قئل! (فورقان سورەسی؛ 74)
