اؤن ‌سؤز

بسم اللە الرحمن الرحیم

الحمد للە رب العلمین و الصلاة و السلام علی رسولنا محمد و علی آلە و صحبە اجمعین

هر شەیی گۆزل یاپماق، وارلئق‌لارئن صاحیبی اۇلان آللاها ماحصوص‌تور. بۆتۆن دستگیمیز وە أسنلیک دیلک‌لریمیز، ألچیمیز موحاممدە، عائیلەسینە وە اۇنون یۇلوندا گیدن هرکسەدیر.

شەیطان، قئیامتە قادار یاشاما ایذنی آلئنجا آللاها شؤیلە دەمیش‌تی:

… لَأَقْعُدَنَّ لَهُمْ صِرَاطَكَ الْمُسْتَقِيمَ ﴿۱۶﴾ ثُمَّ لَآتِيَنَّهُمْ مِنْ بَيْنِ أَيْدِيهِمْ وَمِنْ خَلْفِهِمْ وَعَنْ أَيْمَانِهِمْ وَعَنْ شَمَائِلِهِمْ وَلَا تَجِدُ أَكْثَرَهُمْ شَاكِرِينَ ﴿۱۷﴾ (سورة الأعراف)

… سنین دۇغرو یۇلونون اۆستۆنە اۇنلار ایچین اۇتوراجاغئما یمین أدریم. سۇنرا اؤن‌لریندن، آرقالارئندان، ساغ‌لارئندان وە سۇل‌لارئندان سۇقولاجاغئم. گؤرەجک‌سین، اۇنلارئن چۇغو سانا تشککۆر أتمەیەجک‌تیر. (آعراف سورەسی؛ 17-16)

شەیطان اینسان‌دان وە جین‌دن اۇلور؛ توزاغئ‌نئ دۇغرو یۇلون اۆستۆنە قورار. اۇنون أن بۆیۆک توزاغئ، شیرک توزاغئ‌دئر.

چۆنکۆ آللاە تعالا شؤیلە بویورموش‌تور:

إِنَّ اللَّهَ لَا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَنْ يَشَاءُ … ﴿۴۸﴾ (سورة النساء)

آللاە کندیسینە اۇرتاق قۇشولماسئنئ باغئشلاماز، ترجیحی‌نی دۇغرو یاپان کیشی ایچین بونون آلتئندا اۇلانئ باغئشلار… (نیسا سورەسی؛ 48)

شیرک، “اۇرتاق أتمک” دەمک‌تیر. آللاها شیرک قۇشماق، اۇنا عائید اۇزللیک‌لردن بیری‌نی وەیا بیر قاچئ‌نئ باشقا بیر وارلئق‌تا دا گؤرمک‌تیر. بو وارلئق داحا چۇق آللاها یاقئن سایئلان دین بۆیۆک‌لری اۇلور. شەیطان‌لار، اۇنلارئن آللاهئن دۇستو اۇلدوغونو، آللاە ایلە اۇلاجاق ایش‌لردە کندی‌لری‌نە دستک ورەجک‌لری‌نی، آرابولوجو وە شفاعاتچی اۇلاجاق‌لارئ‌نئ فئسئلدارلار. اۇنلارا تسلیم اۇلماق گرکتیگی‌نی، اۆزری‌نە باسا باسا سؤیلەرلر.

عاقئل وە قورئان، بو توزاغئن ایکی بۆیۆک أنگلی‌دیر. شەیطان‌لار، أنگل‌لری آشماق ایچین دینین عاقئل دگیل، گؤنۆل ایشی اۇلدوغونو وە قورئانئ هرکسین آنلایاماجاغئ‌نئ سؤیلەرلر. اینسان‌لارئن اؤنۆنە، کندی‌لری‌نین قوتسادئغئ باشقا کیتاب‌لار قۇیار وە اۇقومالارئ‌نئ ایستەرلر. بو توزاغا دۆشن‌لر، قورئانا اۇلان سایغئ‌لارئ‌نئ قایبەتمزلر آما اۇنو آنلایامایاجاق‌لارئ‌نئ قابول أدەرک، قورئانئ کندی‌لری‌نە قاپالئ سایارلار. سۇنرا بو شەیطان‌لار، اویدوردوق‌لارئ ینی عیبادت تۆرلری‌نی دەورەیە سۇقاراق چۇقچا عیبادت تاوصیە أدر وە اینسان‌لارئن دۇغرو یۇل‌دا اۇلدوق‌لارئندان أمین اۇلمالارئ‌نئ ساغلارلار. اۇنلار دا بونلارئ آللاهئن دۇستو بیلیپ قول-کؤلە اۇلورلار. سۇنوندا آللاها گۆون‌لری قایبۇلور وە دۇغرو یۇل‌لا ایلیشکی‌لری کسیلیر آما کندی‌لری‌نی اۇ یۇلون اۇرتاسئندا سانئرلار.

آللاە تعالا شؤیلە بویورور:

وَمَنْ يَعْشُ عَنْ ذِكْرِ الرَّحْمَنِ نُقَيِّضْ لَهُ شَيْطَانًا فَهُوَ لَهُ قَرِينٌ ﴿۳۶﴾ وَإِنَّهُمْ لَيَصُدُّونَهُمْ عَنِ السَّبِيلِ وَيَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ مُهْتَدُونَ ﴿۳۷﴾ (سورة الزخرف)

کیم راحمانئن ذیکری‌نە (قورئانا) بولانئق باقارسا، باشئ‌نا بیر شەیطان سارارئز؛ اۇ، اۇنون یاقئن آرقاداشئ اۇلور. اۇنلار بو گیبی‌لری یۇل‌دان چەویریرلر آما بونلار دۇغرو یۇل‌دا اۇلدوق‌لارئ‌نئ سانئرلار. (زوحروف سورەسی؛ 37-36)

آللاە آدئ‌نا قۇنوشماق دا چۇغو اینسانئن دۆشتۆگۆ توزاق‌لاردان‌دئر. بو قۇنودا یا آللاهئن گۆجۆنە، یا بۆیۆک‌لرین سؤزلری‌نە یاحود کیتاب‌لارداکی حورافەلرە دایانئلئر. یانلئش سؤز سؤیلەمک ایچین قورئانا باقماق گرکیرکن، قورئانئن بو یانلئش‌لارئ دستکلەیەجک شکیل‌دە یۇروملانماسئ، ایشی چئغئرئندان چئقارئر.

بو کیتابئن آماجئ، ایی مۆسلۆمان اۇلماق ایچین یۇلا چئقان‌لارئن قۇلایجا دۆشتۆگۆ بو توزاق‌لارئ، قورئان ائشئغئندا اۇرتایا چئقارماق وە اویارئ‌لار یاپماق‌تئر. بیزیم حاطالارئمئزئ گؤرن‌لرین دە عاینئ شکیل‌دە بیزی اویارماسئنئ بکلییۇروز.

گرچگی آنلاماق قۇلای، قابول أتمک زۇردور.

آللاە تعالا شؤیلە بویورور:

وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُضِلَّ قَوْمًا بَعْدَ إِذْ هَدَاهُمْ حَتَّى يُبَيِّنَ لَهُمْ مَا يَتَّقُونَ إِنَّ اللَّهَ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ ﴿۱۱۵﴾ (سورة التوبة)

آللاە بیر تۇپلومون یۇلا گلدیگی‌نی اۇنایلادئق‌تان سۇنرا، ساقئنمالارئ گرکن شەیی آچئقچا بیلدیرمەدن اۇنلارئن یۇل‌دان چئقئشئ‌نئ اۇنایلاماز. آللاە هر شەیی بیلیر. (تەوبە سورەسی: 115)

وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا أَوْ كَذَّبَ بِالْحَقِّ لَمَّا جَاءَهُ أَلَيْسَ فِي جَهَنَّمَ مَثْوًى لِلْكَافِرِينَ ﴿۶۸﴾ وَالَّذِينَ جَاهَدُوا فِينَا لَنَهْدِيَنَّهُمْ سُبُلَنَا وَإِنَّ اللَّهَ لَمَعَ الْمُحْسِنِينَ ﴿۶۹﴾ (سورة العنکبوت)

آللاها قارشئ یالان اویدوران، یا دا گرچک‌لر کندی‌نە گلینجە یالانا سارئلانئن یاپتئغئندان داحا بۆیۆک یانلئشئ کیم یاپابیلیر؟ کندی‌نی دۇغرولارا قاپاتان‌لارا جهننم‌دە یر می یۇق؟ اوغروموزدا زۇرلوق‌لارا گؤگۆس گرن‌لرە، ألبتتە یۇل‌لارئمئزئ گؤستریریز. آللاە ألبتتە گۆزل داورانان‌لارلا برابردیر. (عانکبوت سورەسی؛ 69-68)

گیریش

آللاە تعالا شؤیلە بویورور:

قُلْ إِنَّمَا حَرَّمَ رَبِّيَ الْفَوَاحِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ وَالْإِثْمَ وَالْبَغْيَ بِغَيْرِ الْحَقِّ وَأَنْ تُشْرِكُوا بِاللَّهِ مَا لَمْ يُنَزِّلْ بِهِ سُلْطَانًا وَأَنْ تَقُولُوا عَلَى اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ ﴿۳۳﴾ (سورة الأعراف)

دە کی: “راببیم سادەجە شونلارئ حارام أتتی: ایستەر آچئق، ایستەر گیزلی اۇلسون، هر تۆرلۆ فوحوش؛ ایثم؛ حاق‌سئز سالدئرئ؛ آللاهئن حاققئندا بیر بلگە ایندیرمەدیگی شەیی اۇنا شیرک قۇشمانئز وە آللاە حاققئندا بیلمەدیگینیزی سؤیلەمەنیز. (آعراف سورەسی؛ 33)

شیرک، اۇرتاق أتمک دەمک‌تیر. آللاها شیرک قۇشماق، اۇنا عائید اؤزللیک‌لردن بیری‌نی وەیا بیر قاچئ‌نئ باشقا بیر وارلئق‌تا دا گؤرەرک اۇنو اۇ قۇنودا آللاە ایلە اۇرتاق سایماق‌تئر. بونو قابول أدنە مۆشریک دەنیر. مۆشریک، اۇ وارلئغئ آللاە ایلە کندی آراسئندا آراجئ یاپار وە اۇنا قول-کؤلە اۇلور. قورئانئن همن هر صایفاسئندا بونونلا ایلگیلی اویارئ‌لار بولونور. چۆنکۆ بو، باغئشلانماز بیر سوچ‌تور.

آللاە تعالا شؤیلە بویورور:

إِنَّ اللَّهَ لَا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَنْ يَشَاءُ … ﴿۴۸﴾ (سورة النساء)

آللاە کندیسینە اۇرتاق قۇشولماسئنئ باغئشلاماز، ترجیحی‌نی دۇغرو یاپان کیشی ایچین بونون آلتئندا اۇلانئ باغئشلار… (نیسا سورەسی؛ 48)

مۆشریک تەوبە أدرسە باغئشلانئر؛ ایلک مۆسلۆمان‌لار، شیرک‌تن تەوبە أدیپ ایسلاما گیرمیش‌لردی. اؤیلەیسە شیرکین دئشئندا قالان گۆناەلارئ ایشلەین کیشی، تەوبە أتمەدن اؤلسە بیلە، تامامن باغئشلانابیلیر.

شیرک قۇنوسوندا نبی‌لر بیلە اویارئلمئش‌تئر.

آللاە تعالا شؤیلە بویورور:

وَلَقَدْ أُوحِيَ إِلَيْكَ وَإِلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكَ لَئِنْ أَشْرَكْتَ لَيَحْبَطَنَّ عَمَلُكَ وَلَتَكُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِينَ ﴿۶۵﴾ بَلِ اللَّهَ فَاعْبُدْ وَكُنْ مِنَ الشَّاكِرِينَ ﴿۶۶﴾ (سورة الزمر)

(أی موحاممد!) سانا دا، سن‌دن اؤنجەکی نبی‌لرە دە شو، کسین اۇلاراق بیلدیریلمیش‌تیر: “شیرکە دۆشرسن یاپتئغئن یانار گیدر وە قایبەدن‌لردن اۇلورسون. ساقئن ها! سادەجە آللاها قوللوق أت وە شۆکرەدن‌لردن اۇل!” (زۆمر سورەسی؛ 66-65)

نبی‌لرین بیلە سرتچە اویارئلدئغئ شیرک قۇنوسونا گرکن اؤنم وریلملی‌دیر. یۇقسا یاپئلان ایی ایش‌لرین وە عیبادت‌لرین ثوابئ یۇق اۇلور گیدر.

بیرینجی بؤلۆم

دین

دین قۇنوسوندا اینسانئ أن چۇق آلداتان، آللاهئ وار وە بیر قابول أتمەنین یترلی اۇلاجاغئ قورونتوسودور. اۇیسا اۇنون وارلئغئ‌نئ هرکس قابول أدر.

آللاە تعالا شؤیلە بویورور:

وَإِذْ أَخَذَ رَبُّكَ مِنْ بَنِي آدَمَ مِنْ ظُهُورِهِمْ ذُرِّيَّتَهُمْ وَأَشْهَدَهُمْ عَلَى أَنْفُسِهِمْ أَلَسْتُ بِرَبِّكُمْ قَالُوا بَلَى شَهِدْنَا أَنْ تَقُولُوا يَوْمَ الْقِيَامَةِ إِنَّا كُنَّا عَنْ هَذَا غَافِلِينَ ﴿۱۷۲﴾ أَوْ تَقُولُوا إِنَّمَا أَشْرَكَ آبَاؤُنَا مِنْ قَبْلُ وَكُنَّا ذُرِّيَّةً مِنْ بَعْدِهِمْ أَفَتُهْلِكُنَا بِمَا فَعَلَ الْمُبْطِلُونَ ﴿۱۷۳﴾ وَكَذَلِكَ نُفَصِّلُ الْآيَاتِ وَلَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ ﴿۱۷۴﴾ (سورة الأعراف) 

راببین، آدم اۇغول‌لارئندان اۇنلارئن بل‌لریندن نسیل‌لری‌نی آلدئغئندا، اۇنلارئ کندی‌لری‌نە قارشئ: “بن سیزین راببینیز (صاحیبینیز) دگیل می‌ییم؟” دییە شاهید توتتو. اۇنلار دا: “أوت راببیمیزسین (صاحیبیمیزسین). بیز بونا شاهیدیز.” دەدی‌لر. آرتئق قئیامت گۆنۆ: “بیز اۇنون فارقئندا دگیل‌دیک” دیەمزسینیز. شونو دا دیەمزسینیز: “اؤنجەدن اۇرتاق قۇشان‌لار بابالارئمئزدئ. بیز ایسە اۇنلاردان سۇنرا گلن نسیل‌دیک. باطئلا ساپان‌لارئن ایشلەدیک‌لرین‌دن اؤتۆرۆ بیزی یۇق مو أدەجک‌سین؟” ایشتە اۇ بلگەلری بؤیلە آچئق آچئق آنلاتئرئز، بلکی دؤنرلر. (آعراف سورەسی؛ 174-172)