(10)
ایسراف
يَا بَنِي آدَمَ خُذُوا زِينَتَكُمْ عِنْدَ كُلِّ مَسْجِدٍ وَكُلُوا وَاشْرَبُوا وَلَا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الْمُسْرِفِينَ ﴿۳۱﴾ (سورة الأعراف)
أی آدم اۇغوللارئ! سجدە أدیلن هر یردە (ناماز سئراسئندا) سۆسلرینیزی (سیزە یاقئشانئ) گیینین. یەیین، ایچین آما ایسراف أتمەیین. آللاە ایسراف أدنلری سەومز. (آعراف سورەسی؛ 31)
وَآتِ ذَا الْقُرْبَى حَقَّهُ وَالْمِسْكِينَ وَابْنَ السَّبِيلِ وَلَا تُبَذِّرْ تَبْذِيرًا ﴿۲۶﴾ (سورة الإسراء)
یاقئنلارئنا، یۇقسوللارا وە یۇلدا قالانلارا حاققئنئ ور؛ آما ساچئپ ساوورما. (ایسرا سورەسی؛ 26)
رسولوللاە (ع)، آبدست آلماقتا اۇلان ساعدا اوغرامئشتئ: “بو ایسراف دا نە؟” بویوردولار. ساعد: “آبدستتە داحی ایسراف اۇلور مو؟” دەدی. رسولوللاە (ع): “أوت!” جوابئنئ وردی، “آقان بیر نهیر اۆزەریندە اۇلسان بیلە!” (ایبن ماجە)
دگرلی گنچلر،
“ایسراف” سؤزجۆگۆ، گنللیکلە پاراسال قۇنولارلا ایلگیلی قوللانئلسا دا آصلئندا اینسانئن ایشلەدیگی هر تۆر فیعیلدە “سئنئرئ آشماسئ” آنلامئنا گلیر. بو یۆزدن رسولوللاە (ع) ایسرافئن، آبدست آلئرکن بیر نهیر اۆزەریندە بیلە اۇلساق مۆمکۆن اۇلدوغونو سؤیلەمیشتیر.
“بو ناسئل اۇلور؟” دییە سۇرویۇرسونوز ایچینیزدن بلکی. آقان نهیردە بیلە اۇلسا، گرگیندن فاضلا سویو کیرلتییۇرسانئز بو ایسراف اۇلور. بوگۆن نهیرلردن آبدست آلمادئغئمئزا یا دا سو قوللانمادئغئمئزا گؤرە، چشمەلردن آقان سویو ناسئل قوللاندئغئمئز سویو ایسراف أدیپ أتمەدیگیمیزی آنلامامئز ایچین بیر اؤلچۆت اۇلابیلیر.
آبدست آلئرکن، أل-یۆز یئقارکن، دیش فئرچالارکن سویو قوللانمادئغئمئز زامانلاردا قاپاتمامئز گرکیر. قاپاتمازساق نە اۇلاجاغئنئ هیچ دۆشۆندۆنۆز مۆ؟ یریۆزۆندە بیر یردە بیر شەیی گرگیندن فاضلا قوللانان وارسا، اۇنا قارشئلئق بو قایناغئ ایحتیاج دویدوغو حالدە قوللانامایانلار موطلاقا اۇلور.
بو، سو قۇنوسوندا اؤزللیکلە آفریقادا قارشئمئزا چئقار. آفریقادا تمیز بیر سو قایناغئنا اولاشماق ایچین گۆنلرجە یۇل یۆرۆمک زۇروندا قالان اینسانلار واردئر. بو اینسانلار، یینە دە بیزیم قوللاندئغئمئز گیبی تام برراق بیر سویا اولاشاماماقتا، بولانئق سولارئ ایچمک زۇروندا قالماقتادئرلار. آفریقاداکی قوراقلئغئن سببلریندن بیری، دۆنیانئن دیگر یرلریندە فاضلا تۆکتیلن کاربۇن ایچریکلی یاقئتلارئن سالدئقلارئ گازلاردئر. بو گازلار، یرکۆرەنین سئجاقلئغئنئ آرتتئراراق قوراقلئغا سبب اۇلماقتادئر. گؤردۆگۆنۆز گیبی، بیر طارافتا ایسراف أدیلن یاقئت، دیگر طارافتا سو قئطلئغئ اۇلاراق کندینی گؤسترمکتەدیر.
دگرلی گنچلر،
گؤردۆگۆنۆز گیبی، ایسراف سادەجە سو قوللانئمئندا یاپئلماماقتادئر. آصلئندا هر شەی گرگیندن فاضلا قوللانئلدئغئندا ایسراف أدیلمیش سایئلئر. مثەلا دفترلرینیزین یاپراقلارئنئ لۆزومسوز یرە قوللاندئغئنئزدا کاغئد ایسرافئنا سبب اۇلورسونوز. بو دا کاغئدلارئن ساغلاندئغئ آغاچلارئن داحا فاضلا کسیلمەسینە سبب اۇلور.
سۇنوچ اۇلاراق یینە دۇغال دۆزندە بیر شەیلر گرگیندن فاضلا قوللانئلمئش اۇلور. بونون أکسیکلیگی باشقا بیر کؤتۆ سۇنوچ اۇلاراق اۇرتایا چئقار. بیزیم یاپمامئز گرکن، هر شەیی یرلی یریندە قوللانماقتئر. ذاتن بیر شەیی دۇغرو یردە دۇغرو شکیلدە قوللانماق، عادالت دەمکتیر. بونون ترسی ایسە ظولۆم یاعنی حاقسئزلئقتئر. هیچبیرینیز حاقسئزلئغا اوغراماق ایستەمزسینیز. بو یۆزدن باشقالارئنا دا حاقسئزلئق یاپمایئن. أشیایئ، پارایئ، ییەجک ایچەجکلرینیزی، دۇغال قایناقلارئ، حاتتا چۇق دگرلی قایناقلار اۇلان زامانئنئزئ وە گۆجۆنۆزۆ یرلی یرینجە قوللانئن، ایسراف أتمەیین.
دگرلی گنچلر،
بیلییۇرسونوز، بیر دە “تۆکتیم تۇپلومو” قاورامئ وار. بو قاورام، حایاتئن مرکزینە تۆکتیمین قۇنولدوغو، تک آماجئن داحا ینییە، داحا جاذیبە أریشمک اۇلدوغو بیر “یاشام بیچیمینی” آنلاتئر. بؤیلە بیر تۇپلومدا یاشایان اینسانلار ایچین اؤنملی اۇلان ایحتیاجلارئن گیدریلمەسی دگیل، جانئنئن هر ایستەدیگینی یاپماقتئر. کیشی بؤیلەجە موتلو اۇلدوغونو سانئر. اۇیسا پاراسئ بیترسە هیچبیر شەی آلاماز دوروما گلەجک وە ساحتە موتلولوغونو دا قایبەتمیش اۇلاجاقتئر.
تۇپلومدا بؤیلە اینسانلارئ گیدەرک داحا سئق گؤزلملەیەبیلییۇروز. اۇیسا اینسانئ أساس موتلو أدەجک شەی “تۆکتمک” دگیلدیر. اینسان بیر شەی “اۆرتتیگی زامان”، بیر باشقاسئنا ماددی یا دا ماعنەوی بیر قاتقئدا بولوندوغو زامان موتلو اۇلور. اینسانلارئن باشقالارئنئ موتلو أتتیکلری زامان کندیلرینین دە موتلو اۇلدوقلارئ، بیلیمسل چالئشمالارلا دا قانئتلانمئشتئر. جانئمئزئن هر ایستەدیگینی آلماق یا دا هر ایستەدیگینی یاپماق، آصلئندا ایحتیاجئمئزدان فاضلاسئنئ آلماقتئر وە ایسرافتئر. بو داورانئش، اینسانئ بیر سۆرە سۇنرا تاطمینسیز یاپار. تاطمینسیزلیک ایسە هیچبیر شەیدن موتلو اۇلامامایا سبب اۇلور. گۆنۆمۆزدە بو یۆزدن دپرسیۇنا گیرن گنچلرین سایئسئ گیتتیکچە آرتماقتادئر.
دگرلی گنچلر،
اؤنۆمۆزدە ایکی سچەنک وار: یا اۆرتن اینسانلاردان اۇلاجاغئز، یا دا تۆکتیم تۇپلومونون مۆسریف بیر اۆیەسی اۇلاجاغئز. اۆرتن اینسانلاردان اۇلورساق داحا دنگەلی بیر یاشام بیزی بکلەیەجک. باشقا اینسانلارا دا فایدامئز اۇلاجاق. ألدە أتتیگیمیز قازانجئ ایسە آللاهئن ایستەدیگی گیبی حارجایاجاغئز. آللاە تعالا، آعراف سورەسی؛ 31-نجی آیتتە: “یەیین، ایچین آما ایسراف أتمەیین! آللاە ایسراف أدنلری سەومز.” بویورموشتور.
قازانجئمئزدا یاقئنلارئمئزئن، یۇقسوللارئن وە یۇلدا قالانلارئن حاققئنئن دا اۇلدوغونو اونوتمایاجاغئز. بو حارجامالارئ یاپارکن دە اؤلچۆلۆ اۇلمامئز گرکتیگی، باشتا اۇقودوغوموز آیتی کریمەدە ذاتن بلیرتیلمکتەدیر.
دەمک کی هر زامان اؤنملی اۇلان، ایحتیاجئن گیدریلمەسی وە اؤلچۆلۆ اۇلماقتئر.
اومولور کی بؤیلەجە قورتولوشا أرنلردن اۇلوروز.
