(11)
اینسان ایلیشکیلری
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا يَسْخَرْ قَوْمٌ مِنْ قَوْمٍ عَسَى أَنْ يَكُونُوا خَيْرًا مِنْهُمْ وَلَا نِسَاءٌ مِنْ نِسَاءٍ عَسَى أَنْ يَكُنَّ خَيْرًا مِنْهُنَّ وَلَا تَلْمِزُوا أَنْفُسَكُمْ وَلَا تَنَابَزُوا بِالْأَلْقَابِ بِئْسَ الِاسْمُ الْفُسُوقُ بَعْدَ الْإِيمَانِ وَمَنْ لَمْ يَتُبْ فَأُولَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ ﴿۱۱﴾ (سورة الحجرات)
أی اینانئپ گۆوننلر! بیر تۇپلولوق دیگر تۇپلولوغو حافیفە آلماسئن؛ حافیفە آلئنانلار داحا ایی اۇلابیلیرلر. قادئنلار دا باشقا قادئنلارئ حافیفە آلماسئنلار؛ اۇنلار داحا ایی اۇلابیلیرلر. بیربیرینیزین قوصورونو آرامایئن. بیربیرینیزە کؤتۆ لاقاب تاقمایئن. اینانمئش بیر کیشییی ساپئقلئقلا نیتەلەمک نە کؤتۆدۆر! دؤنۆش یاپمایانلار (تؤوبە أتمەینلر) یانلئش یاپمئش اۇلورلار. (حوجورات سورەسی؛ 11)
ظاندان ساقئنئن! چۆنکی ظان (یرسیز ایتهام)، سؤزلرین أن یالان اۇلانئدئر. باشقالارئنئن قۇنوشتوقلارئنئ گیزلیجە دینلەمەیین، عایئبلارئنئ آراشتئرمایئن، بیربیرینیزە قارشئ اؤوۆنۆپ بؤبۆرلنمەیین، بیربیرینیزی قئسقانمایئن، کین توتمایئن، یۆز چەویرمەیین. أی آللاهئن قوللارئ! آللاهئن سیزە أمرەتتیگی گیبی قاردش اۇلون. (بوحاری؛ تیرمیذی)
دگرلی گنچلر،
گۆنۆمۆزدە اینسان ایلیشکیلری چۇق فارقلئ بیر بۇیوت قازانماقتا. یۆز یۆزە اۇلان اینسان ایلیشکیلرینین یانئ سئرا سانال اۇرتام اۆزەریندن یاپئلان گؤرۆشمەلر دە گیدەرک آرتئیۇر. بو گؤرۆشمەلردە، یۆز یۆزە اۇلان گؤرۆشمەلرە قئیاسلا چۇق فارقلئ توتوملار ایزلندیگینی گؤرەبیلییۇروز. ماعالأسف بو توتوملار، اۇلوملو یؤندە ایلرلەمییۇر. چۇغو کیمسە گۆنلۆک حایاتتا بیرینین یۆزۆنە سؤیلەیەمەیەجگی سؤزلری، سانال آغداکی پایلاشئملارئندا یۆزلرجە کیشینین گؤرەجگی شکیلدە راحاتلئقلا تلاففوظ أدەبیلییۇر. بو سؤزلرە، بیلگیسی اۇلمادان یۇروم یاپان کیمی کیشیلر دە قاتئلئنجا، اۇرتایا دینیمیزین وە گلەنگیمیزین هیچ دە حۇش گؤرمەدیگی دوروملار چئقئیۇر.
بونا سۇسیال مدیادا “ایعتیبار لینجی” دە دەنییۇر. بو طارز ایعتیبار لینچلرینە آیت وە حادیثلر ائشئغئندا باقتئغئمئزدا، شونلارئ گؤرۆیۇروز:
قۇنوشمامئزئن باشئندا اۇقودوغوموز آیتتە آللاە تعالا: “بیر تۇپلولوق دیگر بیر تۇپلولوغو حافیفە آلماسئن!” بویورویۇر. بو ایفادە، آیتتە گچتیگی ایچین فارضدئر؛ یاعنی مۆسلۆمانلار ایچین باغلایئجئ وە یرینە گتیریلمەسی گرکن بیر أمیردیر. اۆستەلیک آیتتە سببی دە بلیرتیلمیش، حافیفە آلئنانلارئن دیگرلریندن داحا ایی اۇلابیلەجگی سؤیلنمیشتیر. بو دورومدا، حانگی اۇرتام اۆزەریندە اۇلورسا اۇلسون، بیربیریمیزی بو شکیلدە حافیفە آلمانئن یاساق اۇلدوغو آچئقتئر.
دگرلی گنچلر،
حافیفە آلئنان کیشیلرلە گرچک حایاتتا هیچبیر زامان یۆز یۆزە گلمەیەجک اۇلسانئز بیلە، سانال اۇرتامدا بئراقتئغئنئز ایزلر حایاتئنئزئن ایلرلەین آشامالارئندا سیزی تاعقیب أدەبیلیر، بیر اۇرتامدا بیر شکیلدە قارشئنئزا چئقابیلیر. آرتئق داورانئشلارئنئزئ دگیشتیرمیش وە بؤیلە شەیلر یاپمئیۇر اۇلسانئز بیلە، گچمیشتەکی یانلئشئنئز سیزی بیر گۆن اوتاندئرابیلیر. بو یۆزدن، گرچک حایاتتا اۇلدوغو گیبی، سانال اۇرتامدا دا اینسانلارلا ایلیشکیلریمیزە دیققات أتملیییز. کیمسەیی حافیفە آلاجاق یۇروملار یازمامالئیئز. بیربیریمیزین قوصورونو آرامامالئیئز، بیربیریمیزە کؤتۆ لاقابلار تاقمامالئیئز.
دگرلی گنچلر،
گۆنۆمۆزدە باشقالارئنئن قوصورونو آرایئپ اۇرتایا چئقارماق، کندیمیزە دؤنۆپ قوصورلارئمئزئ گؤرمکتن چۇق داحا قۇلای حالە گلدی. حاتتا چۇغوموز کندی قوصورلارئمئزئ گؤرمەیی داحی ایستەمز حالە گلدیک. اۇیسا، اینسانئن اؤنجە کندی قوصور وە حاطالارئنئ گؤرمەسی، اۇلغونلوق بلیرتیسیدیر. بو سایەدە، بیر شەیلری دۆزلتمەیە اؤنجە کندیندن باشلامئش اۇلور.
سادەجە کالیتەسیز اینسانلار، سۆرکلی باشقالارئندا قوصور آرار، بونو اونوتمایئن! حلە بو قوصورلارئ قوللاناراق بیریسینە کؤتۆ تاقما آدلار ورمک، اۇ کیشییی رنجیدە أدەجکتیر. بو دا بیر چشیت “ایعتیبار لینجیدیر“. کندینیزە یاپئلماسئنئ ایستەمەدیگینیز هیچبیر شەیی باشقاسئنا یاپمامانئز گرکتیگینی حاطئرلاتئرئم.
دگرلی گنچلر،
آیت: “اینانمئش بیر کیشییی ساپئقلئقلا نیتەلەمک نە کؤتۆدۆر، تؤوبە أتمەینلر یاعنی داورانئشئندان دؤنۆش یاپمایانلار ظالیمدیرلر.” دییە بیتییۇر.
بو دا یینە سۇسیال مدیادا چۇق سئق یاپئلان حاطالاردان بیرینە ایشارت أدییۇر. دینین تملیندن اۇلمایان باعضئ گؤرۆش فارقلئلئقلارئ اۆزەریندن بیربیرلرینە حاقارت أدن، بیربیرلرینی ساپقئنلئقلا وە دیندن چئقماقلا سوچلایان پک چۇق یۇرومو اۇقویۇروز. بو یۇروملارئ یازان کیشیلر دە آیتە گؤرە، کندیلرینە یاساق اۇلان بیر داورانئشئ یاپاراق ظالیم اۇلماقتادئر. ظالیملرین یاعنی بیلەرک یانلئش یاپانلارئن سۇنونون جهننم اۇلدوغونو پک چۇق آیتتن بیلییۇروز. بؤیلە بیر سۇنلا قارشئلاشمایئ هیچبیریمیز ایستەمەییز.
دگرلی گنچلر،
سادەجە حوجورات سورەسی؛ 11-نجی آیتتن یۇلا چئقاراق دگیندیگیمیز بو داورانئشلارا هم گرچک حایاتتا، هم دە سانال حایاتتاکی ایلیشکیلریمیزدە دیققات أدەلیم.
اومولور کی قورتولوشا أرریز.
