سادەجە قورئانئ کریم اۇقوناراق دۇغرولار قاورانماز. قاورایابیلمک ایچین کیشینین ایمان ایلە کۆفۆر، ایسلامی ایلە غایرئ ایسلامی، باطئل ایلە حاق آراسئنداکی چاتئشمادا أتکین بیر رۇل آلماسئ گرکیر.
بیر کیمسە آنجاق قورئانئن سارغئدئنئ قابول أدیپ، تۆم اینسانلارئ بو سارغئدئ قابول أتمەیە چاغئردئغئندا وە قورئانئن هیدایتی اۆزەرینە حارەکت أتتیگیندە آللاهئ وە رسوللرینی آنلایابیلیر. آنجاق بو شکیلدە کیشی قورئانئن واحی أدیلدیگی دؤنملردە اۇلانلارئ آنلایئپ اۇنلارئن تجرۆبەلرینین بنزەرینی أدینەبیلیر.
بؤیلە بیر کیمسە اۇ دؤنمدە مککەدە، تائیفتە، حابشیستاندا قارشئلاشئلان شارطلارئن بنزەرییلە قارشئلاشاجاقتئر. اؤیلەلیکلە آللاهئن رسولۆنۆ وە آصحابئ کیرامئ داحا ایی آنلایاجاقتئر. بوگۆنۆن شارطلارئندا زۇرلوقلارلا قارشئلاشتئقچا اوحوددا، بدیردە، تبۆکتە وە حونەیندە اۇنلارئن گچتیگی آتش چنبرینین بنزەریندن گچمکتە اۇلدوغونو حیسسەدەجکتیر.
أبو جهیل گیبی ایسلام دۆشمانلارئیلا، ایبنی اۆبەی گیبی مۆنافئقلارلا، قورایضا اۇغوللارئ گیبی آرقادان وورانلارلا قارشئلاشتئقچا قورئانئ کریم داحا ایی آنلاشئلاجاقتئر. چۆنکی اۇ زامان قورئاندا باحثەدیلن اینسان تیپلری گرچک ماعنادا تانئنمئش اۇلوناجاقتئر.
بو مۆکممل بیر تجرۆبەدیر. وە بو تجرۆبە أتمەیە دگر بیر حوصوصتور.
قورئان نە قۇلایجا اۇقوناجاق بیر سۇیوت تئۇری وە فیکیرلر کیتابئدئر، نە دە آنجاق اۆنیورسیتە وە ماناستئردا اینجەلنەبیلەجک تئۇلۇژی (ایلاهیات) کیتابئدئر.
اۇ، اینسانلارئ بیر حایاتا داعوت أتمک ایچین گؤندریلمیش بیر کیتابتئر. آنجاق بو کیتابا اویانلارئن آماجئ ألدە أدەبیلمەلرینە یؤنەلیک بیلگیلر وە اۇنلار تارافئندان آنلاشئلاجاق یؤنلندیرمەلر ایچریر.
بو نەدنلە کیشی قورئانئن گرچک آنلامئنئ قاورایابیلمک ایچین حایاتا آتئلمالئدئر. حض. موحاممد (ص) گیبی یومشاق وە ساکین بیرینین سسسیزلیگیندن چئقئپ ایسلام حارەکتینی باشلاتماسئنئن وە قارشئ چئقانلارلا چاتئشمالار یاشاماسئنئن حیکمتی دە بودور.
واحیین هدفی وە غایەسی: اینسانئ دۇغرو یۇلا چئقارماق وە جاهیللیگی نەدنییلە قایبەتتیگی وەیا گۆناە کیرلیلیگی نەدنییلە یۆز چەویردیگی هیدایتی اۇنا سونماقتئر.
قورئانئ کریمین آماجئ: گرچگی آنلاتماق، آللاە ایلە ایلگیلی یانلئش آنلاملارئ اۇرتادان قالدئرماق، قافالارا حاققئ ایشلەمک، اینسانلارئ کؤتۆ داورانئشلارئن سۇنوجو ایلە اویارماق وە تۆم اینسانلئغئ دۇغرو یۇلا ایلتمکتیر.
قورئانئ کریمین ایچریگی: قورئاندا عاقیدەوی گرچکلر، ایمان ایلکەلری، اینسانئن یریۆزۆندەکی حایاتئنئ دۆزنلەمەسی ایچین قوراللار، آحیرتلە ایلگیلی آچئقلامالاردئر.
قئساجاسئ؛ هر اینسانئن حایاتئنئ، دۆشۆنجەسینی قوشاتابیلەجک آنلام دۆزەیلری واردئر.
قورئان بیر شیفادئر. اۇقوناراق شیفا وریر وە حپسینین دە اؤتەسیندە گرک فردی، گرکسە تۇپلومسال حایاتتا بۆتۆنۆیلە اویغولاناراق شیفا وریر. حایاتتا اویغولانماسئ ذاتن شیفادئر.
قورئان بیر أورن بیلیمیدیر. اینسان سەوگیسیدیر. اینسانلئق تاریحیدیر. کندیسییلە اینسانلارئن حۆکمەتمەسی ایچین گؤندریلمیش بیر حوقوقتور.
بللی بیر تۇپلولوق وە زامان ایچین دگیل، دۆن دە بوگۆن دە هر اینسان ایچین گچرلی حایات ایلکەلرینی وە اویغولانماسئ گرکن حۆکۆملری ایچریر.
هر مۆسلۆمانئم دیەن کیشی بیلملیدیر کی؛ سؤیلەدیکلریندن، یاپتئقلارئندان سۇروملو توتولاجاقتئر. زیرا حاق تعالا:
“بیلگی صاحیبی اۇلمادئغئن بیر قۇنودا قۇنوشما! سندە اۇلان دینلەمە، گؤرمە (باصیرت) وە گؤنۆل اؤزللیکلری اۇندان سۇروملو توتولمانئ گرکتیریر.” (ایسرا سورەسی؛ 36) بویورموشتور.
