“اییلیگین عیلمینە صاحیب اۇلمایانا، دیگر بۆتۆن عیلیملر ضارار وریر.”
مۇنتاینە
کیم بیلیر دؤرت دووارلا چەوریلی، قارا قوتو حۆکمۆندە اۇلان أولرین ایچیندە نە دراملار یاشانماقتادئر. هر گۆن گؤرن گؤزلر، بیر عائیلە فاجیعاسئنا شاهید اۇلونماقتادئر. اینسانلارئن بو قادار أگۇئیستچە بیر حایات یاشایاراق ظالیملشەبیلەجگینی، فراستلرینین کؤرلشەجگینی گؤرمک نە قادار کؤتۆدۆر.
حاق تعالا بو شکیلدە یاشایانلارا زامان وردیگینی فاطئر سورەسیندە شو شکیلدە واحیەدر:
أگر آللاە اینسانلارئ قازاندئقلارئ یۆزۆندن همن جزالاندئراجاق اۇلسایدئ، یریۆزۆنۆن سئرتئندا هیچبیر جانلئ بئراقمازدئ. نە وار کی اۇنلارئ بلیرلی بیر سۆرەیە قادار أرتەلییۇر. نیهایت سۆرەلری گلینجە (گرکنی یاپار). چۆنکی آللاە، قوللارئ حاققئیلا گؤرمکتەدیر. (فاطئر؛ 45)
بللی بیر سۆرەیە قادار أرتەلنمک، یاپتئغئ حاطایئ آنلاماق وە ماقبول اۇلاجاق بیر تؤوبە ایلە تؤوبە أتمک ایچین اینانان اینسانا وریلمیش بیر فئرصاتتئر. ایلگیلی آیت دە شؤیلەدیر:
یۇقسا (ماقبول) تؤوبە، (کؤتۆلۆکلری، گۆناەلارئ) ائصرارلا ایشلەییپ کندیسینە اؤلۆم گلیپ چاتئنجا ایشتە شیمدی بن تؤوبە أتتیم دیەن کیمسەلر ایلە کافیر اۇلانلارئن کی دگیلدیر. بونلار ایچین آحیرتتە ألم دۇلو بیر عاذاب حاضئرلامئشئزدئر. (نیسا؛ 18)
یاپئلان حاطالارا پیشمان اۇلماق، آللاها وە آحیرتە ایمانئن گرگیدیر.
بلکی أولیلیکلردە أن چۇق اونوتولان عؤذۆردۆر. یاپئلان حاطالارئن اونوتولماماسئدئر. سۇنوجو هر زامان حۆسران اۇلاراق قارشئمئزا چئقماقتادئر. گچمیشلە یاشامایئ سەون، عاف أدەمەین اینسان عادتا شەیطانئن اۇیونجاغئدئر.
بیر هافتا اؤنجە پیشمیش یەمگین بیلە ینمەسی اینسانئ اؤلدۆرۆرکن، یئللارئن حاطالارئنئ عاففەدەمەین چیفتلری نە یاپار؟
“آللاهئن أمری، پەیغامبرین قاولی ایلە” قورولان یووالاردا، آللاە وە پەیغامبرین دئشلانماسئیلا موتلولوغون تاطمین أدیلمەسی یاقالانئر مئ؟
آللاهئن رئضاسئنئ قازانماق ایچین یاپئلان هر حارەکت عیبادت اۇلدوغونا گؤرە، حلاللرە اویماق اینسانئ نە قادار تمیزلەمکتەدیر. حاراملاردان قاچئنماق دا، اینسانئ آللاها اۇ نیسبتتە یاقلاشتئرماقتادئر.
آللاهئن وە رسولۆ حض. موحاممدین أمیرلرینە وە یاساقلارئنا ایطاعات أتمک اینسانئن موتلولوغونون تمل شارطئ، کندینە ظولمەتمەمەسینین بیرینجی باساماغئدئر.
اینسان عاقلئنا، قالبینە، میعدەسینە وە حایاسئنا چۇق دیققات أتملیدیر.
مۆمین أرککلرە سؤیلە؛ گؤزلرینی حارامدان ساقئنسئنلار، عئرضلارئنئ قۇروسونلار. بو داورانئش اۇنلار ایچین داحا نزیەتیر. شۆبهە یۇق کی، آللاە اۇنلارئن یاپتئقلارئندان حابرداردئر. (نور؛ 30)
بؤیلەسی بیر حیطابئن، قادئنلارا تستتۆرۆن فارض قئلئندئغئ بیر آیتین اؤنۆنە آلئنماسئ، مۆمین أرککلرە “گؤزلرینی حارامدان ساقئنماسئ، عئرضلارئنئ قۇروماسئ” أمرینین وریلمەسی اۇلدوقچا ماعنیداردئر. باقئلماسئ یاساق اۇلان شەیلرە باقماق، زینایا گیدن یۇلو آچماقتادئر. حالبوکی جنابئ آللاە:
زینایا یاقلاشمایئن! چۆنکی اۇ سۇن درەجە چیرکین بیر ایشتیر وە چۇق کؤتۆ بیر یۇلدور.” (ایسرا؛ 32) بویورموشتور.
أشلر آراسئندا یاقئنلاشما وە بۆتۆنلشمەنین گتیریسی اۇلان، گؤزلری حارامدان قۇرویان وە اینسانئن ساکینلشمەسینە وسیلە اۇلان برابرلیگین صاداقا ثوابئ گیبی ثواب اۇلدوغونو حادیثلردن اؤگرنیلمکتەدیر.
حض. موحاممدین (ص) آرقاداشئ أبوذر شو شکیلدە آنلاتئر:
“سۆبحاناللاە’ شکلیندەکی هر بیر تسبیحتە، ‘ألحامدۆلیللاە’ شکلیندەکی هر بیر حامددە، ‘لا ألە ألا اللە’ شکلیندەکی هر بیر تهلیلدە، هر بیر حاققا چاغئرماق وە هر بیر باطئلدان ساقئندئرمادا صاداقا ثوابئ واردئر.
آصحابئ کیرام (حایرت وە مراقلا) سۇردولار: ‘یا رسولوللاە! بیزدن بیری، جینسل آرزولارئنئ تاطمین أدر دە، بو سببلە اۇنا ناسئل ثواب وریلیر؟’
‘پک طابیعی کی وریلیر. یا سیزلردن بیری زینا یاپاجاق اۇلسایدئ، یاپتئغئ زینادان اؤتۆرۆ گۆناها گیرمەیەجک مییدی؟ بونا نە دەرسینیز؟ بونون گیبی نیکاحلئ أشییلە یاپتئغئندا کندیسینە ثواب وریلیر.” (مۆسلیم)
اییجە بیلینملیدیر کی قورئان وە سۆننت، اینسانلئغئن بیریجیک حایات نیظامئدئر. بو ایکی موقاددس قایناق یالنئزجا جینسللیگی دگیل، اینسانلا ایلگیلی ایعتیقادی، سیاسی، ایجتیماعی، ایقتیصادی، حوقوقی، آحلاقی وب. هر قۇنویو ایچریجیدیر. بؤیلەجە دۆنیا وە آحیرت ساعادتینە أردیریجیدیر.
زینادان اوزاق دورولمانئن اؤنمی بیلینملیدیر. شیرک نە قادار بۆیۆک ظولۆم، آدام اؤلدۆرمک نە قادار گۆناە ایسە، زینا دا عاینئ درەجە گۆناە وە ظولۆمدۆر.
فورقان سورەسینین سۇن آیتلریندە (67-68)، راحمتی بۆتۆن یاراتئلانلارئ قوشاتان آللاە، سەودیگی قوللارئنئ شؤیلە تاعریف أدر:
“اۇنلار، آللاە ایلە برابر باشقا بیر ایلاها قوللوق أتمەین، حاقسئز یرە آللاهئن حارام قئلدئغئ جانا قئیمایان وە زینا أتمەین کیمسەلردیر. کیم بونلارئ یاپارسا آغئر عاذابا اوغرار. قئیامت گۆنۆ اۇنون عاذابئ قات قات آرتتئرئلئر وە حۇرلانمئش اۇلاراق اۇرادا أبدی قالئر.”
عاذابئ قات قات تاتماماق، حۇرلانانلاردان اۇلماماق ایچین، هم بو دۆنیادا هم دە آحیرتتە موتلو اۇلانلاردان اۇلماق ایچین، کندیمیزە وە سەودیکلریمیزە قارشئ سەوگی وە سایغئمئزئ ییتیرمەمک ایچین بیرآز داحا صامیمیەت ایچیندە اۇلونمالئدئر.
