غایب ایلە ایلگیلی باعضئ حابرلر، آللاە تعالا طارافئندان ألچیلرینە واحی یۇلویلا بیلدیریلیر، بیز دە بونلارئ اۇ شکیلدە اؤگرنەبیلیریز. آنجاق گرک حئریستیانلار وە گرکسە کیمی طاریقات وە جماعاتلر غایبئن بیلینەبیلەجگی ایددیعاسئندادئرلار.
1- کاتۇلیکلردە غایب بیلگیسی
داحا اؤنجە گؤرۆلدۆگۆ گیبی کاتۇلیکلر مسیح عیسایا وە قوتسال روحا تانرئ دەرلر. اۇنلارا گؤرە أپیسکۇپۇسلوق آشاماسئنئ آلان کیشی مسیحین یرینە گچر وە اۇنون گؤرەوینی اۆستلنیر. بؤیلە بیرینین غایبئ بیلەجگینە تام بیر اینانچ بولونور. پاپازلار ایسە أپیسکۇپۇسلارئن یاردئمجئلارئدئر؛ اۇنلار دا غایبئ بیلیرلر.
کاتۇلیکلرین قۇنو ایلە ایلگیلی گؤرۆشلری شؤیلەدیر:
“مسیح عیسانئن حاواریلرینە أمانت أتتیگی میسیۇنو، کیلیسە روهبانلئق سئررئ ایلە دوام أتتیریر. أپیکۇپۇسلوق، روهبانلئق سئررئنئن أن یۆکسک درەجەسیدیر. أپیسکۇپۇسلوق آشاماسئنئ آلان کیشی، سچکین وە آچئق بیر شکیلدە أفندی، چۇبان وە راهیب اۇلان مسیحین یرینی آلئر وە اۇنون گؤرەوینی اۆستلنمیش اۇلور. کندینە وریلمیش اۇلان قوتسال روح سایەسیندە أپیسکۇپۇسلار ماعنوی کراللئق یا دا چۇبانلئق وە نبیلیک یتکیلرینە صاحیب اۇلورلار. پاپازلار، أپیسکۇپۇسلارئن یاردئمجئلارئ اۇلاراق مسیحین أمانت أتتیگی گؤرەوین گرچکلشمەسینە چالئشئرلار. قوتسال روحون اؤزل لۆطفو، روهبانلئق سئررئنئ آلان کیشییی راهیب، اؤگرتمن وە چۇبان اۇلاراق تام مسیح عیسایا بنزتیر.
2- طاریقات وە جماعاتلردە غایب بیلگیسی
باعضئ طاریقات وە جماعاتلر، آللاهئن “ولی قولو” دییە نیتەلەدیکلری باعضئ کیشیلرین غایب بیلگیسینە صاحیب اۇلدوقلارئنئ ایددیعا أدرلر.
مثەلا ساعید نورسییە گؤرە، “حض. عالی وە عابدۆلقادیر گەیلانی” گیبی ذاتلار غایبئ بیلدیکلری ایچین عاصئرلار اؤنجەسیندن کندیندن باحثەتمیشلردیر.
اۇ، ایددیعاسئنئ شؤیلە بیر سۇرو وە جوابلا اۇرتایا قۇیار:
سۇرو:
عابدۆلقادیر گەیلانی گیبی بۆیۆک ولیلر، باعضئ زامانلاردا، گچمیشی وە گلەجگی بوگۆن گیبی گؤرۆپ بیلدیکلری حالدە نەدن گچمیشلە ایلگیلی اۇلانلارئ آچئقچا سؤیلۆیۇرلار دا، گلەجکتن اۆستۆ قاپالئ سیمگەلر وە گیزلی ایشارتلرلە سؤز أدییۇرلار؟
جواب:
“غایبئ آللاەتان باشقاسئ بیلمز.” آیتی ایلە “اۇ، بۆتۆن غایبئ بیلیر، غایبئنئ کیمسەیە آچئقلاماز. آنجاق دیلەدیگی ألچی بونون دئشئندادئر.” آیتینین قۇیدوغو “قوتسال یاساغا” قارشئ قوللوغو یاقئشئر بیر گۆزل أدب تاقئنماق ایچین آچئقلاما یاپمایئپ ایشارتلە سؤیلەمە یۇلونا گیرمیشلر، ایشارت وە سیمگەلر قوللانمئشلاردئر کی، غایب ایلە ایلگیلی بو بیلگینین، کندیلرینین ترجیحی وەیا نیەتییلە دگیل، آللاهئن اؤگرتمەسییلە اۇلدوغو آنلاشئلسئن. چۆنکۆ گلەجگە عائید غایب بیلگیلری کیشینین شاحضی ترجیحی وە نیەتی ایلە وریلمەدیگی گیبی نیەت ایلە ایشە گیرمک، اۇ یاساغا قارشئ ایطاعاتسیزلیک هاواسئ ورییۇر.
بو ایددیعا اۆچ آچئدان یانلئشتئر:
آ- غایبئ کیمسە بیلەمز
آللاە تعالا شؤیلە بویورور:
… وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُطْلِعَكُمْ عَلَى الْغَيْبِ … ﴿۱۷۹﴾ (سورة آل عمران)
… آللاە غایبئنئ سیزە آچاجاق دا دگیلدیر… (آلی عیمران سورەسی؛ 179)
آللاە تعالا، آچئقلاماق ایستەدیگی غایبئ، ألچیلری یۇلویلا آچئقلار. بونون اؤزل بیر اوصولۆ واردئر.
اۇ شؤیلە بویورور:
عَالِمُ الْغَيْبِ فَلَا يُظْهِرُ عَلَى غَيْبِهِ أَحَدًا ﴿۲۶﴾ إِلَّا مَنِ ارْتَضَى مِنْ رَسُولٍ فَإِنَّهُ يَسْلُكُ مِنْ بَيْنِ يَدَيْهِ وَمِنْ خَلْفِهِ رَصَدًا ﴿۲۷﴾ لِيَعْلَمَ أَنْ قَدْ أَبْلَغُوا رِسَالَاتِ رَبِّهِمْ وَأَحَاطَ بِمَا لَدَيْهِمْ وَأَحْصَى كُلَّ شَيْءٍ عَدَدًا ﴿۲۸﴾ (سورة الجن)
آللاە بۆتۆن غایبئ بیلیر، غایبئنئ کیمسەیە آچماز. راضئ اۇلدوغو ألچی بونون دئشئندادئر. اۇنون اؤنۆنە وە آرقاسئنا گؤزجۆلر دیکر. بؤیلەجە اۇ (ألچی) بیلسین کی، اۇنلار (ملکلر) آللاهئن گؤندردیکلرینی تاستامام اولاشتئرمئش، (کندیسی دە) اۇنلارئن یانئندا اۇلانئ قاورامئش وە هر شەیی بیر بیر سایمئشتئر. (جین سورەسی؛ 28-26)
واحیدن سۇنرا اۇ بیلگیلر غایب اۇلماقتان چئقار. ملکلرین گؤزجۆ یاپئلماسئ، گلن بیلگیلرین آللاەتان اۇلدوغو قۇنوسوندا، ألچی قوشقو دویماسئن، دییەدیر.
چۆنکۆ آللاە تعالا شؤیلە بویورور:
وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رَسُولٍ وَلَا نَبِيٍّ إِلَّا إِذَا تَمَنَّى أَلْقَى الشَّيْطَانُ فِي أُمْنِيَّتِهِ فَيَنْسَخُ اللَّهُ مَا يُلْقِي الشَّيْطَانُ ثُمَّ يُحْكِمُ اللَّهُ آيَاتِهِ وَاللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ ﴿۵۲﴾ (سورة الحج)
سندن اؤنجە دە ألچی وەیا نبی اۇلاراق گؤندردیگیمیز کیمسەلردن حانگیسی (تبلیغ شکلی ایلە ایلگیلی) بیر دۆزنلەمە یاپسا، شەیطانلار اۇنون یاپتئغئ دۆزنلەمەیە موطلاقا بیر شەیلر قارئشتئرمئشتئر. آرقاسئندان آللاە، شەیطانلارئن قارئشتئردئغئنئ گیدرمیش، سۇنرا دا آیتلرینی (ذیهینلردە) اییجە پکیشتیرمیشتیر. آللاە بیلیر، دۇغرو قارار وریر. (حاج سورەسی؛ 52)
باعضئ تفسیرلردە، أنعام سورەسینین اینیشی ایلە ایلگیلی اۇلاراق أنس بین مالیکتن گلن شؤیلە بیر ریوایتتن باحثەدیلیر:
“آللاهئن ألچیسی دەدی کی: ‘قورئاندان أنعام سورەسینین دئشئندا بیر سورە بانا تۇپتان اینمەدی. شەیطانلار، بو سورە ایچین تۇپلاندئقلارئ قادار هیچبیر سورە ایچین تۇپلانمامئشلاردئ. بو سورە بانا، جبرائیل ایلە برابریندە أللی بین ملک اۇلدوغو حالدە گؤندریلدی. بونو قوشاتمئشلار، بیر دۆگۆن دبدبەسییلە گتیردیلر.”
بؤیلەجە اۇ ألچی، کندینە گلنین واحی ملگی اۇلدوغونا وە واحیە، شەیطان وسوسەسی قارئشمادئغئنا گۆونمیش اۇلور.
ساعید نورسی، ألچیلرە واحیین ناسئل گلدیگینی بیلدیرن یوقارئداکی آیتی، ولیلرین غایبئ اؤگرنەبیلەجکلرینە دلیل گتیرمیشتیر.
دۇغروسو بو، چۇق شاشئرتئجئ بیر ایددیعادئر.
ب- گچمیش غایبئ کیمسە بیلەمز
ساعید نورسی دییۇر کی:
“عابدۆلقادیر گەیلانی گیبی بۆیۆک ولیلر، باعضئ زامانلاردا، گچمیشی وە گلەجگی بوگۆن گیبی گؤرۆپ بیلدیکلری حالدە…”
بؤیلە بیر ایددیعا ناسئل قابول أدیلەبیلیر!
آللاە تعالا شؤیلە بویورور:
قُلْ لَا يَعْلَمُ مَنْ فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ الْغَيْبَ إِلَّا اللَّهُ … ﴿۶۵﴾ (سورة النمل)
دە کی: “گؤکلردە وە یردە هیچ کیمسە غایبئ بیلمز؛ سادەجە آللاە بیلیر…” (نمل سورەسی؛ 65)
بو آیت، سادەجە اینسانلارئن دگیل، ملکلرین وە جینلرین دە غایبئ بیلمەدیکلرینی بیلدیرمکتەدیر.
آللاە تعالا، نوحون (ع) باشئندان گچنلری آنلاتتئقتان سۇنرا نبیمیزە شؤیلە بویورویۇر:
تِلْكَ مِنْ أَنْبَاءِ الْغَيْبِ نُوحِيهَا إِلَيْكَ مَا كُنْتَ تَعْلَمُهَا أَنْتَ وَلَا قَوْمُكَ … ﴿۴۹﴾ (سورة هود)
بونلار سانا واحیەتتیگیمیز غایب حابرلریدیر. داحا اؤنجە بونلارئ نە سن بیلیردین، نە دە قاومین… (هود سورەسی؛ 49)
بو قۇنودا چۇق سایئدا آیت واردئر.
شو آیتلرە دە باقئلابیلیر. (آلی عیمران سورەسی؛ 44)، (آعراف سورەسی؛ 101)، (هود سورەسی؛ 123-120) وە (یوسوف سورەسی؛ 102)
ج- قودسی یاساق ایددیعاسئ
ساعید نورسی، آللاەتان باشقاسئنئن غایبئ بیلەمەیەجگی قۇنوسونو “قودسی یاساق” دییە نیتەلەمیشتیر.
سانکی آللاە تعالا، “غایبئ کیمسە بیلەمز” دەمەمیش دە، “کیمسە، گلەجکلە ایلگیلی بیلدیگی بیر شەیی آچئقلاماسئن” دەمیشتیر.
بو ایددیعا کیشییی، آللاە قارشئسئندا چۇق کؤتۆ بیر دوروما سۇقار.
آللاە تعالا شؤیلە بویورور:
… وَمَا كَانَ اللَّهُ لِيُطْلِعَكُمْ عَلَى الْغَيْبِ … ﴿۱۷۹﴾ (سورة آل عمران)
… آللاە غایبئنئ سیزە آچاجاق دا دگیلدیر… (آلی عیمران سورەسی؛ 179)
ساعید نورسینین یوقارئداکی ایددیعاسئنا گؤرە، عابدۆلقادیر گەیلانی گیبی بۆیۆک ولیلرین غایبئ بیلمەسی، “کندی ترجیحلری وە نیەتلرییلە دگیل، آللاهئن اؤگرتمەسییلە ایمیش. (!) یۇقسا ایستەیەرک غایبئ بیلمە ایشینە گیریشمەلری ایطاعاتسیزلیک هاواسئ وریرمیش. (!)
دەمک کی، آللاە هم “غایبئ کیمسە بیلمز، اۇنو کیمسەیە آچئقلامام” دیەجک، هم دە توتوپ باعضئ کیمسەلرە آچئقلایاجاق! اۇ کیمسەلر دە گچمیشلە ایلگیلی اۇلانلارئ آچئقلاماقتا بیر ساقئنجا گؤرمەیەجکلر آما گلەجکلە ایلگیلی غایبلارئ، آنلایان آنلاسئن دییە اؤرتۆلۆ ایشارتلرلە گچیشتیرەجکلر! بونو، آللاها قارشئ بیر ایطاعاتسیزلیک هاواسئ دۇغماسئن دییە یاپاجاقلار!!!..
بو اینانچتان آللاها سئغئنماق گرکیر.
ئ- آراجئلارئن شفاعات أدەجگی اینانجئ
1-کاتۇلیکلردە شفاعات اینانجئ
کاتۇلیکلرە گؤرە شفاعات، عیسانئن دوعاسئنا اویوملو قئلان دیلک دوعاسئدئر.
اۇنلار “شفاعات” یرینە “قورتارئجئلئق” کلیمەسینی قوللانئرلار.
کاتۇلیکلرە گؤرە:
“مسیح عیسا، بابانئن یانئندا حئریستیانلارئن آووکاتلئغئنئ یاپئیۇر. اۇنلار لهینە آراجئلئق أتمک ایچین حپ جانلئدئر. آللاهئن حوضوروندا دائیما حاضئر بولونور. کندیسی آراجئلئغئ ایلە آللاها یاقلاشانلارئ تامامن قورتارمایا گۆجۆ یتر.”
“قوتسال روح اۇلمادان تانرئنئن اۇغلونو گؤرمک مۆمکۆن دگیلدیر. اۇغول اۇلمادان دا هیچ کیمسە بابایا یاقلاشاماز. چۆنکۆ بابایئ تانئماق اۇغولدور. تانرئ اۇغلونو تانئماق دا، قوتسال روح آراجئلئغئیلا اۇلور.”
مریم آنا آووکات وە یاردئمجئدئر. “مریم آنانئن آنالئغئ بیتمەمیشتیر. یینەلنن آرابولوجولوغو ایلە أبدی أسنلیکلر ساغلایان گارانتی آلتئنا آلمایا دوام أتمکتەدیر.”
کاتۇلیکلرە گؤرە پاپاز، “آللاەلا ایلگیلی قۇنولاردا اینسانلارئ تمثیل أتمک ایچین آتانئر.”
اۇ، کیشیسل یتکیسییلە اینسانلارا: “بابانئن آدئنا سنی باغئشلئیۇروم” دیەبیلیر.
