نبیمیز، بدیردە گۆناها گیرمیشتی. گۆناهئنئن باغئشلانماسئ ایچین، مککەیی فتحەتمەسی گرکییۇردو؛ فتحین اؤنجەسیندە شو سورە ایندی:
إِذَا جَاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَالْفَتْحُ ﴿۱﴾ وَرَأَيْتَ النَّاسَ يَدْخُلُونَ فِي دِينِ اللَّهِ أَفْوَاجًا ﴿۲﴾ فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَاسْتَغْفِرْهُ إِنَّهُ كَانَ تَوَّابًا ﴿۳﴾ (سورة النصر)
آللاهئن یاردئمئ گلیپ فتیح گرچکلشیر دە، اینسانلارئن دالغا دالغا آللاهئن دینینە گیردیگینی گؤرۆرسن، هر شەیی گۆزل یاپتئغئ ایچین راببینە یؤنل وە باغئشلانمانئ ایستە. چۆنکۆ اۇ، تەوبەلری قابول أدر. (ناصر سورەسی؛ 3-1)
نبیمیز، اؤنجە یاپتئغئ حاطایئ دۆزلتمیش، سۇنرا باغئشلانما طالبیندە بولونموشتور. بو، سۇن درەجە اؤنملیدیر. بو آیتلر، مۆسلۆمانلارئن حایاتئندا دەوریم یاپاجاق نیتەلیکتەدیر.
دەمک کی، بیلگیسی وە فاضیلتی نە اۇلورسا اۇلسون، هرکس یانئلابیلیر وە یانلئش یاپابیلیر.
دوروم آچئقچا مەیداندا ایکن سیز چۇق آشئرئ گیدییۇر، هیچبیر بیلگی وە بلگەیە دایانمادان ایددیعا أدیپ دورویۇرسونوز! بو باطئل دۆشۆنجەلری ترک أتمزسنیز، یۇلا گلەمزسینیز!..
(23)
ایلهام
“ایلهام“؛ آللاهئن، قولونون قالبینە بیر شەی دۇغورماسئدئر. “سزگی” دە بو آنلامدا قوللانئلئر.
مۆرید: ایلهاما اینانئیۇر موسون؟ هر نە قادار باشقاسئنئ باغلاماسا بیلە، ایلهام واردئر.
بایئندئر: شۆبهەسیز ایلهام واردئر. أگر آللاهئن ایلهامئ اۇلماسا، اینسان اۇغلو ایلرلەیەمز. بۆتۆن عیلمی گلیشمەلر وە کشیفلر، آللاهئن ایلهامئیلا اۇلور. آما ایلهام، شەیحلرە وەیا مۆسلۆمانلارا حاص دگیلدیر. کافیرلر دە ایلهام آلئر.
بو کلیمە، قورئاندان یالنئز بیر یردە گچر. آللاە تعالا شؤیلە بویورور:
وَنَفْسٍ وَمَا سَوَّاهَا ﴿۷﴾ فَأَلْهَمَهَا فُجُورَهَا وَتَقْوَاهَا ﴿۸﴾ قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَكَّاهَا ﴿۹﴾ وَقَدْ خَابَ مَنْ دَسَّاهَا ﴿۱۰﴾ (سورة الشمس)
نفسە، کؤتۆلۆگۆنۆ وە اییلیگینی ایلهام أدنە یمین اۇلسون، کندینی گلیشتیرن اومدوغونو ألدە أدر. کندینی پیس ایشلرە سۇقان دا قایبەدر. (شمس سورەسی؛ 10-7)
آ- عیصیانکارلئغئ ایلهام
عیصیانکارلئق، کیشینین آللاها، اینسانلارا وەیا کندینە قارشئ یانلئش داورانئشئدئر. بؤیلە بیری، ایچیندە حوضورسوزلوق دویار. بونا ایچ سئقئنتئسئ وەیا ویجدان عاذابئ دەنیر.
یوسوفو (ع) زۆلەیحادان اوزاقلاشتئران بورهان، آللاهئن ایلهامئدئر:
وَلَقَدْ هَمَّتْ بِهِ وَهَمَّ بِهَا لَوْلَا أَنْ رَأَى بُرْهَانَ رَبِّهِ … ﴿۲۴﴾ (سورة یوسف)
قادئن اۇنو چۇق ایستییۇردو. راببینین بورهانئنئ گؤرمەسەیدی، یوسوف دا ایستەردی… (یوسوف سورەسی؛ 24)
گۆناە، اینسان دۇغاسئنا ترستیر؛ اؤنجە یاپماق ایستەمز. بو سئرادا آللاە تعالا اۇنون ایچینە، یاپتئغئنئن یانلئش اۇلدوغونو ایلهام أدر. یینە دە یاپارسا، اۇنا بیر ایچ سئقئنتئسئ ورەرک پیشمانلئق دویمایا تشویق أدر.
بو، مۆسلۆمان اۇلمایان اینسانلاردا دا اۇلور. نبیمیزە أذیەت أدن أبو جهیل، أبو لهب، أبو سۆفیان، ولید بین موغیرە، ناضر بین حاریث، اۆمەییە بین حالف وە عاص بین وائیل بیر آرایا گلدی وە دەدیلر کی:
“حاج زامانئندا عاراب هەیئتلری، گلیپ بیزە موحاممد حاققئندا سۇرو سۇرویۇرلار؛ بیربیریمیزە بیر باشقا جواب ورییۇروز. بیریمیز دلی، دیگریمیز کاهین، بیر باشقامئز دا شاعیردیر، دییۇر. جوابلارئن فارقلئ اۇلماسئندان دۇلایئ عارابلار، بونلارئن حپسینین یانلئش اۇلدوغو سۇنوجونو چئقارئیۇر. گلین، موحاممدە بیر تک ایسیم ورمک اۆزرە آنلاشالئم.
بیریسی: “اۇ شاعیردیر،” دەدی. ولید بین موغیرە: “بن عوبەید بین أل-أبراص وە اۆمەییە بین أبیس-سالتئن شیعیرلرینی دینلەدیم، بونون سؤزۆ اۇنلارئنکینە بنزەمییۇر،” دەدی.
بیر باشقاسئ: “اۇ کاهیندیر،” دەدی. ولید: “کاهین کیمە دەرلر؟” دییە سۇردو. “باعضن دۇغرو، باعضن دە یالان سؤیلەین کیمسەدیر،” دەدیلر. ولید دەدی کی: “موحاممد آصلا یالان سؤیلەمەمیشتیر.”
بیری دە: “اۇ دلیدیر،” دەدی. ولید: “دلی کیمە دەرلر؟” دییە سۇردو. “اینسانلارئ قۇرقوتان کیشییە،” دەدیلر. ولید: “شیمدییە قادار موحاممدلە کیمسە قۇرقوتولمامئشتئر.” دەدی.
سۇنرا ولید قالقتئ، أوینە گیتتی. هرکس: “ولید بین موغیرە دین دگیشتیردی،” دەدی. أبو جهیل، همن اۇنون یانئنا گیتتی وە دەدی کی: “سنین نەیین وار؟ ایشتە، قورەیش سانا یاردئم تۇپلادئ. اۇنلار سنین ایحتیاج ایچینە دۆشۆپ، دینینی دگیشتیردیگین قاناعاتیندەلر!” ولید دەدی کی: “بنیم اۇنا ایحتیاجئم یۇق، آما موحاممد حاققئندا دۆشۆندۆم؛ “اۇ سیحیربازدئر” دییۇروم. چۆنکۆ سیحیرباز، بابا ایلە اۇغولون، قاردش ایلە قاردشین، قارئ ایلە قۇجانئن آراسئنئ آیئرئر.
سۇنرا اۇنا سیحیرباز لاقابئ تاقماق ایچین آنلاشتئلار. چئقئپ مککەدە یۆکسک سسلە باغئردئلار. حالق تۇپلو حالدەیدی، دەدیلر کی: “موحاممد گرچکتن سیحیربازدئر،” بو سؤز حالق آراسئندا یانقئلاندئ. بو سؤز نبیمیزە چۇق آغئر گلدی. أوینە دؤندۆ وە اۆزرینی ألبیسەیلە اؤرتتۆ. بونون اۆزرینە شو آیتلر ایندی:
إِنَّهُ فَكَّرَ وَقَدَّرَ ﴿۱۸﴾ فَقُتِلَ كَيْفَ قَدَّرَ ﴿۱۹﴾ ثُمَّ قُتِلَ كَيْفَ قَدَّرَ ﴿۲۰﴾ ثُمَّ نَظَرَ ﴿۲۱﴾ ثُمَّ عَبَسَ وَبَسَرَ ﴿۲۲﴾ ثُمَّ أَدْبَرَ وَاسْتَكْبَرَ ﴿۲۳﴾ فَقَالَ إِنْ هَذَا إِلَّا سِحْرٌ يُؤْثَرُ ﴿۲۴﴾ إِنْ هَذَا إِلَّا قَوْلُ الْبَشَرِ ﴿۲۵﴾ (سورة المدثر)
اۇ دۆشۆندۆ، اؤلچتۆ بیچتی. گبرەسیجە نە اؤلچمە بیچمەیدی اۇ! آە قاهرۇلاسئجا، نە بیچیم اؤلچمە بیچمەیدی اۇ! سۇنرا باقتئ. سۇنرا قاشلارئنئ چاتتئ وە صورت آستئ. سۇنرا گری دؤندۆ، بۆیۆکلندی دە شؤیلە دەدی: بو اۇلسا اۇلسا اۆستۆن بیر سیحیر اۇلور. اۇلسا اۇلسا بیر اینسان سؤزۆ اۇلور. (مۆددثثیر سورەسی؛ 25-18)
قورئاندا آنلاتئلان وە نبیمیز طارافئندان اویغولانان شکلییلە مۆسلۆمانلئق، اینسان دۇغاسئیلا تام بیر اویوم ایچیندەدیر. وارلئقلارئ یاراتان، اۇنلارداکی اۇلوشوم، گلیشیم وە دگیشیمین ایلکە وە قانونلارئنئ قۇیان آللاەتئر. دین، اۇ قانونلارئن یاراتئجئ طارافئندان یازئیا گچیریلمیش شکلیدیر. آللاە تعالا شؤیلە بویورور:
فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنِيفًا فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا لَا تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذَلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ ﴿۳۰﴾ (سورة الروم)
سن یۆزۆنۆ دۇسدۇغرو بو دینە، آللاهئن فئطراتئنا چەویر. اۇ، اینسانلارئ اۇنا گؤرە یاراتمئشتئر. آللاهئن یاراتتئغئنئن یرینی توتاجاق بیر شەی یۇقتور. ایشتە ساغلام دین، بو دیندیر. آما اینسانلارئن چۇغو بونو بیلمزلر. (روم سورەسی؛ 30)
دۇغرو دین، آللاهئن طابیعاتتا یاراتتئغئ قانونلارئن اینسان حایاتئنا یانسئیان قئسمئ اۇلدوغو ایچین، اۇنا قارشئ چئقان سئقئنتئیا دۆشر:
رُبَمَا يَوَدُّ الَّذِينَ كَفَرُوا لَوْ كَانُوا مُسْلِمِينَ ﴿۲﴾ (سورة الحجر)
کندیلرینی دۇغرولارا قاپاتانلار (کافیرلر) زامان زامان، کشکە بیز دە اۇنا تسلیم اۇلسایدئق (مۆسلۆمان اۇلسایدئق)، دییە آرزو أدرلر. (حیجر سورەسی؛ 2)
بو یۆزدن کافیرلر، حپ قوشقو ایچیندە اۇلورلار:
لَا يَزَالُ بُنْيَانُهُمُ الَّذِي بَنَوْا رِيبَةً فِي قُلُوبِهِمْ إِلَّا أَنْ تَقَطَّعَ قُلُوبُهُمْ … ﴿۱۱۰﴾ (سورة التوبة)
قوردوقلارئ بینا، قالبلری پارچالانئنجایا قادار ایچلریندن چئقمایان بیر شۆبهە قایناغئ اۇلمایا دوام أدر… (تەوبە سورەسی؛ 110)
بو، آللاهئن اۇنلارا اۇلان مرحامتیندندیر. کیمیلری بو سایەدە عاقئللارئنئ باشلارئنا آلئر وە گیردیکلری یانلئش یۇلدان وازگچرلر.
گۆناەتان سۇنرا اۇلوشان ویجدان عاذابئ کیشییی پیشمانلئغا، ایلهام دا تەوبەیە یؤنلتیر. ایشتە آللاهئن مرحامتینین بۆیۆکلۆگۆ!
ب- تاقوایئ ایلهام
تاقوا، قۇرونماق دەمکتیر. کیشی، آللاها قارشئ، اینسانلارا قارشئ وە کندینە قارشئ یانلئش یاپمازسا دۆنیادا سوچلانماقتان، آحیرتتە دە جهننم عاذابئندان قۇرونور. گۆناەتان قاچئنمانئن وە ثوابا یؤنلمەنین سۇنوجو بودور. ایشتە بو نشئە، آللاهئن ایلهامئدئر. وابئصا بین ماعبد دییۇر کی:
“موحاممدە (ص) گیتتیم: ‘اییلیکتن وە گۆناەتان سۇرماق ایچین می گلدین’ دەدی. سۇنرا پارماقلارئنئ بیر آرایا گتیریپ گؤگسۆنە ووردو وە اۆچ کرە شؤیلە دەدی: ‘نفسینە دانئش، قالبینە دانئش وابئصا! اییلیک، نفسین یاتئشتئغئ، قالبین یاتئشتئغئ شەیدیر. گۆناە دا، ایچە دۇقونان وە گؤگۆستە ترددۆد دۇغوران شەیدیر. ایستەرسە اینسانلار سانا فتوا ورمیش، یاپتئغئنئ اویغون بولماش اۇلسونلار!” (داریمی)
نبیمیزین بیر سؤزۆ دە شؤیلەدیر:
“سنی شۆبهەلندیرن شەیی بئراق، شۆبهەلندیرمەینە گچ. چۆنکۆ دۇغرولوق ایچ حوضورو وریر؛ یالان دا شۆبهە وە ترددۆد دۇغورور.” (تیرمیذی)
ایچە دۇغان هر شەی، شەیطان وسوسەسی دە اۇلابیلیر. چۆنکۆ شەیطان؛ “اینسانلارا وسوسە ورن، اۇنلارئن ایچینی قارئشتئران” (ناس سورەسی؛ 5) بیر وارلئقتئر. شەیطان، آللاەتان قئیامت گۆنۆنە قادار یاشاما سؤزۆ آلئنجا شؤیلە دەمیشتی:
قَالَ فَبِمَا أَغْوَيْتَنِي لَأَقْعُدَنَّ لَهُمْ صِرَاطَكَ الْمُسْتَقِيمَ ﴿۱۶﴾ ثُمَّ لَآتِيَنَّهُمْ مِنْ بَيْنِ أَيْدِيهِمْ وَمِنْ خَلْفِهِمْ وَعَنْ أَيْمَانِهِمْ وَعَنْ شَمَائِلِهِمْ وَلَا تَجِدُ أَكْثَرَهُمْ شَاكِرِينَ ﴿۱۷﴾ قَالَ اخْرُجْ مِنْهَا مَذْءُومًا مَدْحُورًا لَمَنْ تَبِعَكَ مِنْهُمْ لَأَمْلَأَنَّ جَهَنَّمَ مِنْكُمْ أَجْمَعِينَ ﴿۱۸﴾ (سورة الأعراف)
مادم بنی یانلئش یۇلا سۇقتون؛ بن دە سنین دۇغرو یۇلونون اۆستۆنە اۇنلار ایچین اۇتوراجاغئما یمین أدریم. سۇنرا اؤنلریندن، آرقالارئندان، ساغلارئندان وە سۇللارئندان سۇقولاجاغئم. گؤرەجکسین، اۇنلارئن چۇغو سانا تشککۆر أتمەیەجکتیر. آللاە دەدی کی: “چکیل اۇرادان؛ یریلمیش وە قۇوولموش اۇلاراق! حلا اۇنلاردان بیری سانا اویسون، جهننمی سیزینلە دۇلدوراجائما یمین أدریم” (آعراف سورەسی؛ 18-16)
شەیطان، بو یتکییلە ألچیلر دە داحیل هرکسە سۇقولور وە اۇنلارئ یانلئش داورانئشلارا یؤنلتمەیە چالئشئر. آللاە تعالا شؤیلە بویورور:
وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رَسُولٍ وَلَا نَبِيٍّ إِلَّا إِذَا تَمَنَّى أَلْقَى الشَّيْطَانُ فِي أُمْنِيَّتِهِ فَيَنْسَخُ اللَّهُ مَا يُلْقِي الشَّيْطَانُ ثُمَّ يُحْكِمُ اللَّهُ آيَاتِهِ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ ﴿۵۲﴾ (سورة الحج)
(أی موحاممد!) سندن اؤنجە دە ألچی وەیا نبی اۇلاراق گؤندردیگیمیز کیمسەلردن حانگیسی بیر قورغو قورسا، شەیطانلار اۇنون قورغوسونا موطلاقا بیر شەیلر قارئشتئرمئشتئر. آرقاسئندان آللاە، شەیطانلارئن قارئشتئردئغئنئ گیدرمیش؛ سۇنرا دا آیتلرینی (ذیهینلردە) اییجە پکیشتیرمیشتیر. آللاە بیلیر، دۇغرو قارار وریر. (حاج سورەسی؛ 52)
ایلهام ایلە وسوسەیی آیئرابیلمک ایچین ایچیمیزە گلن هر شەیی، آللاهئن أمیر وە یاساقلارئ یؤنۆندن دنتلەمەمیز گرکیر. یۇقسا بیرچۇقلارئ گیبی شەیطانئن أمرینە گیرر، کندیمیزە ایلهام گلدیگینی ظاننەدریز.
ایشتە “نفسی مۆلهمە” بودور. مۆمین-کافیر، هرکسین نفسی، نفسی مۆلهمەدیر. آللاە اۇنا، عیصیانکارلئغئنئ وە تاقواسئنئ ایلهام أدر.
مۆرید: عیصیانکارلئق وە تاقوا دئشئندا بیر ایلهام اۇلماز مئ؟
بایئندئر: ألبتتە اۇلور. آللاە، اینسانئن قالبینە بیرچۇق شەی دۇغورور. بو قۇنو ایلە ایلگیلی آیتلر واحی بؤلۆمۆندە گچمیشتی. اۇ دا مۆمین وە کافیر آیرئمئ اۇلمادان هر اینساندا اۇلور. شاعیرلر وە بولوش صاحیبلری، بونا اؤرنک وریلەبیلیر.
