قورئان بیر أورن بیلیمیدیر. اینسان سەوگیسیدیر. اینسانلئق تاریحیدیر. کندیسییلە اینسانلارئن حۆکمەتمەسی ایچین گؤندریلمیش بیر حوقوقتور.
بللی بیر تۇپلولوق وە زامان ایچین دگیل، دۆن دە بوگۆن دە هر اینسان ایچین گچرلی حایات ایلکەلرینی وە اویغولانماسئ گرکن حۆکۆملری ایچریر.
هر مۆسلۆمانئم دیەن کیشی بیلملیدیر کی؛ سؤیلەدیکلریندن، یاپتئقلارئندان سۇروملو توتولاجاقتئر. زیرا حاق تعالا:
“بیلگی صاحیبی اۇلمادئغئن بیر قۇنودا قۇنوشما! سندە اۇلان دینلەمە، گؤرمە (باصیرت) وە گؤنۆل اؤزللیکلری اۇندان سۇروملو توتولمانئ گرکتیریر.” (ایسرا سورەسی؛ 36) بویورموشتور.
ایفتیرا آتانئن شاهیدلیگینین قابول أدیلمەدیگی دە بیلینملیدیر. زیرا ایفتیرا اۆزەرینە راببیم شو شکیلدە بویورموشتور:
اینانانلار آراسئندا چیرکین شەیلرین یایئلماسئنئ آرزولایان کیمسەلر ایچین دۆنیادا دا آحیرتتە دە چتین بیر جزا واردئر. آللاە بیلیر، سیز بیلمزسینیز. (نور سورەسی؛ 19)
آللاهئن واحیینی آنلاما غایرتی ایچیندە اۇلانلارا آنجاق ناماز وە صابئرلا راببینە یؤنلمک وە قوللوق گؤرەولرینی یاپماق دۆشمکتەدیر.
“ایت اۆرۆر، کروان یۆرۆر” تاعبیری آتالارئن اؤگرتتیگی اؤگرتیلردن بیریدیر. بو کروان حاققا طالیب اۇلانلار ایچیندیر. آپآچئق “بەیینە” گلینجەیە قادار آیرئلئغا دۆشۆلمەیەجگی گرچگینی حاق تعالا کیتابئندا اینانانلارا دویورموشتور. ایلگیلی آیت شو شکیلدەدیر:
«أهلی کیتابتان کافیر اۇلانلارلا مۆشریکلر کندیلرینە اۇ بەیینە گلینجەیە قادار چؤزۆلەجک دگیللردیر.
بەیینە، یاعنی آللاە طارافئندان بیر ألچی کی ترتمیز صایفالار اۇقور.
اۇ صایفالاردا ساغلام حۆکۆملر اۇلور.
کندیلرینە کیتاب وریلنلر، کندیلرینە بەیینە (ألچی) گلینجەیە قادار بؤلۆنۆپ پارچالانمازلار.
اۇنلارا سادەجە شو أمیر وریلمیشتیر: “دۇغرودان دۇغرویا یالنئز آللاها بۇیون أگەرک اۇنا قول اۇلون، نامازئ سۆرکلی قئلئن وە زکاتئ ورین. ایشتە ساغلام دین بودور.» (بەیینە سورەسی؛ 5-1)
قورئانئ کریمی اۇقویانلارئن دا أهلی کیتاب اۇلدوغو اونوتولمامالئدئر. مۆشریکلردن اۇلماماق ایچین دە؛ “بن مۆسلۆمانلاردانئم” دەمک یترلی دگیلدیر.
آللاهئ یاپئلان ایشلردە، حال وە حارەکتلردە، سەوگیلردە آرد سئرایا قۇیماق شیرک قۇشماق دگیل میدیر؟
قورئانئ کریمین ألچیلیک گؤرەوینی هر مۆمین یاپماق دوروموندادئر. زیرا حاق تعالا وە صابرئ تاوصیە أتمەینلرین هلاک اۇلاجاغئنئ عاصر سورەسیندە بلیرتمیشتیر.
کندیلرینە کیتاب وریلنلر بو آیتە قولاق ورمک زۇروندادئر. زیرا راببیم آللاهئن واحیینی آنلاتان کیشیلر گلینجەیە قادار پارچانئلمایاجاغئنئ بلیرتمیشتیر. پارچالانانلاردان اۇلماماق ایچین آللاها بۇیون أگیلملیدیر.
سادەجە اۇنا قوللوق تاپما وە راببی ممنون أتمە غایرتی ایچیندە اۇلونمالئدئر. گۆندە بش دفعا حاققئن حوضورونا گیدیپ، بیعات تازەلنملیدیر. زکاتلار وریلملی، ماددی وە ماعنەوی گۆچسۆزلرە یاردئم أدیلملیدیر. گۆلۆمسەمەنین داحی صاداقا اۇلدوغو اونوتولمامالئدئر. کین بسلەینلرین قالبینین قاراراجاغئ بیلینملیدیر.
حاصئلئ کلام؛ حاققئن حاق دینینە آنجاق بو شکیلدە گیریلدیگی فارق أدیلملیدیر.
راببیمیز! بیزی وە بیزدن اؤنجە اینانئپ گۆونمیش اۇلان قاردشلریمیزی باغئشلا؛ قالبیمیزدە مۆمینلرە قارشئ بیر کین اۇلوشتورما. راببیمیز! شۆبهەسیز سن چۇق شفقاتلیسین وە ایکرامئ بۇل اۇلانسئن. (حاشر سورەسی؛ 10)
