(30)
قارارلئلئق
… فَإِذَا عَزَمْتَ فَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُتَوَكِّلِينَ ﴿۱۵۹﴾ (سورة آل عمران)
… بیر دە عازمەتتین می، آللاها (“اۇنون” دستگینە) گۆونیپ دایان. آللاە “اۇنا” گۆونیپ دایانانلارئ سەور. (آلی عیمران سورەسی؛ 159)
بیر آدام (یانئندا دوەسی وارکن) رسولوللاها سۇردو: “یا رسولوللاە، اۇنو باغلایئپ دا مئ توەککۆل أدەییم، یۇقسا سالئپ دا مئ؟” (رسولوللاە) دەدی کی: “باغلایئپ دا توەککۆل أت!” (تیرمیذی)
دگرلی گنچلر،
گۆنۆمۆز گنچلرینین أن بۆیۆک سئقئنتئلارئندان بیری دە باشلادئغئ بیر ایشی تاماملاماق ایچین گرکن قارارلئلئغئ گؤسترەمەمەلریدیر. بو قۇنویلا ایلگیلی اۇلاراق، سیزە بوگۆن تاشئن اۇغلوندان سؤز أدەجگیز. کیم بو تاشئن اۇغلو، بیلییۇر موسونوز؟
مشهور حادیث عالیمی ایبنی حاجر ألعاسقالانی. آصئل آدئ شیهابۆددیندیر. کندیسی فیلیسطینلیدیر، مملکتی اۇلان عاسقالاندان اؤتۆرۆ دە “عاسقالانی” دەنمیشتیر.
ایبنی حاجر، اؤگرنجیلیک یئللارئندا درسلری آنلایامادئغئ ایچین سئق سئق باشارئسئز اۇلویۇردو. اؤیلە کی، باشارئسئزلئغئ قابوللنمیش وە اۇقودوغو شهیردن، مملکتینە دؤنمەیە قارار ورمیشتی. اۆزۆنتۆیلە مملکتینە دؤنرکن مۇلا وردیگی بیر ماغارانئن تاوانئندان دۆشن شو داملالارئنئن زمیندەکی سرت تاشتا درین بیر چوقور آچتئغئنئ گؤردۆ وە دۆشۆنمەیە باشلادئ:
– بنیم قافام بو تاشتان داحا قالئن وە سرت دگیلدیر. داملالار تاشا ایز بئراقئر دا، چالئشتئغئم درسلر بنیم قافامدا ناسئل ایز بئراقماز؟ اؤیلەیسە بو سو داملالارئ گیبی یئلمادان، عازیملە وە دواملا چالئشئپ اؤگرنمەیە دوام أتملیییم!
ایبنی حاجر همن گری دؤندۆ وە هدفە اولاشماق ایچین عازیملە چالئشمایا باشلادئ. نتیجەدە بۆیۆک وە مشهور بیر عالیم اۇلاراق عیلیم تاریحیندەکی یرینی آلدئ. یازدئغئ أثرلرە دە ایمضاسئنئ “ایبنی حاجر” یاعنی: “تاشئن اۇغلو” دییە آتاراق عازمین ألیندن هیچبیر شەیین قورتولامایاجاغئنئ بیزە گؤستردی.
دگرلی گنچلر،
یوقارئدا آنلاتتئغئمئز قئصصادا، عازیمدن باحثەتتیک. عازیم، بیر ایشی یاپمایا وە تاماملامایا یؤنەلیک کسین قارار وریپ، سۇنوجا اولاشماق ایچین چابا صارف أتمکتیر. یاعنی قارار وریلن ایشین گرگینی دواملئلئقلا یاپماقتئر. باشارئنئن سئررئ دا عاینئدئر: اؤنجە بیر هدف بلیرلەرسینیز، سۇنرا دا هدفە کیلیدلنیپ کسین بیر اینانچ وە دواملئلئقلا چالئشئرسئنئز. ألینیزدن گلن چابایئ صارف أدرکن دە آللاهئن دستگینی ایستەملیسینیز: چۆنکی بۆتۆن ایشلرین تاماملانماسئ آنجاق اۇنون: “اۇل!” دەمەسییلە اۇلور.
دگرلی گنچلر،
آللاها گۆونیپ دایانمانئن ناسئل اۇلماسئ گرکتیگی حاققئندا باشتا اۇقودوغوموز حادیث دە اؤنملیدیر. اینسان، بیر ایشین تاماملانماسئ ایچین کندی اۆزرینە دۆشن هر شەیی یاپمادان، کندی یاپماسئ گرکن ایشلری ایهمال أدر، بونلارئن سۇروملولوغونو آلمازسا آللاهئن دستگینی بکلەمەیە حاققئ یۇقتور. یاعنی هرکسە آنجاق کندی قازاندئغئندان بیر پای واردئر. مثەلا، باشارئسئز اۇلدوغوموز بیر درستە گچر نۇت آلمایئ هدفلییۇرساق اؤنجە قۇنولارا حاققئنئ ورەرک چالئشمالئیئز. اؤرنک سۇرولار چؤزملی، آنلامادئغئمئز یرلردە بیلنلرە سۇرمالئیئز. بۆتۆن بونلارئ یاپارکن دە نامازلارئمئزدا دوعا أتمەیی ایهمال أتمەملیییز. آللاە کندیسیندن بؤیلە دستک ایستنمەسینی أمرەتمکتەدیر.
دگرلی گنچلر،
حایاتئنئزدا تاماملاماق ایچین قارارلئلئق گؤسترمەنیز گرکن ایشلر هیچ بیتمەیەجک. آللاە تعالا قورئانئ کریمدە بونلارا اؤرنکلر ورمیشتیر.
يَا بُنَيَّ أَقِمِ الصَّلَاةَ وَأْمُرْ بِالْمَعْرُوفِ وَانْهَ عَنِ الْمُنْكَرِ وَاصْبِرْ عَلَى مَا أَصَابَكَ إِنَّ ذَلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ ﴿۱۷﴾ (سورة لقمان)
اۇغولجوغوم! نامازئ قئل، ماعروفو (ایی اۇلان شەیلری) أمرەت، مۆنکرە (کؤتۆلۆگە) أنگل اۇل؛ باشئنا گلنە دە صابرەت (گؤگۆس گر). ایشتە بونلار، عازیم گرکتیرن ایشلردیر. (لۇقمان سورەسی؛ 17)
آیتە گؤرە، ناماز قئلماق، قارارلئلئق گرکتیرن ایشلردن بیریدیر. آیتین أن باشئندا سؤیلنمەسیندن، نامازئن، قارارلئلئق گرکتیرن ایشلرین أن اؤنملیسی اۇلدوغونو آنلایابیلیریز. اییلیگی أمرەتمک وە کؤتۆلۆگە أنگل اۇلماق ایچین چالئشماق دا قۇلای دگیلدیر. چۇغو اینسان ایینین کؤتۆنۆن نە اۇلدوغونو بیلمەسینە راغمن قارشئسئنداکینی اویارما نۇقطاسئندا یترلی عازمی گؤسترەمز. بیر کرە سؤیلەسە بیلە، سؤیلەدیم آما اۇلمادئ دەییپ، اویارماقتان چابوجاق وازگچر. اۇیسا آیت، بونون دا قارارلئلئق گرکتیرن ایشلردن اۇلدوغونو بلیرتمکتەدیر.
قارارلئلئق گرکتیرن ایشلردن بیر دیگری دە، اینسانئن باشئنا حۇش اۇلمایان بیر اۇلای گلدیگیندە صابرەتمەسیدیر. صابئر، گۆچلۆ وە دیرنچلی اۇلماق دەمکتیر. بو گۆچ وە دیرنچلیلیک، دواملئلئق گؤسترمەدیکچە اینسانا فایدا ساغلاماز. اؤرنگین، بیر اؤگرنجی درسینە چالئشتئ آما ایستەدیگی نۇتو آلامادئ. بو دورومدا، ایلک سئناودا باشارئسئز اۇلدو دییە دیگر سئناولارا چالئشماماق، صابئر گؤسترمەمکتیر. اۇیسا چالئشمایا دوام أتسە، سۇنوچ موطلاقا دگیشەجکتیر.
دگرلی گنچلر،
دۆنیا حایاتئ آصلئندا تام آنلامئیلا یئپراتئجئ بیر ایمتیحاندئر. بو قۇنویلا ایلگیلی آیت شؤیلەدیر:
لَتُبْلَوُنَّ فِي أَمْوَالِكُمْ وَأَنْفُسِكُمْ وَلَتَسْمَعُنَّ مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ مِنْ قَبْلِكُمْ وَمِنَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا أَذًى كَثِيرًا وَإِنْ تَصْبِرُوا وَتَتَّقُوا فَإِنَّ ذَلِكَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ ﴿۱۸۶﴾ (سورة آل عمران)
ماللارئنئز وە جانلارئنئز قۇنوسوندا یئپراتئجئ بیر ایمتیحاندان گچیریلەجگینیز کسیندیر. سیزدن اؤنجە کندیلرینە کیتاب وریلنلردن وە مۆشریکلردن چۇق سایئدا اۆزۆجۆ سؤز ایشیتەجگینیز دە کسیندیر. أگر کندینیزی قۇرویاراق صابرەدرسنیز بیلین کی بونلار، قارارلئلئق گرکتیرن ایشلردندیر. (آلی عیمران سورەسی؛ 186)
دەمک کی حایات مۆجادلەمیزدە قارشئمئزا چشیتلی زۇرلوقلار هر زامان چئقاجاقتئر. بونلارئن بیرر ایمتیحان اۇلدوغونو حاطئرلامالئیئز. بو ایمتیحانلارئ گچمک ایچین، آللاهئن أمیرلرینە قارشئ گلمکتن کندیمیزی قۇرومالئ، یانلئش یۇللارا ساپمادان صابئرلئ اۇلمالئیئز. قورئانئن ایفادەسییلە، ایشتە بو دا قارارلئلئق گرکتیرن ایشلردندیر.
دگرلی گنچلر،
قورئاندا قارارلئلئق گرکتیرن ایشلردن اۇلدوغو ایفادە أدیلن بیر شەی داحا واردئر: شورا سورەسی؛ 43-نجۆ آیتە گؤرە، بیر کیشی بیر سوچو عاففەتتی می، اۇنو بیر داحا آچئغا چئقارمامالئدئر. اؤرنگین، بیر آرقاداشئنئزئ بیر أشیانئزئ چالارکن یاقالادئنئز؛ آنجاق اۇنو عاففەتتینیز وە بو اۇلایدان کیمسەیە باحثەتمەدینیز. آرادان بیر سۆرە گچتیکتن سۇنرا، حانگی سببلە اۇلورسا اۇلسون، بیر کز عاففەتتیگینیز بو سوچو اۇرتایا چئقارئپ اۇ کیشینین جزالاندئرئلماسئنئ ایستەیەمزسینیز. بونو ایلک آندا یاپسانئز یاپابیلیردینیز؛ آنجاق عاففەتتیکتن سۇنرا گرییە دؤنمک مۆمکۆن دگیلدیر؛ چۆنکی آیتە گؤرە، عاففەتمک دە قارارلئلئق گرکتیرن ایشلردندیر.
عازمین اؤنمینی قاورار وە عؤمۆر بۇیو حایاتئمئزا یانسئتئرساق، اومولور کی قورتولوشا أرنلردن اۇلوروز.
