سۇنوچ اۇلاراق قورئان، رسولە ایطاعاتی چۇغونلوقلا “رسولە ایطاعات أدین” ایفادەسی ایلە دۆزجە اۇلاراق، آما باعضئ آیتلردە دە “بانا ایطاعات أدین” ایفادەسی ایلە دۇلایلئ اۇلاراق أمرەدر. آما ایفادە نە شکیلدە اۇلورسا اۇلسون، ایطاعات ایستنن دائیما “رسول” اۇلویۇر. بونا قارشئ هیچبیر آیتتە دۆزجە وە دۇلایلئ اۇلاراق “نبییە” ایطاعات ایستنمییۇر. ایچیندە نبی کلیمەسینین گچتیگی وە ایطاعاتین (ایتتیبانئن) ایستندیگی تک بیر آیت واردئر؛ یاعنی آعراف سورەسینین 157-نجی آیتی. آما بو آیتتە دە نبی کلیمەسی تک باشئنا دگیل، “اۆممی نبی-رسول” ایفادەسی شکلیندە یر آلئیۇر. یاعنی “آعراف؛ 157″دە دە ایتتیباع ایستنن “رسول” اۇلویۇر:
یانئنداکی تەورات وە اینجیلدە یازئلئ بولدوغو اۇ اۆممی نبی (اۇلان) رسولە اویانلار (وار یا!) ایشتە اۇ، اۇنلارا اییلیگی أمرەدر، اۇنلارئ کؤتۆلۆکتن منەدر؛ اۇنلارا تمیز شەیلری حلال، پیس شەیلری حارام قئلار. آغئرلئقلارئنئ وە اۆزەریندەکی زینجیرلری ایندیریر. اۇ رسولە اینانئپ اۇنا سایغئ گؤسترن، اۇنا یاردئم أدن وە اۇنونلا بیرلیکتە گؤندریلن نورا (قورئانا) اویانلار وار یا! ایشتە قورتولوشا أرنلر اۇنلاردئر. (آعراف سورەسی؛ 157)
قورئاندا رسولە ایطاعاتی أمرەدن باشقا آیتلر دە واردئر. آما هم لافظئ هم مئالی ذیکرەدیلن بو اؤرنک آیتلر قۇنویو آنلاماق ایچین یترلی اۇلمالئدئر. بو نەدنلە دیگر باعضئ اؤرنک آیتلرین سادەجە مئاللری وریلەجکتیر:
بونلار آللاهئن (قۇیدوغو) سئنئرلارئدئر. کیم آللاها وە رسولۆنە ایطاعات أدرسە آللاە، اۇنو زمینیندن ائرماقلار آقان جننتلرە قۇیاجاقتئر، اۇرادا دواملئ قالئجئدئرلار؛ ایشتە بۆیۆک قورتولوش بودور. (نیسا سورەسی؛ 13)
أی ایمان أدنلر! آللاها ایطاعات أدین. رسولۆنە وە سیزدن اۇلان اولولأمرە ایطاعات أدین. أگر بیر حوصوصتا آنلاشمازلئغا دۆشرسنیز آللاها وە آحیرتە گرچکتن اینانئیۇرسانئز اۇنو آللاها وە رسولە گؤتۆرۆن؛ بو هم حایئرلئ هم دە نتیجە باقئمئندان داحا گۆزلدیر. (نیسا سورەسی؛ 59)
بیز هر رسولۆ -آللاهئن ایذنییلە- آنجاق کندیسینە ایطاعات أدیلمەسی ایچین گؤندردیک. (نیسا سورەسی؛ 64)
کیم رسولە ایطاعات أدرسە آللاها ایطاعات أتمیش اۇلور. یۆز چەویرنە گلینجە، سنی اۇنلارئن باشئنا بکچی گؤندرمەدیک. (نیسا سورەسی؛ 80)
مۆمین أرککلرلە مۆمین قادئنلار دا بیربیرلرینین ولیلریدیر. اۇنلار اییلیگی أمرەدر، کؤتۆلۆگۆ منەدرلر، نامازئ دۇسدۇغرو قئلارلار، زکاتئ وریرلر. آللاە وە رسولۆنە ایطاعات أدرلر. ایشتە اۇنلارا آللاە راحمت أدەجکتیر. شۆبهەسیز آللاە عازیزدیر، حیکمت صاحیبیدیر. (تەوبە سورەسی؛ 71)
هر کیم آللاها وە رسولۆنە ایطاعات أدر، آللاها سایغئ دویار وە اۇندان ساقئنئرسا، ایشتە آصئل بونلار موتلولوغا أرنلردیر. (نور سورەسی؛ 57)
دە کی: “آللاها ایطاعات أدین وە رسولۆنە ایطاعات أدین. أگر یۆز چەویریرسنیز (بیلین کی) اۇنون واظیفەسی کندیسینە یۆکلنن، سیزین دە واظیفەنیز دە سیزە یۆکلنندیر. أگر اۇنا ایطاعات أدرسنیز دۇغرو یۇلا اولاشئرسئنئز. رسولۆن واظیفەسی آپآچئق تبلیغدن باشقا بیر شەی دگیلدیر. (نور سورەسی؛ 54)
کیم آللاە وە رسولۆنە ایطاعات أدرسە بۆیۆک بیر قورتولوشا أرمیش اۇلور. (آحزاب سورەسی؛ 71)
أی ایمان أدنلر! آللاها ایطاعات أدین، رسولۆنە ایطاعات ژدین. ایشلرینیزی بۇشا چئقارمایئن. (موحاممد سورەسی؛ 33)
أگر آللاها وە رسولۆنە ایطاعات أدرسنیز، آللاە ایشلرینیزدن هیچبیر شەیی أکسیلتمز. (حوجورات سورەسی؛ 14)
رسول اؤرنک آلئنمالئدئر
اۇنلارجا آیت ایلە رسولە ایطاعاتی أمرەدن قورئان، شو آیت ایلە رسولۆن اؤرنک آلئنماسئنئ دا تاوصیە أدییۇر:
آند اۇلسون کی آللاهئن رسولۆندە سیزین ایچین، آللاها وە آحیرت گۆنۆنە قاووشمایئ اومانلار وە آللاهئ جۆق ذیکرەدنلر ایچین گۆزل اؤرنکلر واردئر. (آحزاب سورەسی؛ 21)
دەمک کی ایطاعات أدیلەجک اۇلان دا، اؤرنک آلئناجاق اۇلان دا رسولدۆر. پکی رسولە ناسئل ایطاعات أدیلەجک وە رسول ناسئل اؤرنک آلئناجاقتئر؟
بو قۇنودا دتایلئ ایضاحلارئمئز اۇلاجاقتئر. آما قئساجا شونو سؤیلەیەبیلیریز: رسولە ایطاعات أتمەنین وە رسولۆ اؤرنک آلمانئن یۇلو ألبتتە کی رسولۆن حادیثلرینە تابیع اۇلماقتئر. رسولۆن حادیثلری ایسە قورئاندئر. کلاسیک حادیثلر رسولۆن دگیل، نبینین سؤزلریدیر. حاتتا بیلفیعیل نبینین سؤزلری بیلە دگیلدیر. نبییە ایسناد أدیلن سؤز، فیعیل وە تاقریرلردیر. قورئان ایسە آللاهئن کلامئ، رسولۆن بەیانئدئر. یاعنی رسولۆن آللاەتان گتیردیگی سؤزلردیر. دۇلایئسئیلا رسولۆن واحیە دایالئ حادیثلریدیر. نیتەکیم قورئان کندیسینی “شرفلی بیر رسولۆن (گتیردیگی) سؤزلر” وە “أن گۆزل حادیث” شکلیندە نیتەلەر. دەمک کی أن گۆزل /أن صاحیح حادیثلر رسولۆن واحیە دایالئ حادیثلری اۇلان قورئاندئر. اۇ حالدە رسولە ایطاعات أتمک ایچین دە رسولۆ اؤرنک آلماق ایچین دە یاپئلاجاق اۇلان شەی (نبییە ایسناد أدیلن حادیثلرە تابیع اۇلماق دگیل) آللاهئن کلامئ، رسولۆن بەیانئ اۇلان قورئانا تابیع اۇلماقتئر.
