(3)
نیچین اۇقویۇروز؟
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ
اقْرَأْ بِاسْمِ رَبِّكَ الَّذِي خَلَقَ ﴿۱﴾ خَلَقَ الْإِنْسَانَ مِنْ عَلَقٍ ﴿۲﴾ اقْرَأْ وَرَبُّكَ الْأَكْرَمُ ﴿۳﴾ الَّذِي عَلَّمَ بِالْقَلَمِ ﴿۴﴾ عَلَّمَ الْإِنْسَانَ مَا لَمْ يَعْلَمْ ﴿۵﴾ (سورة العلق)
راببینین آدئیلا اۇقو! یاراتان اۇدور. اۇ اینسانئ عالاقتان یاراتمئشتئر. اۇقو! راببین سۇنسوز ایکرام صاحیبیدیر. اۇ، قالملە اؤگرتمیشتیر. اینسانا بیلمەدیگینی اؤگرتمیشتیر. (عالاق سورەسی؛ 5-1)
“عیلیم طالب أتمک، هر مۆسلۆمانا فارضدئر.” (ایبن ماجە)
دگرلی گنچلر،
اۇقوماق دەیینجە ایلک عاقلئمئزا گلن: “بیر یازئیئ مەیدانا گتیرن حارف وە ایشارتلرە باقئپ بونلارئ سسلندیرمک وە دۆشۆنجەیی آنلاماق، یازئلمئش بیر متنین ایلتمک ایستەدیگی شەیلری اؤگرنمکتیر.” چۇغوموز؛ اۇقوماق دەیینجە ایلک اؤگرتیم، لیسە، اۆنیورسیتە گیبی قوروملاردا أگیتیم گؤرمەیی دە آنلارئز.
آصلئندا اۇقوماق چۇق داحا گنیش بیر قاورامدئر. تۆرک دیل قورومو بۆیۆک تۆرکچە سؤزلۆگۆنە گؤرە: “باعضئ بلیرتیلردن بیر آنلامئ، دیلە گتیریلمەین بیر شەیی یا دا بیر مسئلەنین ایچ یۆزۆنۆ آنلاماق، قاوراماق” دا اۇقوماقتئر.
مثەلا بیر آرقاداشئنئزا قئرغئنلئغئنئزئ دیلە گتیرمەسنیز بیلە یۆز ایفادەنیزدن بو قئرغئنلئق اۇقونابیلیر. دۇکتۇرلار باعضئ بلیرتیلردن حانگی حاستالئغا یاقالاندئغئنئزئ اۇقویابیلیرلر.
بیر قۇنویلا ایلگیلی فارقلئ فارقلئ بیلگیلری بیرلیکتە ألە آلئپ بیر بۆتۆن حالیندە دگرلندیریرسنیز، گرچکلشن اۇلایلارئن نەدن وە سۇنوچلارئنئ اۇقویابیلیرسینیز. بو سیزە گنیش بیر باقئش آچئسئ قازاندئرئر.
دگرلی گنچلر،
ایلاهی کیتابئمئزئن ایلک أمری، قۇنوشمامئزئن باشئنداکی آیتلردە اۇقودوغوموز گیبی: “راببینین آدئیلا اۇقو! یارادان اۇدور.” بو أمری ناسئل اویغولایاجاغئنئزئ هیچ دۆشۆندۆنۆز مۆ؟ اۇقولو بیتیریپ دیپلۇما آلماق، بو أمری اویغولاماق ایچین یترلی می؟ یۇقسا آللاە بیزە باشقا بیر شەی می أمرەدییۇر؟ هیچ اۇقولا گیتمەمیش بیر اینسان ایچین بو بویروق نە آنلاما گلیر؟
سادەجە بو سۇن سۇرونون جوابئنئ دۆشۆندۆگۆنۆزدە بیلە، اۇقومانئن اۇقول بیتیرمک اۇلمادئغئنئ قۇلایجا گؤرۆرسۆنۆز.
اۇقوماق، بیرآز اؤنجە دە سؤیلەدیگیمیز گیبی: “باعضئ بلیرتیلردن بیر آنلامئ، دیلە گتیریلمەین بیر شەیی یا دا بیر مسئلەنین ایچ یۆزۆنۆ آنلاماق، قاوراماقتئر.” بونو یاپابیلمک ایچین اؤنجەلیکلە ایلگیلندیگیمیز شەی حاققئندا بیلگی تۇپلامامئز گرکیر. بو بیلگیلرین چۇغونو بیزە اۇقول ساغلار. دیگرلرینی دە کندی آراشتئرما وە گؤزلملریمیزلە ألدە أدریز.
بیر شەیلە ایلگیلی بیلگیلرین تامامئنئ بیر آرایا گتیرەرک بونلاردان بیر سۇنوچ چئقارماق ایسە اۇ شەیی هر یؤنۆیلە “اۇقوماق” اۇلور. ذاتن آیتتە “اۇقو!” دییە چەوریلن “قئرائات” أمری دە عارابچادا “بیردن چۇق شەیین تۇپلانماسئ، بیر آرایا گتیریلمەسی” آنلامئندادئر.
دگرلی گنچلر،
دەمک کی “اۇقول“؛ “بیزیم ایچین حایاتئمئزدا لازئم اۇلاجاق بیلگیلرین بیرچۇغونو تۇپلایابیلەجگیمیز یردیر“. آنجاق بو بیلگیلری سادەجە تۇپلایئپ بیریکتیرمک یاعنی أزبرلەمک بیر ایشە یاراماز. اۇنلارئ کندی آراشتئرما وە گؤزلملریمیزلە بیرلشتیرەرک حایاتئمئزدا قارشئلاشاجاغئمئز پرۇبلملری چؤزمک ایچین قوللانمامئز گرکیر.
بیر اؤرنک ورەلیم: دیەلیم کی بیر اوستا، مۆشتریسینین بانیۇسونا دؤشەیەجگی دۆز فایانسلارئن آراسئنا، دۆزگۆن آرالئقلارلا دسنلی فایانسلار یرلشتیرەجک. بو اوستا، گئۇمتری بیلگیسینە صاحیبسە، اؤلچۆلرینی آلدئغئ آلانا حانگی آرالئقلارلا وە نەرەدن باشلایاراق دسنلی فایانس دؤشەمەسی گرکتیگینی قۇلایجا حسابلار.
بونو بیلمەین بیر اوستانئن ایشچیلیگییلە، بیلنینکی آراسئندا بۆیۆک فارق اۇلور. اۇقولدا اؤگرندیگی گئۇمتری بیلگیسییلە ایش حایاتئندا اؤگرندیگی تکنیک بیلگییی بیرلشتیرن اوستا، بؤیلەجە داحا باشارئلئ اۇلاجاقتئر.
دگرلی گنچلر!
ایشتە بو یۆزدن، اۇقول حایاتئندا أدیندیگینیز بیلگیلری اؤنمسەیین. بو بیلگیلری أدینیرکن، بیر یاندان دا گرچک حایاتتا نەرەدە وە ناسئل قوللانابیلەجگینیزی دۆشۆنۆن. آنجاق، اۇقولدا أدیندیگینیز بیلگیلرلە دە یتینمەیین.
حایاتئنئزئن هر دؤنمیندە اۇقومایا وە آراشتئرمایا دوام أدین. قۇنوشمامئزئن باشئندا اۇقودوغوموز حادیثی شریفتە دە بلیرتیلدیگی گیبی:
“عیلیم طالب أتمک، هر مۆسلۆمانا فارضدئر.”
