ژ- اؤلۆدن یاردئم ایستەمە
حئریستیانلار، اؤلمۆش دین بۆیۆکلریندن یاردئم ایستەرلر.
عاینئ شەیی کیمی طاریقات وە جماعاتلر دە یاپارلار.
اۇنلار دا اؤلمۆش دین بۆیۆکلرینین یاردئمئنئ آلماق، اۇنلارئ آراجئ وە شفاعاتچی یاپماق ایچین مزارلارئنئ زیارت أتمەیی، اۇنلارا آداقلار آدامایئ دیندارلئغئن بیر پارچاسئ سایارلار.
1- کاتۇلیکلرین اؤلۆدن یاردئم ایستەمەسی
پاپا 2-نجی ژان پۇل، مریم آنایئ آراجئ یاپاراق شؤیلە دوعا أدییۇر:
“اینسان اۇلموش کلامئن آننەسی وە کیلیسەنین آننەسی اۇلان چۇق قوتسال باکیرە مریمە، کیلیسەنین ینی بیر حئریستیانلاشتئرما چاباسئنا چاغرئلدئغئ بو زاماندا بۆتۆن کیلیسەنین بۆتۆن سەویەلریندە دین درسی چالئشمالارئنا گۆچلۆ آراجئلئغئیلا دستک اۇلماسئ ایچین دوعا أدییۇروم.”
عاصئرلارجا اؤنجە اؤلمۆش مریمی یاردئما چاغئران پاپا، اۇنون کندینە، گۆچلۆ آراجئلئغئ ایلە دستک اۇلاجاغئنا ایناندئغئنا گؤرە، مریمین اۇنو تانئدئغئنا وە چاغرئیئ ایشیتتیگینە دە اینانمئش اۇلمالئدئر. بو دورومدا اۇنا، باعضئ ایلاهی صئفاتلار وە اؤزللیکلر ورمیش اۇلور.
بونلار: حایات، عیلیم، سمع، باصار، ایرادە، قودرت وە بنزەری صئفاتلاردئر.
“حایات”، دیریلیک دەمکتیر.
کاتۇلیکلرە گؤرە لکەسیز باکیرە، یریۆزۆندەکی یاشامئنئ تاماملادئقتان سۇنرا، گۆناهئ وە اؤلۆمۆ ینن رابلرین راببی اۇغلونا داحا اویغون اۇلابیلمک ایچین روحو وە بدنییلە گؤگە چئقارئلدئ. راب طارافئندان “أورنین کرالیچەسی” اۇلاراق یۆجلتیلدی. مریم آنانئن گؤگە چئقارتئلماسئ اۇغلونون دیریلیشینە أشسیز بیر قاتئلئمئ وە اؤتەکی حئریستیانلارئن دیریلیشینی اؤنجەلەمکتیر.
مریم آنایا وریلدیگی ایددیعا أدیلن أورنین کرالیچەلیگی یتکیسی، اۇنو دۆنیانئن سۇنونا قادار دیری سایمایئ گرکتیریر. ینیدن دیریلیشە قاتئلئمئ ایددیعاسئ دا قئیامت سئراسئندا دیری قالاجاغئنئ قابول أتمک اۇلور. قئیامتتن سۇنرا اؤلۆم اۇلمایاجاغئنا گؤرە، کاتۇلیکلر اۇنو اؤلۆمسۆز قابول أتمیش اۇلورلار.
اؤلۆمسۆزلۆک آللاها حاصتئر. مریمی دە اؤلۆمسۆز سایماق، اۇنو آللاها اۇرتاق سایماق اۇلور.
“عیلیم”، بیلمک وە قاوراماق دەمکتیر.
اینساندا عیلیم صئفاتئ واردئر آما، واتیکاندا اۇلان بیری، مریمی آراجئ اۇلمایا چاغئردئغئنا گؤرە، اۇنون هم کندیسینی تانئدئغئنا، هم دە ایستەدیگی شەیی آللاە قادار بیلدیگینە اینانمئش اۇلمالئدئر. چۆنکۆ آراجئ اۇلماق ایچین بو بیلگی شارطتئر. اۇ زامان اۇ، مریمی آللاهئن سئنئرسئز بیلگیسینین بیر بؤلۆمۆنە اۇرتاق سایمئش اۇلور.
“سمع”، ایشیتمە گۆجۆدۆر.
آللاە اینسانا ایشیتمە گۆجۆ ورمیشتیر؛ آما بو، بللی اوزاقلئقتان، بللی تیترشیمدەکی سسلرلە سئنئرلئدئر. واتیکاندان مریمە سسلنن، اۇنو آللاهئن ایشیتمە صئفاتئنا دا اۇرتاق أتمیش اۇلور. بو شکیلدە بیر ایشیتمە، آللاەتان باشقاسئ ایچین سؤز قۇنوسو دگیلدیر.
اۆستەلیک مریم اؤلمۆشتۆر. اؤلۆیە بیر شەی ایشیتتیرمەیە بیزیم گۆجۆمۆز یتمز.
آللاە تعالا، ألچیسی موحاممدە حیطابن شؤیلە بویورویۇر:
إِنَّكَ لَا تُسْمِعُ الْمَوْتَى … ﴿۸۰﴾ (سورة النمل)
سن اؤلۆلرە دینلتەمزسین… (نمل سورەسی؛ 80)
… إِنَّ اللَّهَ يُسْمِعُ مَنْ يَشَاءُ وَمَا أَنْتَ بِمُسْمِعٍ مَنْ فِي الْقُبُورِ ﴿۲۲﴾ (سورة فاطر)
… آللاە ترجیح أتتیگینە دینلتیر. سن قابیرلردە اۇلانلارا بیر شەی دینلتەمزسین. (فاطئر سورەسی؛ 22)
“مریم” اؤلمۆش اۇلدوغو ایچین کیمسە اۇنا بیر شەی ایشیتتیرەمز.
بدیر ساواشئندا اؤلدۆرۆلن مۆشریکلر بیر قویویا گؤمۆلدۆکتن سۇنرا آللاهئن ألچیسی (ص) اۇنلارئن یانئنا گلیپ شؤیلە دەدیگی بیلدیریلمیشتیر:
“أی فالان اۇغلو فالان! أی فالان اۇغلو فالان! آللاهئن وە ألچیسینین سیزە وردیگی سؤزۆن حاق اۇلدوغونو گؤردۆنۆز مۆ؟ چۆنکۆ بن، آللاهئن بانا وردیگی سؤزۆن حاق اۇلدوغونو گؤردۆم.”
عؤمر دەدی کی: “أی آللاهئن ألچیسی! روحسوز جسدلرلە ناسئل قۇنوشویۇرسون؟” اۇ، شؤیلە جواب وردی: “سؤیلەدیگیمی سیزین ایشیتمەنیز اۇنلارئنکیندن داحا ایی دگیلدیر. آما اۇنلار بانا هیچبیر شکیلدە جواب ورەمزلر.” (مۆسلیم)
آللاە، اۇ آن ایچین نبیمیزین سسینی اۇنلارا ایشیتتیرمیش اۇلابیلیر. بونجا آیتە راغمن بؤیلە اؤزل بیر اۇلایا دایانئلاراق فارقلئ حۆکۆم وریلەمز.
اۇنلار ایشیتسەلر بیلە جواب ورەمەیەجکلردیر.
قئیامتە قادار، هیچبیر شکیلدە جواب ورەمەیەجک اۇلان “اؤلۆلردن”، یاردئم ایستەمە ایشی شو آیتین قاپسامئنا گیرر:
وَمَنْ أَضَلُّ مِمَّنْ يَدْعُو مِنْ دُونِ اللَّهِ مَنْ لَا يَسْتَجِيبُ لَهُ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَهُمْ عَنْ دُعَائِهِمْ غَافِلُونَ ﴿۵﴾ (سورة الأحقاف)
آللاە ایلە آراسئنا قۇیاراق، قئیامت گۆنۆنە قادار جواب ورەمەیەجک کیمسەلرە چاغرئدا بولوناندان داحا ساپئق کیمدیر؟ بونلار، اۇنلارئن چاغرئسئنئن فارقئندا اۇلمازلار. (آحقاف سورەسی؛ 5)
“باصار”، گؤرمە گۆجۆ دەمکتیر.
بیر اؤلۆیۆ یاردئما چاغئران، اۇنون کندینی گؤرەبیلدیگینە اینانمالئدئر. فیزیکی أنگللرلە سئنئرلانامایان بیر گؤرمە، یالنئز آللاها ماحصوص اۇلدوغوندان بو شاحئص مریمی، آللاهئن “گؤرمە” صئفاتئنا دا اۇرتاق سایمئش اۇلور.
“ایرادە”، دیلەمک وە ترجیح أتمکتیر.
“قودرت” دە بیر شەیە گۆچ یتیرمە آنلامئنا گلیر.
اینسانئن ایرادەسی دە، قودرتی دە سئنئرلئدئر.
اؤلۆنجە هر شەی بیتر. مریمین چاغرئیئ قابول أتتیگینی وە گرکلی یاردئمئ یاپابیلدیگینی حایال أدن، اۇنا بو ایکی صئفاتئ دا ورمیش اۇلور. بو، اۇلاغان دئشئ بیر ایرادە وە قودرت یاقئشتئرماسئدئر.
بو آنلامدا ایرادە وە قودرت صاحیبی تک وارلئق آللاە تعالادئر.
بؤیلەجە “پاپا”، مریمی آللاهئن بو ایکی صئفاتئنا دا اۇرتاق سایمئش اۇلور.
پاپا ایلە بیرلیکتە بینلرجە حئریستیان دا، کندی دیللری ایلە مریمی آراجئ اۇلمایا چاغئردئغئ ایچین اۇنون، هر ایستک صاحیبینی تانئدئغئنا، دیلینی بیلدیگینە، ایستکلری آنلایئپ قاورادئغئنا، اۇنلارئ قارئشتئرمادان دگرلندیرەبیلدیگینە دە اینانمالارئ گرکیر.
بو دا یالنئز آللاهئن صاحیب اۇلابیلەجگی بۆیۆک بیر “عیلیم وە قودرتی” گرکتیریر. بونلار مریمی بو قۇنودا دا آللاها اۇرتاق گؤرمک زۇروندادئرلار.
اینسانلارئن ایستکلریندن حابری اۇلمایان، آنجاق قئیامت گۆنۆ دیریلەجک اۇلان بیر اؤلۆ، بیزە شاە دامارئمئزدان دا یاقئن اۇلان وە هر شەیی بیلن آللاها قارشئ ناسئل آراجئلئق أدەبیلیر؟
مریمین آراجئ اۇلابیلمەسی ایچین، اۇنون یوقارئداکی صئفاتلارا صاحیب اۇلماسئ گرکیر. اۇ صئفاتلار، آللاهئن ایسیملریندن تۆرتیلمیشتیر.
بونلار؛ حای، عالیم، سمیع، باصیر، مۆرید وە قادیر ایسیملریدیر.
آللاە تعالا شؤیلە دەمیشتیر:
وَلِلَّهِ الْأَسْمَاءُ الْحُسْنَى فَادْعُوهُ بِهَا وَذَرُوا الَّذِينَ يُلْحِدُونَ فِي أَسْمَائِهِ سَيُجْزَوْنَ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ ﴿۱۸۰﴾ (سورة الأعراف)
أن گۆزل نیتەلیکلر آللاهئنکیلردیر. اۇنا اۇ نیتەلیکلرلە یالوارئن. آللاهئن نیتەلیکلری قۇنوسوندا یاموقلوق یاپانلارئ بئراقئن. اۇنلار أتتیکلرینین جزاسئنئ بولاجاقلاردئر. (آعراف سورەسی؛ 180)
آللاە، مریم آنادا وار سایئلان یتکیلری ألچیلرینە بیلە ورمەمیشتیر.
“اۇ“، سۇن ألچیسینە شؤیلە بویورور:
… وَمَا جَعَلْنَاكَ عَلَيْهِمْ حَفِيظًا وَمَا أَنْتَ عَلَيْهِمْ بِوَكِيلٍ ﴿۱۰۷﴾ (سورة الأنعام)
… سنی اۇنلارئن قۇرویوجوسو یاپمادئق. سن اۇنلارئن اۆزریندە وکیل دە دگیلسین. (أنعام سورەسی؛ 107)
… إِنَّمَا أَنْتَ نَذِيرٌ وَاللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ وَكِيلٌ ﴿۱۲﴾
… سن یالنئزجا بیر اویارئجئسئن. هر شەیە وکیل اۇلان آللاەتئر. (هود سورەسی؛ 12)
2- طاریقات وە جماعاتلردە اؤلۆدن یاردئم ایستەمە
قورئانئن بیرچۇق آیتی، “آللاەتان باشقاسئندان یاردئم ایستەمەیی” مۆشریکلرین أن بلیرگین اؤزللیکلریندن سایار.
اینسانلار أن چۇق دوعا وە عیبادت قۇنوسوندا یانئلدئقلارئ ایچین، ألچیلر اویارئلارئنئ بو ایکی قۇنودا یۇغونلاشتئرمئشلاردئر. ناماز، اۇروچ، حاج، زکات، حلاللر وە حاراملارلا ایلگیلی آیت سایئسئ آز اۇلدوغو حالدە، قورئانئن بۆیۆک بیر بؤلۆمۆ، آللاەتان باشقاسئنا عیبادتی، داردا قالئنجا باشقاسئندان بیر شەی بکلەمەیی “شیرک” سایئپ یاساقلاماقتادئر.
آللاە شؤیلە بویورور:
أَمَّنْ يُجِيبُ الْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ وَيَكْشِفُ السُّوءَ وَيَجْعَلُكُمْ خُلَفَاءَ الْأَرْضِ أَإِلَهٌ مَعَ اللَّهِ قَلِيلًا مَا تَذَكَّرُونَ ﴿۶۲﴾ (سورة النمل)
داردا قالان بیری یاردئم ایستەدیگیندە یاردئمئنا قارشئلئق وریپ سئقئنتئلارئنئ گیدرن، سیزی یریۆزۆنۆن حاکیملری یاپان ایی اۇلماز مئ؟ آللاە ایلە بیرلیکتە باشقا بیر ایلاە مئ وار؟ بیلگینیزی نە قادار آز قوللانئیۇرسونوز؟ (نمل سورەسی؛ 62)
بو قۇنودا حادیث اویدورولموش، ایلگیلی آیت وە حادیثلر باشقا یؤنلرە چکیلمیش وە سئنئرلار آشئلمئشتئر.
آ- اویدورولان حادیث
اؤلۆدن یاردئم ایستەمە قۇنوسوندا شو حادیث اویدورولموشتور:
“ایشلرینیزدە نە یاپاجاغئنئزئ شاشئردئغئنئزدا، قابیر أهلیندن یاردئم ایستەیینیز.”
بو، عاجلونینین “کشف الحفا” آدلئ کیتابئندا یر آلئر. عاجلونی، بو سؤز ایچین “ایبنی کمال پاشانئن الأربعین آدلئ کیتابئندا بؤیلە گچر.” ایفادەسینی قوللانئر.
ایبنی کمال اۇ سؤزۆ نبیمیزە مال أتمیش آما هیچبیر قایناق گؤسترمەمیشتیر. بونونلا قالمامئش، سؤزۆن دۇغرولوغونو ایثبات ایچین فلسفی ایضاحلارا گیرمیشتیر.
کیمی طاریقاتچئلار دا بو سؤزدن حارەکتلە “بیر ولی اؤلۆنجە روحو، قئنئندان چئقمئش قئلئنچ گیبی اؤلور.” دەرلر.
عاجلونی، حالق آراسئندا حادیث دییە بیلینن سؤزلری تۇپلامئش وە اۇنلارئن دۇغروسو ایلە آصئلسئز اۇلانئنئ آیئرمایا چالئشمئشتئر. بو سببلە اۇ کیتابتا چۇق سایئدا اویدورما حادیث واردئر.
کیتابئن باشئندا نبیمیزین شو سؤزۆ واردئر:
“کیم بندن سؤیلەمەدیگیم بیر شەیی ناقلەدرسە، جهننمدە اۇتوراجاغئ یرە حاضئرلانسئن.”
ب- تاحریف أدیلن آیتلر
قورئاندا هم عیبادت، هم دە دوعا کلیمەلری گچر.
“عیبادت”، قوللوق أتمک؛ “دوعا”، چاغرئدا بولونماق، یاردئم ایستەمک آنلامئندادئر.
تفسیر وە مئاللرین چۇغوندا، دوعایا “عیبادت” آنلامئ وریلەرک آصئل آنلامئن قایبۇلماسئنا یۇل آچئلمئشتئر. عیبادت، یاپئلان دوعانئن قابول أدیلمەسی ماقصادئنا یؤنەلیک اۇلاجاغئ ایچین بو ایکی کلیمە آراسئندا سئقئ بیر باغ واردئر.
بو سببلە نبیمیز: “دوعا عیبادتین ایلیگیدیر، اؤزۆدۆر.” دەمیشتیر.
آما دوعایا، عیبادت دەنیرسە، بیرینی اۇلاغان دئشئ یۇللارلا یاردئما چاغئرمانئن عیبادت اۇلدوغو آنلامئ قایبۇلور.
بو بیر تاحریف سایئلابیلیر.
“تاحریف”، حارف کؤکۆندندیر. حارف سؤزلۆکتە: “اوچ، قئیئ، سیوری وە کسکین طاراف” آنلاملارئنا گلیر.
سؤزۆ تاحریف، ایکی طارافا یۆکلنەبیلەجک آنلام تاشئیان بیر سؤزۆ یالنئز بیر طارافا چکمکتیر.
شو آیت، تاحریفی اؤرنکلرلە آچئقلامئشتئر:
مِنَ الَّذِينَ هَادُوا يُحَرِّفُونَ الْكَلِمَ عَنْ مَوَاضِعِهِ وَيَقُولُونَ سَمِعْنَا وَعَصَيْنَا وَاسْمَعْ غَيْرَ مُسْمَعٍ وَرَاعِنَا لَيًّا بِأَلْسِنَتِهِمْ وَطَعْنًا فِي الدِّينِ وَلَوْ أَنَّهُمْ قَالُوا سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا وَاسْمَعْ وَانْظُرْنَا لَكَانَ خَيْرًا لَهُمْ وَأَقْوَمَ وَلَكِنْ لَعَنَهُمُ اللَّهُ بِكُفْرِهِمْ فَلَا يُؤْمِنُونَ إِلَّا قَلِيلًا ﴿۴۶﴾ (سورة النساء)
کیمی یاهودیلر کلیمەلری یرلریندن قایدئرئرلار. “وَاسمَع غَیرَ مُسمِع”، “سَمِعنَا وَعَصَینَا”، بیر دە “رَاعِنَا” دەرلر. بونو دیللرینی بۆکەرک، دینە سالدئرما ماقصادئیلا یاپارلار. أگر بونلارئن یرینە “اِسمَع”، “سَمِعنَا وَأطَعنَا”، بیر دە “أُنظُرنَا” دەسەلردی، ألبتتە داحا ایی وە داحا دۇغرو اۇلوردو. آما دۇغرولارا کندیلرینی قاپاتمالارئندان دۇلایئ آللاە اۇنلارئ لاعنتلەدی. آرتئق اۇنلارئن پک آزئ اینانئر. (نیسا سورەسی؛ 46)
