ایسلام دینینین قاردشلیگە باقئشئ
ایسلام، قاردشلیک مەوضوسونون أن حاد صافحایا اولاشتئغئ تک دیندیر. پکی، بو قاورامئن تانئمئ ناسئل یاپئلمالئدئر؟ بونا؛ “عاینئ دینە منسوب اۇلانلارئن آرالارئندا اینشا أدیلمەسی گرکن بیر ایلتیشیم شکلی” دیەبیلیریز. شؤیلە کی بیر بابا ایلە چۇجوغو، عاینئ زاماندا دین قاردشیدیرلر. بونا بیر قادئنلا قۇجاسئنئ دا اؤرنک ورەبیلیریز. قئساجاسئ هر کیم کی بیر باشقاسئیلا ناسئل بیر یاقئنلئغا صاحیب اۇلورسا اۇلسون، اۇ کیشییلە عاینئ زاماندا “دین قاردشیدیر“.
بو، گرچکتن دە مۆکممل بیر نۆکتەدیر. مثەلا عاینئ آننەدن دۆنیایا گلمیش ایکی کیشینین باغئندا، “اؤز قاردشلیک” حوقوقونون یانئ سئرا “دین قاردشلیگی” یاسالارئ دا اۇرتایا چئقماقتادئر. یاعنی بو دوروم موحاطابلارا داحا فاضلا اؤزللیکلر سونماقتادئر. دۇلایئسئیلا بو موحتشم نیعمتین گتیریسی، یاشانماسئ لازئم اۇلان مۆبارک بیر آلان اۇلوشتورماقتادئر!
ایسلام دینیندە قاردشلیک وورغوسو
دینیمیز، مۆسلۆمانلارئن بیرلیک قوروپ بۆتۆنلۆک اۇلوشتورماسئنا بۆیۆک بیر اؤنم ورمکتەدیر. بو یۆزدن منسوبلارئنئن بیربیرلرییلە اۇلان دیالۇگوندا، مرکزە “قاردشلیگی” قۇیماقتادئر. داحا دۇغروسو بونو، أن اؤندە گلن حاقیقاتلر آراسئندا سونماقتادئر.
راببیمیز بیر آیتین مئالیندە بو قۇنویلا ایلگیلی شؤیلە بویورماقتادئر:
إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ … ﴿۱۰﴾
مۆمینلر آنجاق قاردشتیرلر!.. (حوجورات سورەسی؛ 10)
بو ایلاهی آچئقلامایا دیققات أتتیگیمیزدە “آنجاق” دییە بیر تاعبیر قوللانئلدئغئنئ گؤرمکتەییز. بؤیلە بیر سؤزجۆگۆن سببی، باحثەدیلن حوصوصون تارتئشمایا بیلە آچئلامایاجاغئ گرچگیدیر. فاقاط عاینئ زاماندا عاقئللارا؛ “ایکی مۆمین آراسئندا اۇلماسئ گرکن بو دیالۇگ شکلینە نەدن قاردشلیک دەندیگی” طارزئندا گرکلی بیر سۇرو گلمکتەدیر.
نۇرمالدە “قاردشلیک“؛ عاینئ آننەدن وەیا بابادان اۇلان کیشیلرە وریلن بیر باغ ایسمیدیر. بو آنلامدا بیربیرلرییلە قاردش اۇلان کیشیلر، آرالارئندا اۇرتاق نۇقطانئن أن فاضلا اۇلدوغو شاحئصلاردئر. دۆشۆنۆن کی سۇیلارئ، آقرابالارئ وە داحا بیرچۇق اؤزللیکلری بیردیر. وە عاینئ زاماندا یالنئزجا ایکی کیشیدن اۇلوشمازلار. راببیمیز ایشتە بو سببتن دۇلایئ، ایکی مۆمین آراسئنداکی ایلیشکی شکلینە “قاردشلیک” دەمیش اۇلابیلیر.
حاتتا یری گلدیگی زامان “دین قاردشلیگینی”، “اؤز قاردشلیکتن” داحا اۆستۆن توتموشتور. کی بیز بونو غئیبتلە ایلگیلی شو آیتین مئالیندن راحاتچا آنلایابیلیریز:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثِيرًا مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَلَا تَجَسَّسُوا وَلَا يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضًا أَيُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَنْ يَأْكُلَ لَحْمَ أَخِيهِ مَيْتًا فَكَرِهْتُمُوهُ وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحِيمٌ ﴿۱۲﴾ (سورة الحجرات)
أی ایمان أدنلر! ظاندان چۇق ساقئنئنئز. چۆنکۆ ظاننئن بیر قئسمئ گۆناەتئر. بیربیرینیزین عایئبلارئنئ آراشتئرمایئنئز. بیربیرینیزین آرقاسئندان غئیبت أتمەیینیز. سیزدن بیری اؤلۆ قاردشینین أتینی یەمکتن حۇشلانئر مئ؟ ایشتە باقئن، بوندان تیکسیندینیز. آللاها قارشئ گلمکتن ساقئنئنئز. شۆبهەسیز کی آللاە تەوبەلری قابول أدندیر، مرحامت صاحیبیدیر! (حوجورات سورەسی؛ 12)
بیر کیشینین مۆسلۆمان بیر دین قاردشینین غئیبتینی یاپماسئ، اؤلمۆش بیر اؤز قاردشینین أتینی یەمەسیندن داحا کؤتۆدۆر. بو آنلامدا آصلۇلان “دین قاردشلیگیدیر“. ألبتتە کی اؤز قاردشلیک دە چۇق اؤنملی بیر قۇنودور. لاکین “دین قاردشی” اۇلابیلمک، مەوضوموزون اؤزۆدۆر!
