تۆم قوراللار آللاە طارافئندان بلیرلنمیشتیر. هیچ کیمسەنین قوللوغو وەیا قوللوغون بیچیمینی دگیشتیرمەیە حاققئ وە یتکیسی یۇقتور.
ناصلاردان آچئقچا بلیرتیلییۇر کی، نە اینسان فارض عیبادتلری کۆچۆمسەیەبیلیر (تفریط)، نە دە داحا فاضلا عیبادت قۇیابیلیر (ایفراط). هر ایکیسی دە آصئل قوللوق بیچیمینی بۇزما أگیلیمیدیر.
آللاهئن نبیسی بونو بیر بنزتمەیلە آچئقلار:
“بو دین چۇق ساغلامدئر. اۇنون ایجابلارئنئ قۇلایجا یرینە گتیرین. (نفیسلرینیزی آللاهئن عیبادتیندن اوساندئرمایئن) چۆنکی بینیت حایوانئ گیبی درماندان کسیلمیش کیمسە، نە بیر یر قاطەدر نە دە بینەجک بیر سئرت بئراقئر.” (مۆسند)
“کیم بو دینی گۆچلشتیریرسە، اۇنو دین ماغلوب أدر. فاقاط سیز قۇلایلاشتئرئنئز وە موعتدیل اۇلونوز.” (نسایی)
بو حادیثی شریفلر آشاغئداکی آیتلرین عاینئ زاماندا تفسیردیر.
اؤیلەیسە أمرەدیلدیگی گیبی دۇسدۇغرو اۇل! (سن دە) وە سنینلە برابر تؤوبە أدنلر دە (حپ دۇغرو اۇلون)، آشئرئ گیتمەیین! زیرا اۇ یاپتئقلارئنئزئ گؤرمکتەدیر. (هود سورەسی؛ 112)
“… قالبینی بیزی آنماقتان آلئقۇیوپ نفسینین آرزوسونا اویان وە ایشی حپ آشئرئلئق اۇلان کیشییە ایطاعات أتمە.” (کهف سورەسی؛ 28)
آیرئجا کیشی ایی نیەتلە داحی اۇلسا، آللاهئن حلال قئلدئغئنئ حارام، حارام قئلدئغئنئ دا حلال قئلاراق کۆفرە گیرر. قۇنویلا ایلگیلی شو آیتی حاطئرلاماق یترلی اۇلاجاقتئر.
دە کی: “آللاهئن قوللارئ ایچین چئقاردئغئ سۆسۆ وە گۆزل رئزئقلارئ کیم حارام أتتی؟” دە کی: “اۇ دۆنیا حایاتئ اینانانلارئندئر، قئیامت گۆنۆ دە یالنئز اۇنلارئندئر. ایشتە بیز بیلن بیر تۇپلولوق ایچین آیتلری بؤیلە آچئقلئیۇروز.” (آعراف سورەسی؛ 32)
کیشینین نافیلە سۇروملولوقلارئ یۆکلنمەسی وە بونلارئن یاپئلماسئ زۇرونلو أمیرلر گیبی آلغئلانماسئ، ایسلامدا اویغون بولونماز. دینین قۇلای وە زۇرلاما قابول أتمز یاپئسئ بونو گرکتیرمکتەدیر.
اۇ سیزی سچتی وە دیندە سیزە گۆچلۆک یۆکلەمەدی… (حاج سورەسی؛ 68)
آللاە سیزین ایچین قۇلایلئق ایستەر، زۇرلوق ایستەمز. (باقارا سورەسی؛ 185)
ذاتن بو راببیمیزین؛ “کیمسەیە گۆجۆنۆن اۆستۆندە یۆک یۆکلەمەمە” پرەنسیبینە اویغون اۇلماز.
اۇیسا راببیمیز: “آللاە کیمسەیە گۆجۆنۆن اۆستۆندە بیر شەی تکلیف أتمز.” (باقارا سورەسی؛ 286) بویورماقتادئر.
آللاە سیزدن (آغئر تکلیفلری) آزالتماق ایستییۇر. چۆنکی اینسان ضایئف یاراتئلمئشتئر. (نیسا سورەسی؛ 28)
آللاە سیزە گۆچلۆک چئقارماق ایستەمییۇر، فاقاط سیزی تمیزلەمک وە سیزە اۇلان نیعمتینی تاماملاماق ایستییۇر کی شۆکرەدەسینیز. (مائیدە سورەسی؛ 6-5)
اؤیلەیسە أن دۇغرو یۇل، پەیغامبرلرین سۆننتی اۆزەرینە یاشاماقتئر. آیتی کریمە بیزە بونو أمرەتمکتەدیر:
اۇ پەیغامبر کی، کندیلرینە اییلیگی أمرەدر، کندیلرینی کؤتۆلۆکتن منع أدر، اۇنلارا گۆزل شەیلری حلال قئلار، چیرکین شەیلری حارام قئلار، اۆزەرلریندەکی آغئرلئقلارئ سئرتلارئنداکی زینجیرلری قالدئرئپ آتار. (آعراف سورەسی؛ 157)
پەیغامبریمیز قۇلای اۇلان یۇل وارکن زۇر یۇلو ترجیح أتمزدی:
“آللاە رسولۆ بیری دیگریندن قۇلای ایکی ایش آراسئندا موحاییر بئراقئلدئغئندا گۆناە اۇلمادئغئ سۆرەجە أن قۇلای اۇلانئنئ ترجیح أدردی.” (بوحاری)
یینە حض. موحاممد (ص) اینسانلارئ نفرت أتتیرەجک وە اوساندئراجاق أمیرلردن قاچئنمایئ تاوصیە بویورموشتور:
“مۆژدەلەیین، نفرت أتتیرمەیین، قۇلایلئق گؤسترین، گۆچلۆک چئقارمایئن.” (مۆسلیم)
عیبادتتە آشئرئیا قاچماق یرینە دواملئلئق أن دۇغروسو اۇلانئدئر. دوام أتتیرەبیلن یۇل ایسە، یاراتئلئشا اویغون اۇلان، اۇرتا یۇلدور:
“آللاە یانئندا ایشلرین أن سەویملیسی، آز دا اۇلسا دواملئ اۇلاندئر.” (بوحاری)
شیفا وە موتتاقیلر ایچین هیدایت قایناغئ اۇلان قورئان؛ اینانانلار ایچین شیفا وە هیدایت داغئتئرکن، اینانمایانلارئن کۆفرۆنۆ آرتتئرماقتادئر.
عالملرین راببی بیزی دە اینانانلاردان وە هیدایتە تابیع اۇلانلاردان أتسین…
