اۇ حالدە هرکس (اؤزللیکلە دین آداملارئ) آللاهئن کیتابئ ایلە حۆکۆم ورملیدیر. حۆکمۆن قایناغئ قورئاندان باشقا بیر کیتاب اۇلاماز. آیرئجا “بن قورئانا ایمان أتتیم” دیەن هیچ کیمسە کندیسینە اۇقونان آیتلرە قارشئ قایئدسئز قالمامالئ وە تۆم آیتلرە قایئدسئز، شارطسئز تسلیم اۇلمالئدئر. هیچبیر آیت قارشئسئندا “آما، لاکین، فاقاط” دەمەملیدیر.
عاکسی حالدە کیتابئن بیر قئسمئنا اینانمئش، بیر قئسمئنا اینانمامئش (کافیر) اۇلور.
… أَفَتُؤْمِنُونَ بِبَعْضِ الْكِتَابِ وَتَكْفُرُونَ بِبَعْضٍ فَمَا جَزَاءُ مَنْ يَفْعَلُ ذَلِكَ مِنْكُمْ إِلَّا خِزْيٌ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَيَوْمَ الْقِيَامَةِ يُرَدُّونَ إِلَى أَشَدِّ الْعَذَابِ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ ﴿۸۵﴾ (سورة البقرة)
… یۇقسا سیز کیتابئن بیر قئسمئنا اینانئپ بیر قئسمئنئ اینکار مئ أدییۇرسونوز؟ ایچینیزدن بؤیلە یاپانلارئن دۆنیا حایاتئنداکی جزاسئ پریشان /رذیل اۇلماقتان باشقا بیر شەی دگیلدیر. اۇنلارئن قئیامت گۆنۆندەکی جزاسئ ایسە عاذابئن أن شیددتلیسی اۇلاجاقتئر. آللاە، یاپتئقلارئنئزدان غافیل دگیلدیر. (باقارا سورەسی؛ 85)
قورئانا گؤرە اینکار چشیتلری (بیلیننلرە عیلاوەتن)
قورئانا گؤرە اینکارئن فارقلئ چشیتلری واردئر. نە وار کی بونلارئن چۇغو (پک) بیلینمز. چۆنکۆ گلەنکسل آنلایئش؛ اینکارئ سادەجە “آللاهئن وە /وەیا قورئانئن تۇپتان رددی” اۇلاراق آنلامئشتئر. اۇیسا قورئان “ایمان أتتیم” دیەنلر ایچین بیلە فارقلئ اینکار چشیتلریندن باحثەدر. ایلگینچ اۇلان شودور کی، بو فارقلئ اینکار چشیتلرینین چۇغو دا قورئان ایلە ایلگیلیدیر.
فارقلئ اینکار چشیتلریندن باعضئ اؤرنکلر شؤیلەدیر:
1. کیتابئن بیر قئسمئنا اینانئپ بیر قئسمئنا اینانماماق
(قورئانئن هر آیتینە قایئدسئز، شارطسئز تسلیم اۇلاماماق)
… أَفَتُؤْمِنُونَ بِبَعْضِ الْكِتَابِ وَتَكْفُرُونَ بِبَعْضٍ فَمَا جَزَاءُ مَنْ يَفْعَلُ ذَلِكَ مِنْكُمْ إِلَّا خِزْيٌ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَيَوْمَ الْقِيَامَةِ يُرَدُّونَ إِلَى أَشَدِّ الْعَذَابِ وَمَا اللَّهُ بِغَافِلٍ عَمَّا تَعْمَلُونَ ﴿۸۵﴾ (سورة البقرة)
یۇقسا سیز کیتابئن بیر قئسمئنا اینانئپ بیر قئسمئنئ اینکار مئ أدییۇرسونوز؟ ایچینیزدن بؤیلە یاپانلارئن دۆنیا حایاتئنداکی جزاسئ پریشان /رذیل اۇلماقتان باشقا بیر شەی دگیلدیر. اۇنلارئن قئیامت گۆنۆندەکی جزاسئ ایسە عاذابئن أن شیددتلیسی اۇلاجاقتئر. آللاە، یاپتئقلارئنئزدان غافیل دگیلدیر. (باقارا سورەسی؛ 85)
2. آیتلر حاققئندا تارتئشماق
مَا يُجَادِلُ فِي آيَاتِ اللَّهِ إِلَّا الَّذِينَ كَفَرُوا … ﴿۴﴾ (سورة المؤمن)
هیچ کیمسە آللاهئن آیتلرینی تارتئشماز، کافیرلر حاریج… (مۆمین سورەسی؛ 4)
3. آیتلری أتکیسیز قئلماق ایچین مۆجادلە أتمک
وَالَّذِينَ سَعَوْا فِي آيَاتِنَا مُعَاجِزِينَ أُولَئِكَ أَصْحَابُ الْجَحِيمِ ﴿۵۱﴾ (سورة الحج)
آیتلریمیزی تەثیرسیز قئلماق ایچین مۆجادلە أدنلر، ایشتە بونلار؛ جهننملیکلردیر. (حاج سورەسی؛ 51)
4. کیتابئ /آیتلری گیزلەمک
إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ الْكِتَابِ وَيَشْتَرُونَ بِهِ ثَمَنًا قَلِيلًا أُولَئِكَ مَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ إِلَّا النَّارَ وَلَا يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلَا يُزَكِّيهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ﴿۱۷۴﴾ (سورة البقرة)
آللاهئن ایندیردیگی کیتابتان بیر شەیی گیزلەییپ دە بونونلا بیرآز قازانچ ألدە أدنلر، قارئنلارئ دۇلوسو آتشتن باشقا بیر شەی یەمزلر. قئیامت گۆنۆ آللاە اۇنلارلا قۇنوشمایاجاق وە اۇنلارئ تمیزە چئقارمایاجاقتئر. اۇنلارا سادەجە آجئ ورن بیر عاذاب واردئر. ایشتە اۇنلار، هیدایتی وریپ ساپئقلئغئ، عاففەدیلمەیی بئراقئپ عاذابئ ساتئن آلان کیمسەلردیر. بونلار، آتشە قارشئ نە قادار داصابئرلئدئرلار. (باقارا سورەسی؛ 174)
وَإِذْ أَخَذَ اللَّهُ مِيثَاقَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ لَتُبَيِّنُنَّهُ لِلنَّاسِ وَلَا تَكْتُمُونَهُ فَنَبَذُوهُ وَرَاءَ ظُهُورِهِمْ وَاشْتَرَوْا بِهِ ثَمَنًا قَلِيلًا فَبِئْسَ مَا يَشْتَرُونَ ﴿۱۸۷﴾ (سورة آل عمران)
آللاە کیتاب وریلنلردن؛ “اۇنو گیزلەمەیەجک وە موطلاقا اینسانلارا بەیان أدەجکسینیز” دییە سؤز آلمئشتئ. اۇنلار ایسە بونو قولاق آردئ أتتیلر وە اۇنو آز بیر دۆنیالئقلا دگیشتیلر. یاپتئقلارئ آلئشوریش نە قادار دا کؤتۆ! (آلی عیمران سورەسی؛ 187)
5. قورئاندان باشقا سؤزلرە ایعتیبار أتمک
وَمِنَ النَّاسِ مَنْ يَشْتَرِي لَهْوَ الْحَدِيثِ لِيُضِلَّ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ بِغَيْرِ عِلْمٍ وَيَتَّخِذَهَا هُزُوًا أُولَئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ مُهِينٌ ﴿۶﴾ وَإِذَا تُتْلَى عَلَيْهِ آيَاتُنَا وَلَّى مُسْتَكْبِرًا كَأَنْ لَمْ يَسْمَعْهَا كَأَنَّ فِي أُذُنَيْهِ وَقْرًا فَبَشِّرْهُ بِعَذَابٍ أَلِيمٍ ﴿۷﴾ (سورة لقمان)
باعضئ اینسانلار، (حالقئ) آللاهئن یۇلوندان ساپتئرماق ایچین هرحانگی بیر عیلمە دایانمادئغئ حالدە تملسیز حادیثلرە (بۇش سؤزلرە) سارئلئر وە اۇنو (آللاهئن یۇلونو) حافیفە آلئر. اۇنلار ایچین آشاغئلایئجئ بیر عاذاب واردئر. بؤیلەلرینە آیتلریمیز اۇقوندوغو زامان، سانکی قولاقلارئندا بیر ساغئرلئق وارمئش دا اۇنلارئ هیچ دویمامئش گیبی، کۆستاحچا یۆز چەویریر. ایشتە بؤیلەلرینە آجئقلئ عاذابئ حابر ور. (لۇقمان سورەسی؛ 7-6)
تِلْكَ آيَاتُ اللَّهِ نَتْلُوهَا عَلَيْكَ بِالْحَقِّ فَبِأَيِّ حَدِيثٍ بَعْدَ اللَّهِ وَآيَاتِهِ يُؤْمِنُونَ ﴿۶﴾ وَيْلٌ لِكُلِّ أَفَّاكٍ أَثِيمٍ ﴿۷﴾ يَسْمَعُ آيَاتِ اللَّهِ تُتْلَى عَلَيْهِ ثُمَّ يُصِرُّ مُسْتَكْبِرًا كَأَنْ لَمْ يَسْمَعْهَا فَبَشِّرْهُ بِعَذَابٍ أَلِيمٍ ﴿۸﴾ وَإِذَا عَلِمَ مِنْ آيَاتِنَا شَيْئًا اتَّخَذَهَا هُزُوًا أُولَئِكَ لَهُمْ عَذَابٌ مُهِينٌ ﴿۹﴾ (سورة الجاثیة)
ایشتە بونلار آللاهئن آیتلریدیر. سانا اۇنلارئ حاققئیلا اۇقویۇروز. آرتئق اۇنلار آللاەتان وە اۇنون آیتلریندن سۇنرا حانگی حادیثە (سؤزە) ایناناجاقلار؟ یازئقلار اۇلسون اۇ یالانجئ گۆناهکارلارا. (اۇنلار) کندیسینە اۇقونان آللاهئن آیتلرینی ایشیتتیگی حالدە سانکی هیچ ایشیتمەمیش گیبی کیبیرلنەرک دیرنیرلر (ائصرار أدرلر). بؤیلەلرینی آجئقلئ (ألیم) بیر عاذابلا مۆژدەلە. اۇنلار آیتلریمیزدن بیر شەی (ایشیتتیگی) زامان اۇنو حافیفە آلئرلار (آلای أدرلر). اۇنلار ایچین آشاغئلایئجئ (موهین) بیر عاذاب واردئر. (جاثیە سورەسی؛ 9-6)
فَبِأَيِّ حَدِيثٍ بَعْدَهُ يُؤْمِنُونَ ﴿۵۰﴾ (سورة المرسلات)
آرتئق بوندان (قورئاندان) سۇنرا حانگی حادیثە (سؤزە) ایناناجاقلار؟ (مۆرسلات سورەسی؛ 50)
6. قورئانا دایانمادان حۆکۆم (فتوا) ورمک /اۇنو اؤنمسەمەمک
إِنَّا أَنْزَلْنَا التَّوْرَاةَ فِيهَا هُدًى وَنُورٌ يَحْكُمُ بِهَا النَّبِيُّونَ الَّذِينَ أَسْلَمُوا لِلَّذِينَ هَادُوا وَالرَّبَّانِيُّونَ وَالْأَحْبَارُ بِمَا اسْتُحْفِظُوا مِنْ كِتَابِ اللَّهِ وَكَانُوا عَلَيْهِ شُهَدَاءَ فَلَا تَخْشَوُا النَّاسَ وَاخْشَوْنِ وَلَا تَشْتَرُوا بِآيَاتِي ثَمَنًا قَلِيلًا وَمَنْ لَمْ يَحْكُمْ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ فَأُولَئِكَ هُمُ الْكَافِرُونَ ﴿۴۴﴾ (سورة المائدة)
ایچیندە هیدایت وە نور بولونان تەوراتئ، ألبتتە بیز ایندیردیک. مۆسلۆمان نبیلر، یاهودیلر حاققئندا اۇنونلا حۆکمەدرلر، کندیلرینی تانرئیا آدامئش زاهیدلر، عالیملر دە آللاهئن کیتابئنئ قۇروماقلا گؤرەولندیریلدیکلریندن (اۇنونلا حۆکۆم وریرلر) وە اۇنون آللاهئن کیتابئ اۇلدوغونا شاهیدلیک أدرلردی. اینسانلاردان قۇرقمایئن، بندن قۇرقون، آیتلریمیزی آز بیر پارایا ساتمایئن. کیم آللاهئن ایندیردیگییلە حۆکمەتمزسە، ایشتە اۇنلار کافیرلرین تا کندیلریدیر. (مائیدە سورەسی؛ 44)
7. آیتلری آنلامایا چالئشماماق
حَتَّى إِذَا جَاءُوا قَالَ أَكَذَّبْتُمْ بِآيَاتِي وَلَمْ تُحِيطُوا بِهَا عِلْمًا أَمَّاذَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ ﴿۸۴﴾ (سورة النمل)
نیهایت، (حساب یرینە) گلدیکلری زامان آللاە بویورور: “سیز، نە اۇلدوغونو تام قاورامادان (عیلمییلە قوشانمادان) آیتلریمی یالان سایدئنئز اؤیلە می؟ اؤیلە دگیلسە یاپتئغئنئز نەیدی؟” (نمل سورەسی؛ 84)
8. قورئانئ پارچالارا آیئرماق
إِنَّ الَّذِينَ فَرَّقُوا دِينَهُمْ وَكَانُوا شِيَعًا لَسْتَ مِنْهُمْ فِي شَيْءٍ إِنَّمَا أَمْرُهُمْ إِلَى اللَّهِ ثُمَّ يُنَبِّئُهُمْ بِمَا كَانُوا يَفْعَلُونَ ﴿۱۵۹﴾ (سورة الأنعام)
دینینی پارچا پارچا أدیپ گروپلارا آیرئلانلار وار یا، سنین اۇنلارلا هیچبیر ایلیشکین یۇقتور. اۇنلارئن ایشی آنجاق آللاها قالمئشتئر. سۇنرا آللاە اۇنلارا یاپتئقلارئنئ بیلدیرەجکتیر. (أنعام سورەسی؛ 159)
مِنَ الَّذِينَ فَرَّقُوا دِينَهُمْ وَكَانُوا شِيَعًا كُلُّ حِزْبٍ بِمَا لَدَيْهِمْ فَرِحُونَ ﴿۳۲﴾ (سورة الروم)
دینلرینی پارچالایان وە بؤلۆک بؤلۆک اۇلانلاردان (اۇلمایئن). بونلاردان هر فئرقا، کندیلریندە اۇلان ایلە بؤبۆرلنمکتەدیر. (روم سورەسی؛ 32)
كَمَا أَنْزَلْنَا عَلَى الْمُقْتَسِمِينَ ﴿۹۰﴾ الَّذِينَ جَعَلُوا الْقُرْآنَ عِضِينَ ﴿۹۱﴾ فَوَرَبِّكَ لَنَسْأَلَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ ﴿۹۲﴾ عَمَّا كَانُوا يَعْمَلُونَ ﴿۹۳﴾ (سورة الحجر)
نیتەکیم بیز (قورئانئ) قئسئملارا آیئرانلارا عاذابئ ایندیرمیشیزدیر. اۇنلار، قورئانئ بؤلۆپ آیئرانلاردئر. راببین حاققئ ایچین، موطلاقا اۇنلرئن حپسینی سۇرغویا چکەجگیز. یاپتئقلارئندان دۇلایئ. (حیجر سورەسی؛ 93-90)
9. قورئان آیتلری اۇقونونجا قالبلری اۆرپرمەمک
أَلَمْ يَأْنِ لِلَّذِينَ آمَنُوا أَنْ تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِكْرِ اللَّهِ وَمَا نَزَلَ مِنَ الْحَقِّ وَلَا يَكُونُوا كَالَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ مِنْ قَبْلُ فَطَالَ عَلَيْهِمُ الْأَمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَكَثِيرٌ مِنْهُمْ فَاسِقُونَ ﴿۱۶﴾ (سورة الحدید)
ایمان أدنلرین آللاهئ آنما وە اۇندان اینن قورئان سببییلە قالبلرینین اۆرپرمەسی زامانئ حالا گلمەدی می؟ اۇنلار داحا اؤنجە کندیلرینە کیتاب وریلنلر گیبی اۇلماسئنلار. اۇنلارئن اۆزریندن اوزون زامان گچتی دە قالبلری قاتئلاشتئ. اۇنلاردان بیر چۇغو یۇلدان چئقمئش کیمسەلردیر. (حادید سورەسی؛ 16)
10. قورئانئ حاطئرلاماماق (اونوتماق)
وَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ ذُكِّرَ بِآيَاتِ رَبِّهِ ثُمَّ أَعْرَضَ عَنْهَا إِنَّا مِنَ الْمُجْرِمِينَ مُنْتَقِمُونَ ﴿۲۲﴾ (سورة السجدة)
کندیسینە راببینین آیتلری حاطئرلاتئلدئقتان سۇنرا اۇنلاردان یۆز چەویرندن داحا ظالیم کیم اۇلابیلیر؟ موحاققاق کی بیز، گۆناهکارلارا، لایئق اۇلدوقلارئ جزایئ وریریریز (اۇنلاردان اینتیقام آلئرئز). (سجدە سورەسی؛ 22)
