موصطافا آرسلان:
نورجولوغا یاپئلان قورئانسئز دین حارەکتی ألشتیریلری دە بوندان دۇلایئ هرحالدە. قورئانئ اۇقومایئن، ریسالەلرلە ایشی گچیشتیرین یاقلاشئمدان دۇلایئ…
قورئانسئز ایسلام پۇمپالانئیۇر!
مۆجتبا شنتۆرک:
ایی نیەتلی آرقاداشلارئمئز دا وار. اۇ قۇنودا بیلییۇرسونوز اۇقوما گروپلارئ وار، یازئجئلار گروبو؛ شو گروپ، بو گروپ دییە. فاقاط بونلارا دا بیر حاستا-دۇکتۇر ایلیشکیسی أداسئیلا قورئان-سۆننت چرچوەسیندە دینی آنلاتئرساق کندی قاتقئمئز اۇلمادان سانئرئم شیمدیلیک أن دۇغرو یۇلدور. آچئق قۇنوشایئم؛ بو سۇن اۇلایلاردان سۇنرا کندی چەورەمدەکی اینسانلاردان چۇق کالیتەلی، چۇق گۆزل گری دؤنۆشۆملر اۇلدو. بو نەدن اۇلویۇر؟ چۆنکۆ بۆتۆن حاریطایئ گؤرمەیە باشلئیۇرسونوز، بۆتۆن سیستمی گؤرمەیە باشلئیۇرسونوز. دیققات أدرسنیز یاقئن زاماندا آللاەتان باشقاسئنا قول اۇلمایئن دییە تا جومهورباشقانئمئز بیلە سؤیلەمە ایحتیاجئ حیسسەتتی.
بو آللاەتان باشقاسئنا قول اۇلمانئن بیرتاقئم سۇنوچلارئ واردئر؛ بیلدیگینیز گیبی قوروملارئ واردئر. بو قوروملارئن آدئ نە اۇلورسا اۇلسون اۇنلارئن موطلاقا کندیلرینی گؤزدن گچیرمەلری گرکیر. آللاهئ وە ألچیسی اۇلان کیتابئنئ دەورە دئشئ بئراقئپ دا بیرتاقئم اینسانلارئ اؤنە چئقاراراق آللاها عیبادت أدر گیبی اۇنا یاقلاشئپ اۇندان بکلەمەیە باشلادئغئنئز زامان، نە قادار دگیلدیر دەنسە دە بو صوفیزمین دانیسکاسئدئر. أن یۆکسک سەویەسیدیر. حپیمیزین بیلدیگی گیبی ایشتە بو هیند دینلریندەکی نیروانا دەدیگیمیز أن یۆکسک قودسی دگرلە همحال اۇلوپ بیرلشمەدن ایسلاما دەوشیریلمیش تاریحسل شەیلردیر.
أردم اویغان:
اۇریانتالیزمە آرتئق باتئنئن ایحتیاجئ قالمادئ، چۆنکۆ شو آن ساحادا ذاتن پراتیگە دؤکۆلمۆش واضعیەتتە دەدینیز. بوگۆن عاجابا باتئدا یتیشن مۆسلۆمان ایلاهیاتچئلار آرتئق باتئنئن یا دا اینگیلترەنین اۇریانتالیست ایحتیاجئنئ قارشئلئیۇر دیەبیلیر میییز؟ چۆنکۆ آرتئق تاریحسلجی دەدیگیمیز کیشیلر اۇریانتالیستلری قاتلامئش واضعیەتتە، عاقیدەنین بۇزولماسئنا سببیەت ورەبیلەجک شکیلدە بیرتاقئم سؤیلملردە بولونویۇرلار، کیتابلارئنئ یازئیۇرلار وە اۆستەلیک بو کیتابلارئنئ یازمایئ دا بئراقئن بوگۆن تۆرکیەدەکی گیبی ایلاهیات فاکۆلتەلریندە اؤگرنجی یتیشتیرییۇرلار. لیسانساۆستۆ اؤگرنجی یتیشتیرییۇرلار، دۇکتۇرا اؤگرنجیسی یتیشتیرییۇرلار. دۇلایئسئیلا آرتئق اۇریانتالیستلرە ایحتیاج قالمامئشتئر دەنیلەبیلیر می؟
أمپریالیزمین تک هدفی منفاعات
مۆجتبا شنتۆرک:
1950’لی یئللاردا آمەریکادا صانعاتکار اۇلان مشهور ویلیام دینین “اینترناسیۇنال أمپریالیزم” دییە مشهور بیر کیتابئ واردئر. اۇراداکی هدفی شودور؛ سیز بیر یر ایشغال أتتیگینیز زامان، اؤنجە گیدیپ کندی گۆجۆنۆزلە اۇ بؤلگەیی کۇنترۇل أدییۇرسونوز. داحا سۇنرا اۇ بؤلگەیی ایدارە أدەجک ألەمانلار یتیشتیرییۇرسونوز وە اۇ ألەمانلار داحا سۇنرالارئ اینگیلیز کلاسیک أمپریازمیندە اۇلدوغو گیبی آرتئق والیلرینیزلە، بیر مۆددت سۇنرا والیلری دە دەورە دئشئ بئراقاراق گنل والیلرلە ایشلری یۆرۆتۆیۇرسونوز. اینگیلیزلرین اۇرتادۇغو والیسی واردئ، آسیا والیسی واردئ. والیلر یتیشتیرەرک نە یاپئیۇر؟ قادمە قادمە کندی کادرۇسونو قوراراق آرتئق کندیسینە ایحتیاج حیسسەتمەدن یؤنتیمدن آصئل هدفینە اولاشئیۇر. آصئل هدفی منفاعاتتیر. اینگیلترەدە تاریح فلسفەجیسی مشهور پرۇفسؤر کرل واردئر. اۇنون چۇق گۆزل بیر لافئ واردئر؛ تام یری گلدی دییە سؤیلۆیۇروم؛ “اۆچ بش تانە باربارئن اوزاقدۇغو ستەپلریندە بیربیرینی تپەلەییپ یؤنتیمی دەورآلماسئ، دگیشتیرمەسی بیزی نییە ایلگیلندیرسین! بیز منفاعاتلریمیزە باقارئز.” دەر. اۇنلار اۇ جۇغرافیانئن اینگیلترەیە وە دۆنیا أمپریالیزمینە فایداسئ نەدیر بونا باقارلار.
دیققات بویورون بو چۇق اؤنملیدیر. نەدن؟ چۆنکۆ اۇ یؤنتیم ایلە بوگۆنکۆ عاینئدئر. دمۇکراسیدن اینسان حاقلارئندان سؤز أدن تۇنی بلەیرین آز اؤنجە وردیگیم اؤرنگیندەکی گیبی میلیۇنلارجا اینسانئ ساقاط، اؤکسۆز وە یتیم بئراقتئلار. بو شو دەمکتیر؛ آصئل هدفلری أمپریالیزم آما أمپریالیزمدن قاصدەدیلن دە اینگیلیز منفاعاتتیر. سۇن اۆچ یۆز سنەلیک اینگیلیز أمپریالیزمی بو منفاعات چیزگیسی اۆزرینەدیر. بو أمپریالیزم ناسئل گلیشمیشتیر؟ اۇ آداداکی کۆچۆجۆک دەولت ناسئل اۇلوپ دا ینی زلاندایا، آرژانتینە قادار موعاظظام بیر پرگل آچمئشتئر؟ بو باشقا بیر قۇنودور.
أردم اویغان:
بیزی ایلگیلندیرن قئسمئ ایلاهیات أگیتیمی.
مۆجتبا شنتۆرک:
ایلاهیات أگیتیمی هر آلاندا اۇلدوغو گیبی بورادا دا بکلەدیکلری شەی کندی کۇنترۇللریندە اۇلماسئدئر. بیر آنقارا والیسی، بو مملکتە کۇمۆنیزم گلیرسە اۇنو دا بیز گتیریریز دەمیشتی یا، مانطئق عاینئ مانطئقتئر. کندیلرینین کۇنترۇل أدەجگی ایلاهیات، سۇسیال عیلیملر، أکۇنۇمیک دامارلار، فینانسال قایناقلار وس. بۆتۆن هدف بودور. یاعنی بوگۆن أمپریالیزمدن بیز آرتئق منفاعاتی آنلئیۇروز. بو ایستەر سۇسیال بیلیملردەکی آلانلار اۇلسون ایستەر سیاسال بیلیملردەکی آلانلار اۇلسون. بوگۆن حاتتا اینگیلترەنین کندی قۇنومونو آشان چینلە اۇلان ایلیشکیسی دەدیگیمیز یوئانلا بریتیش پۇندونون بیرلشتیریلمەسی مسئەلەسیندە دە بونو گؤرۆیۇروز. اینگیلترە، آوروپایا آرتئق گرکسیزدیر گؤزۆیلە باقمایا باشلادئ. آوروپادان گرکلی بیر منفاعاتیمیز اۇلاماز دییە فارقلئ فیکیرلر یۆکسلدی. بونون آلتئندا درین اینگیلترە واردئر. آوروپا تۇپلولوغو سۇن 20 سنەدە آلمانیایئ چۇق گۆچلندیردی. چۆنکۆ آلمانیانئن آلت یاپئسئندا موعاظظام درەجەدە مۇتۇر وە تکنۇلۇژیسی واردئر. آلمان شیرکتلری اؤرنگین اۇتۇمۇبیل شیرکتلری اینگیلترەدەکی بۆتۆن اۇتۇبۆس شیرکتلرینی ساتئن آلدئلار. سادەجە بیر فۇلکسواگن حپسینی ساتئن آلدئ.
بؤیلە حاللری دە گؤردۆکلری ایچین ینی قایناقلار، ینی دامارلار آرئیۇرلار. شو آن أن بۆیۆگۆ چیندەکی بو بۆیۆک پارا پیاساسئیلا أولیلیکلر یاپئپ اۇرایئ کندی اۆلکەسیندە دەوشیرمەیی قۇنوشویۇرلار. اۇنون ایچین اینگیلیز پارلامنتۇسوندا شو یازار: “اینگیلیزلرین أبدی دۇستلوقلارئ یۇقتور، اینگیلیزلرین أبدی منفاعاتلری واردئر.” اینگیلترە بودور. دیلدە دە کۆلتۆردە دە بۆتۆن ایش بیرلیکلریندە آصئل هدفلری تاریحسل قایناقلارئ ایعتیبارئیلا ایلیشکی قوردوقلارئ اۇ اۆلکەلردن منفاعاتلرین دەوشیریلمەسی وە بو کاناللارئن آچئق توتماسئدئر. بونو بؤیلە آنلاماق لازئم.
موصطافا آرسلان:
بو لافئن اۆزرینە أن سۇن؛ “دۆنیادا نەرەدە بیر آتش وارسا اۇرادا بیر اینگیلیز ماشاسئ واردئر.” لافئنئ دا بو قایئدلارا آلالئم. آنا قۇنوموزلا ایلگیلی آرقاداشلارئن سۇراجاغئ بیر باشقا سۇرو یۇقسا بو صۇحبتی بیتیرەلیم. یۇقسا بو کیتاب وە حیکمت درگیسینی اۇلدوقچا قالئن باسمامئز گرکەجک. چۇق تشککۆر أدریز. آغزئنئزا ساغلئق. آللاە راضئ اۇلسون.
