(8)
اۇلاغان اۆستۆ یۇللارلا یاردئم
مۆرید: آللاەتان باشقاسئندان یاردئم ایستەمەیی شیرک سایئیۇرسون. اینسانلار بیربیریندن یاردئم ایستەمزلر می؟ بو دا آللاەتان باشقاسئندان یاردئم ایستەمک دگیل میدیر؟
بایئندئر: سیز آللاهئن یانلئشئنئ چئقارمایا مئ چالئشئیۇرسونوز؟ آللاەتان باشقاسئندان یاردئم ایستەمەیی شیرک سایان بن دگیلیم، آیتلردیر. بیر اینساندان یاردئم ایستەمک، شیرک دگیلدیر. ذاتن اۇ تۆر یاردئملار روحانیلردن ایستنمز. اۇنلاردان، اۇلاغان دئشئ یۇللارلا یاردئم ایستنیر.
مثەلا بیر حۇجا، ایستانبول-توزلادا بیندیگی اۇتۇمۇبیلین سلە قاپئلئپ سۆرۆکلندیگینی، قورتولوش ایمکانئ قالمایئنجا؛ “یا سەییدینا حامزا!” دیەرک، دگرلی صاحابی حامزایئ یاردئما چاغئردئغئنئ، بونون اۆزرینە اۇنون گلیپ کندینی وە برابریندەکیلری قورتاردئغئنئ ایددیعا أدییۇر.
أگر بو حۇجا، اۇراداکی کیشیلری وەیا بیر قورتارما أکیبینی چاغئرسایدئ، یادئرغانمازدئ. هر شەیی هر آن گؤرۆپ گؤزتن آللاە تعالادان یاردئم ایستەسەیدی، گۆزل بیر شەی یاپمئش اۇلوردو. آما ایستانبولدان بینلرجە کیلۇمترە اوزاقتاکی قابریندە یاتان، اۇلوپ بیتندن حابری اۇلمایان حامزایئ چاغئرئیۇرسا، اۇنون چاغرئیئ ایشیتتیگینە، اۇرایا گلیپ کندیسینی قورتاراجاق گۆچ وە قووتە صاحیب اۇلدوغونا اینانئیۇر دەمکتیر. یۇقسا اؤیلە بیر زاماندا حامزایئ حاطئرلار مئیدئ؟ اؤیلەیسە بو ذات، حامزادا آنجاق آللاها عائید حایات، عیلیم، سمع، باصار، ایرادە وە قودرت گیبی صئفاتلارئن اۇلدوغونا اینانئیۇر.
“حایات”، دیریلیک دەمکتیر. بو ذات، حامزایئ دیری سایماسایدئ یاردئما چاغئرمازدئ.
مۆرید: حض. حامزا شهیدتیر، شهیدلر اؤلمز.
بایئندئر: دۇغرو، آللاە یۇلوندا اؤلدۆرۆلنلر گرچکتە اؤلمۆش اۇلمازلار. آیتتە شؤیلە بویورولور:
وَلَا تَقُولُوا لِمَنْ يُقْتَلُ فِي سَبِيلِ اللَّهِ أَمْوَاتٌ بَلْ أَحْيَاءٌ وَلَكِنْ لَا تَشْعُرُونَ ﴿۱۵۴﴾ (سورة البقرة)
آللاە یۇلوندا اؤلدۆرۆلنلرە اؤلۆلر دەمەیین؛ اۇنلار دیریدیرلر، آما سیز آنلایامازسئنئز. (باقارا سورەسی؛ 154)
بو، بیزیم آنلایاجاغئمئز بیر دیریلیک دگیلدیر. أگر اؤیلە اۇلسایدئ، حامزانئن شهید اۇلماسئنا موحاممد (ص) اۇ قادار اۆزۆلۆر مۆیدۆ؟ چاغئرئنجا گلسە، زامان زامان چاغئرئر، حاسرت گیدریردی.
عابدوللاە بین مسعود دییۇر کی: “بیز رسولوللاهئن (ص) حامزایا آغلادئغئ قادار باشقا بیر شەیە آغلادئغئنئ گؤرمەدیک. اۇنو قئبلەیە دۇغرو قۇیدو، جنازەسینین باشئندا دوردو وە سسلی اۇلاراق حئچقئرا حئچقئرا آغلادئ.
حامزایئ شهید أدن واحشی، یئللار سۇنرا مۆسلۆمان اۇلدوغوندا نبیمیز اۇندان، کندیسینە گؤرۆنمەمەسینی ایستەمیشتی.
{شهیدلر قۇنوسوندا تکرار دگینەجگیز.}
موحاممد (ص) اؤلۆنجە، آللاە اۇندان راضئ اۇلسون، أبو بکیر اؤنملی بیر قۇنوشما یاپمئشتئ. عابدوللاە بین عابباسئن بیلدیردیگینە گؤرە، شؤیلە دەمیشتی:
“باقئن! سیزدن کیم، موحاممدە (ص) قوللوق أدییۇرسا، بیلسین کی موحاممد اؤلمۆشتۆر. کیم دە آللاها قوللوق أدییۇرسا، شۆبهەسیز اۇ، دیریدیر، اؤلمز.”
آللاە تعالا بویورویۇر کی:
وَمَا مُحَمَّدٌ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَفَإِنْ مَاتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلَى أَعْقَابِكُمْ وَمَنْ يَنْقَلِبْ عَلَى عَقِبَيْهِ فَلَنْ يَضُرَّ اللَّهَ شَيْئًا وَسَيَجْزِي اللَّهُ الشَّاكِرِينَ ﴿۱۴۴﴾ (سورة آل عمران)
موحاممد سادەجە ألچیدیر. اۇندان اؤنجە دە ألچیلر گلدی، گچتی. اۇ اؤلسە وەیا اؤلدۆرۆلسە، گریسین گری می دؤنەجکسینیز؟ گریسین گری دؤنن، آللاها ضارار ورەمز. آللاە شۆکەدنلری اؤدۆللندیرەجکتیر. (آلی عیمران سورەسی؛ 144)
عابدوللاە بین عابباس دییۇر کی: “أبو بکیر اۇقویونجایا قادار، آللاهئن بؤیلە بیر آیت ایندیردیگینی سانکی هیچ کیمسە بیلمییۇردو. آرتئق اینسانلاردان کیمی دینلەسم، بو آیتی اۇقویۇردو. ساعید بین أل-مۆصەییب دە بانا، عؤمرین شؤیلە دەدیگینی بیلدیردی:
واللاهی أبو بکیرین اۇ آیتی اۇقودوغونو ایشیتینجە اؤیلە اۇلدوم کی، کندیمدن گچتیم. آیاقلارئم بنی تاشئیاماز اۇلدو. آیتی اۇقودوغونو دویونجا یرە یئغئلدئم. نبی (ص) گرچکتن اؤلمۆشتۆ.
شو ایکی آیت دە، موحاممد (ص) ایلە ایلگیلیدیر:
وَمَا جَعَلْنَا لِبَشَرٍ مِنْ قَبْلِكَ الْخُلْدَ أَفَإِنْ مِتَّ فَهُمُ الْخَالِدُونَ ﴿۳۴﴾ (سورة الأنبیاء)
سندن اؤنجەکیلردن هیچبیر اینسان اؤلۆمسۆز یاپمادئق. سن اؤلسن، اۇنلار اؤلۆمسۆزلشەجکلر می؟ (أنبیا سورەسی؛ 34)
إِنَّكَ مَيِّتٌ وَإِنَّهُمْ مَيِّتُونَ ﴿۳۰﴾ (سورة الزمر)
سن اؤلەجکسین، اۇنلار دا اؤلەجکلر. (زۆمر سورەسی؛ 30)
آللاە تعالا شؤیلە بویورویۇر:
وَاللَّهُ يَعْلَمُ مَا تُسِرُّونَ وَمَا تُعْلِنُونَ ﴿۱۹﴾ وَالَّذِينَ يَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ لَا يَخْلُقُونَ شَيْئًا وَهُمْ يُخْلَقُونَ ﴿۲۰﴾ أَمْوَاتٌ غَيْرُ أَحْيَاءٍ وَمَا يَشْعُرُونَ أَيَّانَ يُبْعَثُونَ ﴿۲۱﴾ (سورة النحل)
آللاە، نەیی گیزلەدیگینیزی وە نەیی آچئغا ووردوغونوزو بیلیر. آللاە ایلە آرالارئنا قۇیاراق یاردئما چاغئردئقلارئنئن هیچبیری بیر شەی یاراتاماز. ذاتن کندیلری یاراتئلمئش دورومدادئرلار. اۇنلار بیرر اؤلۆدۆرلر، دیری دگیللردیر. نە زامان دیریلتیلەجکلرینی دە بیلەمزلر. (ناحل سورەسی؛ 19-21)
دینی قوللاناراق اینسانلارئ سؤمۆرنلر، أن چۇق نبیمیزی سؤمۆرۆلرینە آلت أدرلر. بونجا آیتە راغمن اۇنون ساغ اۇلدوغونو وە اۇنونلا گؤرۆشتۆکلرینی ایددیعا أدر؛ حاتتا اۇنون، بیر مۆفتتیش گیبی دنتلەمە یاپتئغئنئ بیلە سؤیلەرلر.
گؤزلرینی حئرص بۆرۆمۆش بو اینسانلارئن اوسلانماسئ زۇر آما عاقلئنئ قوللانانلار ایچین حض. عؤمرین شو سؤزۆنۆ ناقلەتمک ایستەریم:
“ایستەردیم کی، آللاهئن ألچیسی یاشاسئن دا بیزدن سۇنرا اؤلسۆن. موحاممد (ص) گرچکتن اؤلدۆ؛ آما آللاە آرانئزا بیر نور (قورئان) قۇیدو؛ سیز اۇنونلا حاق یۇلو بولورسونوز. آللاە موحاممدی دە اۇنونلا حاق یۇلا سۇقتو.”
موحاممد (ص) وداع حوطبەسیندە شؤیلە دەمیشتی:
سئقئ سارئلئرسانئز، ساپئتمایاجاغئنئز بیر شەیی آرانئزدا بئراقتئم: آللاهئن کیتابئنئ!
ایشتە حاق بودور:
… فَمَاذَا بَعْدَ الْحَقِّ إِلَّا الضَّلَالُ … ﴿۳۲﴾ (سورة یونس)
… حاققئن اؤتەسی ساپئقلئق دگیلدیر دە نەدیر؟.. (یونوس سورەسی؛ 32)
سؤزۆ گچن حۇجانئن حامزادا وارسایدئغئ صئفاتلارئن ایکینجیسی، عیلیم صئفاتئدئر. “عیلیم”؛ بیلمک وە قاوراماق دەمکتیر. اینساندا دا عیلیم صئفاتئ واردئر آما بو، اۇنون اؤگرنەبیلدیگی وە قاورایابیلدیگی شەیلرلە سئنئرلئدئر. آللاهئن عیلمی سئنئرسئزدئر. اۇ، هر شەیی أن اینجە آیرئنتئسئنا قادار أن دۇغرو بیچیمدە بیلیر وە آصلا اونوتماز.
آللاە اۇندان راضئ اۇلسون، حامزایئ دیری سایساق بیلە هیچ بیلمەدیگی ایستانبولو، اۇلایئن گچتیگی ایستانبول-آنقارا یۇلونون توزلاداکی بؤلۆمۆنۆ بیلمەسی گرکیر. اۇ شاحئص، حامزانئن بیلگیسینی، شۆنهەسیز آللاهئن بیلگیسی گیبی سایماز. آما اۇنو بؤیلە بیر یرە چاغئردئغئنا گؤرە اۇنو، آللاە تعالانئن سئنئرسئز بیلگیسینین بیر بؤلۆمۆنە اۇرتاق سایمئش اۇلور.
اۆچۆنجۆ صئفات، سمعدیر. “سمع”، دینلەمە گۆجۆدۆر. آللاە اینسانا دینلەمە گۆجۆ ورمیشتیر، آما حامزا گیبی قابیردە بولونانلارا بیر شەی دینلتەمەییز.
آللاە تعالا شؤیلە بویورور:
وَمَا يَسْتَوِي الْأَحْيَاءُ وَلَا الْأَمْوَاتُ إِنَّ اللَّهَ يُسْمِعُ مَنْ يَشَاءُ وَمَا أَنْتَ بِمُسْمِعٍ مَنْ فِي الْقُبُورِ ﴿۲۲﴾ (سورة فاطر)
“دیریلرلە اؤلۆلر بیر اۇلماز، آللاە ترجیح أتتیگینە ایشیتتیریر. سن قابیردەکیلرە بیر شەی ایشیتتیرەمزسین. (فاطئر سورەسی؛ 22)
آللاە هر شەیی دینلەر. أن گیزلی سسلر، حارەکتلر، ایچتن یاقارئشلار وە هر شەی اۇنون طارافئندان دینلنیر. شیمدی بو ذات، ایستانبولدان، یا سەییدنا حامزا! دەدیگی زامان، حامزانئن کندیسینی دینلەدیگینی حایال أتتیگینە گؤرە، اۇنو آللاهئن دینلەمە صئفاتئنا اۇرتاق أتمیش اۇلور. چۆنکۆ بو شکیلدە بیر دینلەمە، آللاەتان باشقاسئ ایچین سؤز قۇنوسو دگیلدیر.
دؤردۆنجۆ صئفات، باصاردئر. “باصار”، گؤرمە گۆجۆدۆر. اینسانلاردا دا گؤرمە واردئر، آما بو چۇق سئنئرلئدئر. آللاە تعالا هر شەیی گؤرۆر.
کیلۇمترەلرجە اوزاقتا، قابیردە یاتان بیرینی یاردئما چاغئران کیشی، اۇنون کندیسینی گؤردۆگۆنۆ قابول أتمیش اۇلور. یۇقسا اۇنون دورومونو ناسئل قاوراسئن؟ بو شکیلدە بیر گؤرمە، یالنئز آللاها ماحصوص اۇلدوغوندان بو شاحئص، حامزایئ آللاهئن گؤرمە صئفاتئنا دا اۇرتاق سایمئش اۇلور.
بشینجیسی ایرادە، آلتئنجئسئ دا قودرت صئفاتئدئر. “ایرادە”، دیلەمک وە ترجیح أتمک، “قودرت” دە بیر شەیە گۆچ یتیرمە آنلامئنا گلیر.
اینسانئن ایرادەسی دە، قودرتی دە سئنئرلئدئر. اؤلۆنجە هیچبیر شەیی قالماز. اۇ شاحئص، حامزانئن بو چاغرئیئ قابول أدەجک ایرادەیە وە یاردئم یاپاجاق قودرتە صاحیب اۇلدوغونا اینانماسایدئ، چاغئرمازدئ. بو، اۇلاغان دئشئ بیر ایرادە وە قودرت یاقئشتئرماسئدئر. بو آنلامدا ایرادە وە قودرت صاحیبی تک وارلئق، آللاە تعالادئر. اؤیلە ایسە، اۇ شاحئص حامزایئ آللاهئن بو ایکی صئفاتئنا دا اۇرتاق سایمئش اۇلور.
آللاە تعالا شؤیلە بویورموشتور:
إِنَّ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ عِبَادٌ أَمْثَالُكُمْ فَادْعُوهُمْ فَلْيَسْتَجِيبُوا لَكُمْ إِنْ كُنْتُمْ صَادِقِينَ ﴿۱۹۴﴾ أَلَهُمْ أَرْجُلٌ يَمْشُونَ بِهَا أَمْ لَهُمْ أَيْدٍ يَبْطِشُونَ بِهَا أَمْ لَهُمْ أَعْيُنٌ يُبْصِرُونَ بِهَا أَمْ لَهُمْ آذَانٌ يَسْمَعُونَ بِهَا قُلِ ادْعُوا شُرَكَاءَكُمْ ثُمَّ كِيدُونِ فَلَا تُنْظِرُونِ ﴿۱۹۵﴾ إِنَّ وَلِيِّيَ اللَّهُ الَّذِي نَزَّلَ الْكِتَابَ وَهُوَ يَتَوَلَّى الصَّالِحِينَ ﴿۱۹۶﴾ (سورة الأعراف)
آللاە ایلە آرانئزا قۇیوپ چاغرئدا بولوندوقلارئنئز، سیزین گیبی قوللاردئر. ایچینیزە یاتئیۇرسا، اۇنلارا سسلنین دە سیزە جواب ورسینلر! آیاقلارئ مئ وار کی، یۆرۆسۆنلر! أللری می وار کی، توتسونلار! گؤزلری می وار کی، گؤرسۆنلر! قولاقلارئ وار مئ کی، ایشیتسینلر! دە کی: “چاغئرئن اۇرتاقلارئنئزئ دا بانا توزاق قورون؛ هیچ گؤز آچتئرمایئن.” بنیم ولیم، بو کیتابئ ایندیرن آللاەتئر. اۇ، اییلرە ولیلیک أدر. آللاە ایلە آرانئزا قۇیوپ یاردئما چاغئردئقلارئنئز، سیزە یاردئم أتمک شؤیلە دورسون، کندیلرینە بیلە یاردئم أدەمزلر. (آعراف سورەسی؛ 197-194)
