اۇ حالدە، هیچبیر وارلئغئن ایسمی دوعالارئمئزا قارئشتئرئلمامالئدئر. نتیجەدە دوعالارئمئزئ قابول أدەجک اۇلان آللاەتئر. آللاە، دوعا آدابئنئ (ناسئل دوعا یاپاجاغئمئزئ) بیزلرە اؤرنکلرییلە بیرلیکتە قورئاندا اؤگرتمیشتیر. قۇنو ایلە ایلگیلی آیتلر غایت آچئق وە نتتیر. آیرئجا قورئاندا یۆزلرجە دوعا اؤرنگی بولونور. تۆم بو دوعالار نبی-رسوللرین آغزئندان بیزلرە اؤگرتیلیر. بو دوعالارئن هیچبیریندە دە آصلا باشقا بیر ایسیم (ملک، پەیغامبر وب.) ذیکرەدیلمز. سادەجە آللاها دوعا یاپئلئر.
آیرئجا بو دوعالار (اوزون وە نتامەلی دگیل) غایت اؤز وە قئسادئر. آللاە، سادەجە دوعانئن ایچریگینی دگیل دوعاداکی سس تۇنوموزو وە پۇزیسیۇنوموزو بیلە تاعریف أتمیشتیر. بونا گؤرە هر پۇزیسیۇندا (آیاقتا، اۇتورورکن، یاتارکن وب.) دوعا یاپئلابیلیر. آما باغئراراق، چاغئراراق دگیل، بۇیون بۆکەرک وە قئسئق بیر سسلە (تاضارروع وە حوفیەت ایچیندە) دوعا یاپئلمالئدئر.
یوقارئداکی آیتلردە دە گؤرۆلەجگی اۆزرە دوعا أثناسئندا باشقا بیر ایسمین ذیکرەدیلمەسی دوعانئن قابول أدیلمەسی ایچین (آصلا) بیر وسیلە دگیلدیر. آما تام ترسینە (دوعانئن قابول أدیلمەسی بیر یانا) شیرکە بیلە وسیلە اۇلابیلیر. آنجاق بونا راغمن مۆسلۆمانلارئن اؤنملی بیر بؤلۆمۆ (ماعالأسف) دوعالارئنا باشقا ایسیملری قارئشتئرئرلار. بو قادار آچئق آیتلرە راغمن نەدن بو حاطالار یاپئلئر؟ نەدن؟ ألبتتە کی قورئاندان اوزاقلاشئلدئغئ وە شەیطانئن فئسئلتئلارئنا قولاق وریلدیگی ایچین:
وَمَنْ يَعْشُ عَنْ ذِكْرِ الرَّحْمَنِ نُقَيِّضْ لَهُ شَيْطَانًا فَهُوَ لَهُ قَرِينٌ ﴿۳۶﴾ وَإِنَّهُمْ لَيَصُدُّونَهُمْ عَنِ السَّبِيلِ وَيَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ مُهْتَدُونَ ﴿۳۷﴾ (سورة الزخرف)
کیم راحمانئن ذیکریندن (قورئاندان) اوزاقلاشئپ اۇنا شاشئ باقارسا، (اۇنا) بیر شەیطانئ موساللاط أدریز وە (اۇ شەیطان) اۇنون یاقئن بیر دۇستو اۇلور. اۇ شەیطانلار، اۇنلارئ دۇغرو یۇلدان آلئقۇیار، اۇنلار ایسە کندیلرینین گرچکتن هیدایتتە اۇلدوقلارئنئ سانئرلار. (زوحروف سورەسی؛ 37-36)
حالبوکی دوعا أثناسئندا یاپئلاجاقلار غایت آچئق وە نتتیر؛ یالنئزجا آللاها دوعا أتمک وە اۇندان باشقا هیچبیر ایسمی دوعالارئمئزا قارئشتئرماماق:
قُلْ إِنَّمَا أَدْعُو رَبِّي وَلَا أُشْرِكُ بِهِ أَحَدًا ﴿۲۰﴾ (سورة الجن)
دە کی: “بن سادەجە راببیمە دوعا أدەریم وە (دوعامدا) اۇنا هیچ کیمسەیی اۇرتاق قۇشمام.” (جین سورەسی؛ 20)
فَادْعُوا اللَّهَ مُخْلِصِينَ لَهُ الدِّينَ وَلَوْ كَرِهَ الْكَافِرُونَ ﴿۱۴﴾ (سورة المؤمن)
سیز، دینی آللاها حاص قئلاراق یالنئزجا آللاها دوعا أدین، وەلەو کی کافیرلر بو دورومدان حۇشلانماسالار بیلە (بؤیلە یاپئن). (مۆمین سورەسی؛ 14)
آللاەتان باشقا کیمسە یاردئم أدەمز، قورتاراماز
أَمَّنْ يُجِيبُ الْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَيَكْشِفُ السُّوءَ وَيَجْعَلُكُمْ خُلَفَاءَ الْأَرْضِ أَإِلَهٌ مَعَ اللَّهِ قَلِيلًا مَا تَذَكَّرُونَ ﴿۶۲﴾ (سورة النمل)
دارداقالمئشئن چاغرئسئنا (دوعاسئنا) قارشئلئق ورن، اۇنون سئقئنتئسئنئ گیدرن وە سیزی یریۆزۆنۆن واریثلری قئلان کیمدیر؟ آللاە ایلە بیرلیکتە باشقا بیر ایلاە مئ وار؟ نە قادار دا آز اؤگۆت آلئیۇرسونوز؟ (نمل سورەسی؛ 62)
وَإِذَا مَسَّكُمُ الضُّرُّ فِي الْبَحْرِ ضَلَّ مَنْ تَدْعُونَ إِلَّا إِيَّاهُ فَلَمَّا نَجَّاكُمْ إِلَى الْبَرِّ أَعْرَضْتُمْ وَكَانَ الْإِنْسَانُ كَفُورًا ﴿۶۷﴾ (سورة الإسراء)
دنیزدە باشئنئزا بیر فلاکت گلدیگی زامان آللاەتان باشقا یالواردئقلارئنئز قایبۇلور. آللاە سیزی تهلیکەدن قورتارئپ قارایا چئقارئنجا دا یۆز چەویریرسینیز. اینسان چۇق نانکؤردۆر. (ایسرا سورەسی؛ 67)
قُلْ مَنْ يُنَجِّيكُمْ مِنْ ظُلُمَاتِ الْبَرِّ وَالْبَحْرِ تَدْعُونَهُ تَضَرُّعًا وَخُفْيَةً لَئِنْ أَنْجَانَا مِنْ هَذِهِ لَنَكُونَنَّ مِنَ الشَّاكِرِينَ ﴿۶۳﴾ قُلِ اللَّهُ يُنَجِّيكُمْ مِنْهَا وَمِنْ كُلِّ كَرْبٍ ثُمَّ أَنْتُمْ تُشْرِكُونَ ﴿۶۴﴾
دە کی: “بیزی قورتارئرسا موطلاقا شۆکرەدنلردن اۇلاجاغئز، دییە بۇیون بۆکۆپ اۆرپرەرک اۇنا یالواردئغئنئزدا قارانئن وە دنیزین قارانلئقلارئندان /تهلیکەلریندن سیزی کیم قورتارئیۇر؟” دە کی: “سیزی اۇندان وە بۆتۆن سئقئنتئلاردان قورتاران آللاەتئر. آما سۇنرا سیز (دؤنۆیۇر) یینە اۇنا اۇرتاق قۇشویۇرسونوز.” (أنعام سورەسی؛ 64-63)
اؤلۆلردن یاردئم ایستنەمز
… وَمَا أَنْتَ بِمُسْمِعٍ مَنْ فِي الْقُبُورِ ﴿۲۲﴾ (سورة فاطر)
… سن قابیرلردەکیلرە ایشیتتیرەمزسین! (فاطئر سورەسی؛ 22)
إِنَّكَ لَا تُسْمِعُ الْمَوْتَى وَلَا تُسْمِعُ الصُّمَّ الدُّعَاءَ إِذَا وَلَّوْا مُدْبِرِينَ ﴿۸۰﴾ (سورة النمل)
شو بیر گرچک کی، سن اؤلۆلرە ایشیتتیرەمزسین (دویورامازسئن). (نمل سورەسی؛ 80)
وَمَنْ أَضَلُّ مِمَّنْ يَدْعُو مِنْ دُونِ اللَّهِ مَنْ لَا يَسْتَجِيبُ لَهُ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَهُمْ عَنْ دُعَائِهِمْ غَافِلُونَ ﴿۵﴾ وَإِذَا حُشِرَ النَّاسُ كَانُوا لَهُمْ أَعْدَاءً وَكَانُوا بِعِبَادَتِهِمْ كَافِرِينَ ﴿۶﴾ (سورة الأحقاف)
آللاهئن دونوندان قئیامت گۆنۆنە قادار کندیسینە جواب ورەمەیەجک کیمسەیە دوعا أدن (یاردئم دیلەین) کیمسەدن داحا ساپئق اۇلان کیمدیر؟ (اۇیسا) اۇنلار، بونلارئن دوعالارئندان (یاردئم طالبیندن) حابرسیزدیر. (قئیامت گۆنۆ) اینسانلار بیر آرایا تۇپلاندئقلارئ زامان اۇنلار (دوعا أدنلر وە أدیلنلر) بیربیرینە دۆشمان کسیلیر وە قوللوقلارئنئ اینکار أدرلر. (آحقاف سورەسی؛ 6-5)
الَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَعْرِفُونَهُ كَمَا يَعْرِفُونَ أَبْنَاءَهُمُ الَّذِينَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ فَهُمْ لَا يُؤْمِنُونَ ﴿۲۰﴾ وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا أَوْ كَذَّبَ بِآيَاتِهِ إِنَّهُ لَا يُفْلِحُ الظَّالِمُونَ ﴿۲۱﴾ (سورة الأنعام)
اۇنلارئن آللاەتان باشقا یالواردئقلارئ، هیچبیر شەی یاراتامازلار. چۆنکۆ اۇنلار کندیلری یاراتئلمئشلاردئر. اۇنلار دیری دگیل، اؤلۆدۆرلر؛ وە نە زامان دیریلتیلەجکلرینی دە بیلمزلر. (أنعام سورەسی؛ 21-20)
إِنَّ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ عِبَادٌ أَمْثَالُكُمْ فَادْعُوهُمْ فَلْيَسْتَجِيبُوا لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ ﴿۱۹۴﴾ (سورة الأعراف)
آللاەتان باشقا دوعا أتتیگینیز (یاردئم ایستەدیگینیز) کیمسەلر دە طئبقئ سیزین گیبی قوللاردئر. أگر ایددیعانئزدا دۇغرو ایسنیز حایدی اۇنلارئ چاغئرئن دا سیزە جواب ورسینلر (باقالئم). (آعراف سورەسی؛ 194)
قوللارئ آللاها یاقلاشتئراجاق اۇلان تک شەی ایمان أتتیکتن سۇنرا یاپئلان صالیح عامللردیر:
وَمَا أَمْوَالُكُمْ وَلَا أَوْلَادُكُمْ بِالَّتِي تُقَرِّبُكُمْ عِنْدَنَا زُلْفَى إِلَّا مَنْ آمَنَ وَعَمِلَ صَالِحًا فَأُولَئِكَ لَهُمْ جَزَاءُ الضِّعْفِ بِمَا عَمِلُوا وَهُمْ فِي الْغُرُفَاتِ آمِنُونَ ﴿۳۷﴾ (سورة سبأ)
سیزی قاتئمئزا یاقلاشتئراجاق اۇلان نە ماللارئنئز نە دە أولادلارئنئزدئر. (بیزە) آنجاق ایمان أتتیکتن سۇنرا صالیح عامل ایشلەینلر یاقئنلاشئر. اۇنلارئن عامللرینە قارشئلئق قات قات مۆکافات واردئر؛ وە اۇنلار جننت کؤشکلریندە أمنیەت ایچیندەدیرلر. (سبە سورەسی؛ 37)
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسِيلَةَ وَجَاهِدُوا فِي سَبِيلِهِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ ﴿۳۵﴾ (سورة المائدة)
أی ایمان أدنلر! آللاەتان قۇرقون! اۇنا یاقلاشماق ایچین وسیلە آرایئن وە اۇنون یۇلوندا جیهاد أدین (آللاە یۇلوندا جیهاد أدەرک آللاها یاقلاشئن). اومولور کی قورتولورسونوز. (مائیدە سورەسی؛ 35)
قُلِ ادْعُوا الَّذِينَ زَعَمْتُمْ مِنْ دُونِهِ فَلَا يَمْلِكُونَ كَشْفَ الضُّرِّ عَنْكُمْ وَلَا تَحْوِيلًا ﴿۵۶﴾ أُولَئِكَ الَّذِينَ يَدْعُونَ يَبْتَغُونَ إِلَى رَبِّهِمُ الْوَسِيلَةَ أَيُّهُمْ أَقْرَبُ وَيَرْجُونَ رَحْمَتَهُ وَيَخَافُونَ عَذَابَهُ إِنَّ عَذَابَ رَبِّكَ كَانَ مَحْذُورًا ﴿۵۷﴾ (سورة الإسراء)
دە کی: “آللاەتان باشقا (بیر گۆجە صاحیب اۇلدوغونو) ساندئقلارئنئزئ چاغئرئن دا سیزە یاردئم أتسینلر باقالئم. اۇنلار، سیزین سئقئنتئلارئنئزئ نە قالدئرابیلیرلر، نە دە دگیشتیرەبیلیرلر.” اۇنلارئن یالواردئقلارئ (کیمسەلر بیلە)، راببینە حانگی عامللە یاقئنلاشالئم دییە وسیلە آرارلار؛ وە اۇنون مرحامتینی اومار، اۇنون عاذابئندان قۇرقارلار. چۆنکۆ راببینین عاذابئ قۇرقونچتور. (ایسرا سورەسی؛ 57-56)
كَلَّا لَا تُطِعْهُ وَاسْجُدْ وَاقْتَرِبْ ﴿۱۹﴾ (سورة العلق)
سجدە أت وە (بؤیلەجە راببینە) یاقلاش! (عالاق سورەسی؛ 19)
نبی (ع) دا شؤیلە بویورموشتور: “قول راببینە أن یاقئن اۇلدوغو آنئ سجدە حالیدیر، اؤیلە ایسە (سجدەدە) دوعایئ چۇق یاپئن!”
حارام-حلال ایعلان أتمە آللاها ایفتیرا آتماقتئر
وَلَا تَقُولُوا لِمَا تَصِفُ أَلْسِنَتُكُمُ الْكَذِبَ هَذَا حَلَالٌ وَهَذَا حَرَامٌ لِتَفْتَرُوا عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ إِنَّ الَّذِينَ يَفْتَرُونَ عَلَى اللَّهِ الْكَذِبَ لَا يُفْلِحُونَ ﴿۱۱۶﴾ (سورة النحل)
دیللرینیزین اویدوردوغو یالانلارلا: “شو حلالدیر، شو حارامدئر” دەمەیین؛ عاکسی حالدە آللاها ایفتیرا أتمیش اۇلورسونوز. چۆنکۆ آللاها یالانلارئ ایلە ایفتیرا أدنلر آصلا قورتولامایاجاقلاردئر. (ناحل سورەسی؛ 116)
قُلْ أَرَأَيْتُمْ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ لَكُمْ مِنْ رِزْقٍ فَجَعَلْتُمْ مِنْهُ حَرَامًا وَحَلَالًا قُلْ آللَّهُ أَذِنَ لَكُمْ أَمْ عَلَى اللَّهِ تَفْتَرُونَ ﴿۵۹﴾ (سورة یونس)
دە کی: “آللاهئن سیزە ایندیردیگی سیزین دە بیر قئسمئنئ حلال بیر قئسمئنئ حارام قئلدئغئنئز رئزئقلارئ گؤرمۆیۇر موسونوز؟” دە کی: “(بؤیلە یاپمانئزا) آللاە مئ ایذین وردی یۇقسا سیز آللاها ایفتیرا مئ أدییۇرسونوز؟” (یونوس سورەسی؛ 59)
قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِينَةَ اللَّهِ الَّتِي أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَالطَّيِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ قُلْ هِيَ لِلَّذِينَ آمَنُوا فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا خَالِصَةً يَوْمَ الْقِيَامَةِ كَذَلِكَ نُفَصِّلُ الْآيَاتِ لِقَوْمٍ يَعْلَمُونَ ﴿۳۲﴾ (سورة الأعراف)
دە کی: “آللاهئن قوللارئ ایچین چئقاردئغئ زینتلری وە ترتمیز رئزئقلارئ حارام قئلان کیمدیر؟” دە کی: “بونلار، بو دۆنیا حایاتئندا اینانانلار ایچیندیر، قئیامت گۆنۆندە دە یالنئز اۇنلارا ماحصوصتور.” ایشتە بؤیلەجە بیز آیتلری بیلن بیر تۇپلولوغا اوزون اوزون آچئقلئیۇروز. (آعراف سورەسی؛ 32)
