(34)
غایرئ مۆسلیملرلە ایلیشکیلر
لَا يَنْهَاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ لَمْ يُقَاتِلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَلَمْ يُخْرِجُوكُمْ مِنْ دِيَارِكُمْ أَنْ تَبَرُّوهُمْ وَتُقْسِطُوا إِلَيْهِمْ إِنَّ اللَّهَ يُحِبُّ الْمُقْسِطِينَ ﴿۸﴾ إِنَّمَا يَنْهَاكُمُ اللَّهُ عَنِ الَّذِينَ قَاتَلُوكُمْ فِي الدِّينِ وَأَخْرَجُوكُمْ مِنْ دِيَارِكُمْ وَظَاهَرُوا عَلَى إِخْرَاجِكُمْ أَنْ تَوَلَّوْهُمْ وَمَنْ يَتَوَلَّهُمْ فَأُولَئِكَ هُمُ الظَّالِمُونَ ﴿۹﴾ (سورة الممتحنة)
آللاە، دینینیزدن دۇلایئ سیزی اؤلدۆرمەیە قالقئشمامئش وە سیزی یاشادئغئنئز یرلردن چئقارمامئش کیمسەلرە اییلیک أتمەنیزی وە گرکن دگری ورمەنیزی یاساقلاماز. آللاە دگر بیلنلری سەور. آللاهئن یاساقلادئغئ شەی سادەجە، دینینیزدن دۇلایئ سیزی اؤلدۆرمەیە قالقئشانلارا، سیزی یاشادئغئنئز یردن چئقارانلارا وە چئقارئلمانئزا دستک ورنلرە یاقئنلئق گؤسترمەنیزدیر. اۇنلارا یاقئنلئق گؤسترنلر یانلئش یاپارلار. (مۆمتحینە سورەسی؛ 8-9)
بیر دفعاسئندا رسولوللاە، اؤنۆندن گچن بیر جنازە سئراسئندا آیاغا قالقمئشتئ. اۇنا: “اۇ بیر یاهودی جنازەسییدی.” دەنیلمەسی اۆزرینە، “اۇ دا بیر جانئ تاشئمئیۇر مویدو؟” دەمیشتیر. (بوحاری وە مۆسلیم)
دگرلی گنچلر،
گۆنۆمۆزدە أسکییە گؤرە دۆنیا چۇق کۆچۆلدۆ. باحثەتتیگیمیز فیزیکسل بیر کۆچۆلمە دگیل ألبتتە. أسکیدن دۆنیانئن دیگر اوجونداکی بیر کیشییە آنجاق مکتوب یا دا تلگرافلا اولاشئلئرکن، شیمدی اینترنت سایەسیندە هر آن هر یردە دۆنیانئن هر طارافئندان اینسانلارلا ایلتیشیم حالیندەسینیز. اۇیون اۇینارکن بیلە چت (صۇحبت) اۇدالارئندا فارقلئ میللتلردن وە دینلردن اینسانلارلا بیر آرایا گلییۇرسونوز. بو اینسانلارئن کیمیلری مۆسلۆمان اۇلمایابیلیر. حاتتا مملەکتیمیزدە دە أسکیدن بری فارقلئ دینلردن پک چۇق عائیلە یاشامئشتئر وە یاشاماقتادئر. بو یۆزدن قۇمشولارئمئزئن، آرقاداشلارئمئزئن باعضئلارئ دا مۆسلۆمان اۇلمایابیلیر. بو اینسانلارلا ایلیشکیلرینیزین ناسئل اۇلماسئ گرکتیگینی بیلییۇر موسونوز؟
دگرلی گنچلر،
قۇنوشمامئزئن باشئندا اۇقودوغوموز مۆمتحینە سورەسی 8 وە 9-نجو آیتلردە آللاە تعالا مۆسلۆمان اۇلمایانلارلا ایلیشکیلریمیزین سئنئرلارئنئ بلیرلەمیشتیر. بورادا سئنئر، دینینیزدن دۇلایئ سیزی اؤلدۆرمەیە قالقئشمالارئ، سیزی یاشادئغئنئز یردن چئقارمالارئ وەیا چئقارئلمانئزا دستک ورمەلریدیر. بونلارئ یاپانلارا یاقئنلئق گؤسترمەمیز یاساقلانمئشتئر. بو قئرمئزئ چیزگیلری آشمایانلارا ایسە اییلیک وە عادالتلە داورانمامئز، گرکن دگری ورمەمیز اویغوندور. چۆنکۆ اۇنلار دا بیزیم گیبی بیرر اینساندئر. باشتا اۇقودوغوموز حادیثی شریفتە دە بو وورغولانمئشتئر.
دگرلی گنچلر،
غایرئ مۆسلیملرلە یاقئنلئغئن سئنئرلارئ قۇنوسوندا آلی عیمران سورەسینین 28-نجی آیتینی دە دیققاتە آلمالئیئز:
لَا يَتَّخِذِ الْمُؤْمِنُونَ الْكَافِرِينَ أَوْلِيَاءَ مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنِينَ وَمَنْ يَفْعَلْ ذَلِكَ فَلَيْسَ مِنَ اللَّهِ فِي شَيْءٍ إِلَّا أَنْ تَتَّقُوا مِنْهُمْ تُقَاةً وَيُحَذِّرُكُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ وَإِلَى اللَّهِ الْمَصِيرُ ﴿۲۸﴾ (سورة آل عمران)
مۆمینلر کافیرلری کندیلرینە، مۆمینلردن داحا یاقئن توتماسئنلار. اۇنلاردان بیر شکیلدە قۇرونما حاریجیندە بونو یاپانئن آللاەتان بیر بکلنتیسی اۇلاماز. آللاە، سیزی کندینە قارشئ اویارئر. دؤنۆپ واراجاغئنئز یر، آللاهئن حوضورودور. (آلی عیمران سورەسی؛ 28)
بونا گؤرە اینانانلار، دۇستلوق أتمە قۇنوسوندا اؤنجەلیگی آللاها اینانئپ گۆونن مۆسلۆمانلارا ورملی، مۆسلۆمانلارئ، هر زامان مۆسلۆمان اۇلمایانلاردان داحا یاقئن گؤرملیدیرلر. یاقئن گؤرمک دەرکن قاصدئمئز آرقاداشلئق أتمک، قۇنوشوپ عاینئ اۇرتاملاردا بولونماق دگیل، سئقئ دۇستلار اۇلماقتئر. دۇستونوز اۇلان کیشییلە أن اؤنملی سئرلارئنئزئ پایلاشابیلیرسینیز. اۇیسا مۆسلۆمان اۇلمایانلارلا سئرداشلئق أتمک آلی عیمران سورەسی؛ 118-نجی آیتە گؤرە دە یاساقلانمئشتئر؛ آنجاق مۆسلۆمان اۇلمایان کیمسەلرلە اییلیک وە عادالت أساسئنا دایالئ اۇلاراق ایلیشکیلر قورمالئسئنئز.
دگرلی گنچلر،
بونون موحاممد (ع) حایاتئندا دا اؤرنکلری واردئر:
نبیمیز، سۇرون قایناغئ اۇلان مۆنافئقلاردان یاعنی ایکییۆزلۆلردن چۇق چکمیش؛ آما باشتا اۇقودوغوموز آیتتەکی سوچلاردان هرحانگی بیرینی ایشلەمەدیکلری مۆددتچە، اۇنلارا قارشئ یاپتئرئم اویغولامامئشتئر. مثەلا مۆنافئقلارئن لیدری عابدوللاە بین اوبەی بین سلۆلە یاشادئغئ مۆددتچە کؤتۆ داورانمامئش؛ آما اۇنا وە طارافتارلارئنا یاقئنلئق دا گؤسترمەمیشتیر. عاینئ طاورئنئ، کندیسینە حاقارت أدن، اۆزۆجۆ سؤزلر سؤیلەین مۆشریک وە کافیرلرە قارشئ دا قۇروموش، باشتا اۇقودوغوموز آیتلردەکی سئنئرلارئ آشمایان کیمسەیە فیعیلی بیر دۆشمانلئق گؤسترمەمیشتیر:
بیر گۆن موحاممد (ع) کاعبەدە ناماز قئلارکن، أبو جهیل شؤیلە دەمیش: “حانگینیز شو دوە ایشکمبەسینی گتیریپ سجدە أتتیگی زامان موحاممدین سئرتئنا قۇیار؟” ایشتە بؤیلە بیر ایشکمبەیی، عوقبە بین أبی موعاید، نبیمیز سجدەیە واردئغئ سئرادا سئرتئنا قۇیموش؛ رسولوللاە، باشئنئ دوە ایشکمبەسینین آغئرلئغئندان دۇلایئ سجدەدن قالدئرامامئشتئر. نیهایت قئزئ فاطئما (ڕض) گلمیش سئرتئنداکی دوە ایشکمبەسینی چکیپ یرە آتمئشتئر. موحاممد (ع): “آللاهئم أبو جهیلی، عوتبە بین رابیعایئ، شەیبە بین رابیعایئ، ولید بین عوتبەیی، اۆمەییە بین حالفی، عوقبە بین أبی موعایدئ سانا حاوالە أدییۇروم!” دەمیشتیر.
قورئاندا، اۆزۆجۆ سؤز سؤیلەین وە حاقارت أدن کیشیلرە قارشئ دا صابئرلئ، تدبیرلی وە قارارلئ اۇلما دئشئندا بیر یۇل گؤستریلمەمیشتیر. بورادا، گرچک آنلامدا تدبیرلی اۇلماق اؤنملیدیر وە ایهمال أدیلمەملیدیر. عاکسی تاقدیردە، یینە عاینئ کیشیلرین یۇل آچاجاغئ باشقا سئقئنتئلارلا اوغراشماق زۇروندا قالابیلیریز. بو قۇنودا موحاممد (ع): “مۆمین عاینئ دلیکتن ایکی دفعا سۇقولماز.” بویورموشتور. (بوحاری وە مۆسلیم)
اۆزۆجۆ سؤز وە حاقارت صارف أدن، گرچک دئشئ سؤزلر سؤیلەین کیمسەلرە قارشئ یاپمامئز گرکن، سؤیلەدیکلری شەیلرین آصلئنئ اینسانلارا بیلدیرمک، گرچکلری سئق سئق حاطئرلاتماقتئر. گرچک قارشئسئندا، اویدورما سؤزلر موطلاقا أتکیسینی قایبەدر. بونو بیزە آللاە بیلدیرمیشتیر:
وَقُلْ جَاءَ الْحَقُّ وَزَهَقَ الْبَاطِلُ إِنَّ الْبَاطِلَ كَانَ زَهُوقًا ﴿۸۱﴾ (سورة الإسراء)
دە کی: “گرچک (حاق) گلدی، اویدورما (باطئل) یۇق اۇلدو. چۆنکۆ اویدورما اۇلان حپ یۇق اۇلوپ گیدر.” (ایسرا سورەسی؛ 81)
اومولور کی بو شکیلدە قورتولوشا أرنلردن اۇلوروز!
