گۆنۆمۆزدە دینی آللاهئن کیتابئندان دگیل دە تلەویزیۇنلارداکی “اویقودان اؤنجە” پرۇگراملاردان اؤگرننلر دە کندیلرینە آنلاتئلان ماثاللارلا اویقویا دالدئقلارئ ایچین بۆتۆن بو آنلاتئلانلارئن دۇغرو اۇلدوغونو ظاننەتتیکلری بیر رۆیا عالمیندە یاشاماقتادئرلار.
بسم اللە الرحمن الرحیم
اییلیگی سۇنسوز، ایکرامئ بۇل آللاهئن آدئیلا!
لَقَدْ كَانَ لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ لِمَنْ كَانَ يَرْجُو اللَّهَ وَالْيَوْمَ الْآخِرَ وَذَكَرَ اللَّهَ كَثِيرًا ﴿۲۱﴾ (سورة الأحزاب)
« سیزلر ایچین، یاعنی ایچینیزدن آللاەتان وە آحیرت گۆنۆندن اومودو اۇلانلار وە آللاهئ چۇق آنانلار ایچین آللاهئن ألچیسیندە گرچکتن گۆزل اؤرنک واردئر. » (آحزاب سورەسی؛ 21)
رسولوللاهئن (ع) بیزلر ایچین مۇدل شاحصیەت اۇلوشونو چۇق آچئق بیر شکیلدە دیلە گتیرن بو آیت نە قادار دا چۇق شەی آنلاتماقتادئر:
بو آیتتە دیققاتیمیزی چکمەسی گرکن حوصوصلاردان ایلکی رسولوللاهئن “رسول (ألچی)” صئفاتئیلا اؤرنک گؤستریلییۇر اۇلماسئدئر. یاعنی “نبی” کلیمەسی ایلە دگیل، رسول کلیمەسی ایلە اؤرنک گؤستریلەرک ریسالتە، یاعنی ألچیلیگە، یاعنی واحیە، قورئانا عاطئف یاپئلماسئدئر. چۆنکۆ ألچی (رسول): “کندیسینی ألچی اۇلاراق گؤندرنین” سؤزۆنۆ سؤیلەین کیشییە دەنیر، کندی سؤزۆنۆ سؤیلەینە دگیل.
آللاهئن رسولۆ، بو صئفاتئیلا آنجاق آللاهئن سؤزۆ اۇلان واحیی آقتاران کیشیدیر. اۇ حالدە اؤرنک آلئناجاق رسولوللاهئن یاشادئغئ تۇپلوم وە دؤنمە عائید بیرتاقئم گییم-قوشام وە بنزەری اویغولامالارئ دگیل، رسول صئفاتئیلا ایلتتیگی واحیین بویروق وە یاساقلارئنئ حایاتا تاشئماسئ ایلە اۇرتایا چئقان اویغولامالارئدئر. ذاتن اؤرنکلیگین “گۆزل” اۇلماسئ دا “واحیین” حایاتا گچمەسی سببییلە اۇلسا گرکتیر.
اؤرنک اۇلابیلمک، آنجاق عامللە، أیلملە یاپئلابیلەجک بیر دورومدور. یاعنی قورئان، آیتلری یاشانماقسئزئن اۇقوناجاق وە بو شکیلدە باعضئ دردلرە دوا اۇلاجاق بیر طاقئم طئلسئملئ سؤزلردن اۇلوشان بیر کیتاب دگیلدیر. حایات ایمتیحانئنئ قازانابیلمک ایچین آنلاشئلاراق اۇقونماسئ وە اویغولاماسئ گرکن آللاهئن کلامئدئر. بو نەدنلە آللاهئن ألچیسی اۇنلارئ بیر یرلرە اۇقویوپ اۆفلەمەمیش، حایاتئنا اۇ آیتلرلە یؤن ورمیش وە اؤرنکلیک گؤرەوینی دە یاپاراق ایمتیحانئنئ تاماملامئشتئر.
مادم اینسانلئغا اؤرنک اۇلاجاق، اؤیلەیسە واحیی اؤنجە ألچینین کندیسی یاشامالئدئر. بونون ایچین دە قورئانا موحاطاب اۇلان هر بیر بیرەی ایلە عاینئ شارطلارا صاحیب اۇلماسئ زۇرونلولوغو واردئر. سادەجە بو آیتتن بیلە واحی آلمالارئ دئشئندا نبیلرین دە هرکس گیبی بیرەر اینسان اۇلدوقلارئ گؤرۆلەبیلمکتەدیر. سادەجە بو آیتتن بیلە نبیلرین دە ایمتیحانا تابیع توتولدوقلارئ آنلاشئلماقتادئر.
تام دا بورادا، قۇنویو چۇق فاضلا داغئتمادان، سۇموت بیر اؤرنک تشکیل أتتیگی ایچین شو آیتە بیر گؤز آتمامئز فایدالئ اۇلاجاقتئر:
أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَلَمَّا يَأْتِكُمْ مَثَلُ الَّذِينَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِكُمْ مَسَّتْهُمُ الْبَأْسَاءُ وَالضَّرَّاءُ وَزُلْزِلُوا حَتَّى يَقُولَ الرَّسُولُ وَالَّذِينَ آمَنُوا مَعَهُ مَتَى نَصْرُ اللَّهِ أَلَا إِنَّ نَصْرَ اللَّهِ قَرِيبٌ ﴿۲۱۴﴾ (سورة البقرة)
« یۇقسا سیز، سیزدن اؤنجەکیلرین باشئنا گلنلرین بیر بنزەری باشئنئزا گلمەدن جننتە گیرەجگینیزی می حساب أتمیشسینیز؟ باسقئلار وە زۇرلوقلار اۇنلارئ اؤیلەسینە سارمئش، اؤیلەسینە سارسئلمئشلاردئ کی، آللاهئن ألچیسی وە برابریندەکی مۆمینلر: “آللاهئن یاردئمئ نە زامان؟” دیەجک حالە گلمیشلردی. بیلین کی، آللاهئن یاردئمئ یاقئندئر. » (باقارا سورەسی؛ 214)
ایشتە آچئقچا گؤرۆلدۆگۆ اۆزرە آللاهئن ألچیسی دە اۇنو تاعقیب أدنلرلە عاینئ شارطلاردا ایمتیحان ورمکتەدیر. حاتتا نبیلرین بیزلرە اؤرنک اۇلما گؤرەولری؛ ایمتیحانلارئنئ بیرآز داحا آغئرلاشتئران بیر دوروم اۇلسا گرکتیر. آنجاق اۇنلار دا دوروم وە شارطلار نە اۇلورسا اۇلسون آللاهئن بویروغوندان چئقماماقلا ایمتیحان أدیلمکتەدیرلر. اۇنلار دا حسابا چکیلەجکلردیر:
فَلَنَسْأَلَنَّ الَّذِينَ أُرْسِلَ إِلَيْهِمْ وَلَنَسْأَلَنَّ الْمُرْسَلِينَ ﴿۶﴾ (سورة الأعراف)
« کندیلرینە ألچی گؤندریلنلرە ألبتتە سۇراجاغئز. ألبتتە ألچیلرە دە سۇراجاغئز. » (آعراف سورەسی؛ 6)
رسولوللاهئن (ص) اؤرنکلیگی عاینئ زاماندا واحیین حایاتا گچیریلەبیلیر اۇلدوغونون دا قانئتئ اۇلاجاقتئر؛ اؤیلە دە اۇلموشتور. بونون عاکسی بیر دوروم واحیین قایناغئ اۆزریندە شۆبهە دویولماسئنا یۇل آچاجاغئ گیبی نبینین صامیمیەتینی دە تارتئشئلئر حالە گتیرەجکتی.
بۆتۆن بو رسولوللاهئن اؤرنک اۇلما دورومو قۇنوسونداکی سؤیلملریمیزە قورئاندان بیر آیتلە داحا دستک ورەلیم:
وَإِذْ تَقُولُ لِلَّذِي أَنْعَمَ اللَّهُ عَلَيْهِ وَأَنْعَمْتَ عَلَيْهِ أَمْسِكْ عَلَيْكَ زَوْجَكَ وَاتَّقِ اللَّهَ وَتُخْفِي فِي نَفْسِكَ مَا اللَّهُ مُبْدِيهِ وَتَخْشَى النَّاسَ وَاللَّهُ أَحَقُّ أَنْ تَخْشَاهُ فَلَمَّا قَضَى زَيْدٌ مِنْهَا وَطَرًا زَوَّجْنَاكَهَا لِكَيْ لَا يَكُونَ عَلَى الْمُؤْمِنِينَ حَرَجٌ فِي أَزْوَاجِ أَدْعِيَائِهِمْ إِذَا قَضَوْا مِنْهُنَّ وَطَرًا وَكَانَ أَمْرُ اللَّهِ مَفْعُولًا ﴿۳۷﴾ (سورة الأحزاب)
« آللاهئن نیعمت وردیگی وە سنین دە نیعمتلندیردیگین کیمسەیە: “أشینی بئراقما، آللاەتان قۇرق!” دییۇردون آما آصلئندا اینسانلاردان چکینەرک آللاهئن آچئغا چئقاراجاغئ شەیی ایچیندە گیزلییۇردون. اۇیسا آللاەتان چکینمەن داحا دۇغرو اۇلور. “زەید” أشییلە ایلیشیگینی کسینجە اۇنو سنینلە أولندیردیک کی، أولادلئقلارئ أشلرییلە ایلیشکیلرینی کستیگیندە اۇنلارلا أولنمک مۆمینلرین اۆستۆندە بیر سئقئنتئ اۇلوشتورماسئن. آللاهئن بویروغو یرینە گلیر.» (آحزاب سورەسی؛ 37)
راببیمیز، رسولوللاهئن “أولادلئغئنئن أسکی أشی ایلە أولنەبیلەجگی” قۇنوسونو حایاتا تاشئماسئنئ ایستییۇر. بو وسیلەیلە رسولوللاهئ مۆمینلرە قالئجئ بیر اؤرنکلیک یاپاجاق وە آللاهئن بو قۇنوداکی قانونونون ایلک اویغولایئجئسئ اۇلاجاقتئر آنجاق راببیمیزین، بۇشانمالارئ دوروموندا أولادلئغئنئن أسکی أشینی کندیسی ایلە أولندیرەجگینی تاحمین أدن نبیمیز، اینسانلارئن سؤیلەیەجکلریندن چکیندیگی ایچین اۇنا (أولادلئغئ اۇلان زەیدە) أشینی بئراقماماسئنئ سؤیلۆیۇر.
گؤرۆلدۆگۆ اۆزرە نبینین اؤرنکلیگی آنجاق قورئانئ یاشاماسئ ایلە اۇلاجاقتئر. آیتلر بیزیم گیبی بیر اینسان اۇلان نبینین حایاتئنا گچەجک وە اۇنون حایاتئنئ شکیللندیرەجکتیر کی، عاینئ آیتلرین بیزیم دە حایاتئمئزا یؤن ورمەسینین گرکلیلیگی أن ایی شکیلدە آنلاشئلابیلسین.
آیت عاینئ زاماندا نبیمیزە بیر اویارئ اۇلماسئ باقئمئندان دا اؤنملیدیر. بورادا “اۇیسا آللاەتان چکینمەن داحا دۇغرو اۇلور” اویارئسئ اۇنون دا بیزیم گیبی بیر اینسان اۇلدوغونو، ترجیحینی آللاهئن ایستەمەدیگی طارافا دۇغرو یاپما ایحتیمالینین بولوندوغونو گؤسترمکتەدیر. ایشتە اؤرنک آلئنابیلەجک کیشی دە عاینئ بیزیم گیبی حاطا یاپما ایحتیمالی بولونان کیشی اۇلمالئدئر.
قۇنویو بورایا قادار تاعقیب أدن، آنجاق دینی بیلگیسی قورئانا دایانمایان قاردشلریمیزین بیر تۆر شۇک یاشئیۇر اۇلمالارئ دۇغالدئر. چۆنکۆ ایسلام آدئنا مۆسلۆمانلارا آنلاتئلانلار بورادا سؤیلننلرلە تام بیر ضئدلئق ایچرمکتەدیر. یوقارئدا ایشلنن قۇنونون أن باریز آیتلری ألە آلئنئنجا بیلە، “حورافەیە دایالئ دین” ایلە “آللاهئن کیتابئنا دایالئ آللاهئن دینی” آراسئنداکی اوچوروم اۇرتایا چئقئیۇر.
حایدی باقالئم “عاقئللار”! دۇغرو اویقویا!
آللاهئن بیزیم گیبی بیر بشر اۇلان ألچیسی، نە یازئق کی یینە بیذذات مۆسلۆمانلار طارافئندان اینسان اۆستۆ بیر وارلئق حالینە گتیریلمیشتیر. گۆنۆمۆزدە دینی آللاهئن کیتابئندان دگیل دە تلەویزیۇنلارداکی “اویقودان اؤنجە” پرۇگراملارئندان اؤگرننلر دە کندیلرینە آنلاتئلان ماثاللارلا اویقویا دالدئقلارئ ایچین بۆتۆن بو آنلاتئلانلارئن دۇغرو اۇلدوغونو ظاننەتتیکلری بیر رۆیا عالمیندە یاشاماقتادئرلار.
بنیم چۇجوقلوغومدا “اویقودان اؤنجە” پرۇگرامئ سادەجە چۇجوقلارا حیطاب أدردی. أرتەسی گۆن اۇقولا گیدەجک اۇلان چۇجوقلارئن أرکن قالقمالارئ وە اۇقولدا آلاجاقلارئ بیلگیلر ایچین حاضئر بیر ذیهنە صاحیب اۇلمالارئ آماچلانماقتایدئ. آنلاتئلانئن ماثال اۇلدوغونو بیلن چۇجوق، قئسا سۆرەدە اویقویا دالئیۇردو.
بوگۆنکۆ “اویقودان اؤنجە” پرۇگراملارئ ایسە عاقلن چۇجوق قالماسئ ایستنن یتیشکینلرە حیطاب أدییۇر. أرتەسی گۆن أرکن قالدئرمایئ دگیل، اویقودان هیچ اویاندئرمامایئ آماچلئیۇر. آنلاتئلانئن ماثال اۇلمادئغئنا ایقناع أدیلدیگیندن بدن اویومویۇر آما عاقئل ماثالئ فارق أتتیگی ایچین همن اویقویا دالئیۇر.
چۇجوقلارئن، سؤزۆنۆ سەوەرک دینلەیەجکلری تۇن تۇن بیر تەیزە اۇ گۆنۆن “اویقودان اؤنجە” پرۇگرامئ ایچین حاریقا بیر سچیمدی. بوگۆنۆن “اویقودان اؤنجە” پرۇگراملارئ یتیشکینلرە حیطاب أتتیگیندن گؤرۆنۆملری، عۆنوانلارئ وە أیلملرییلە سؤز دینلتەبیلەجک اۇلانلارئن اؤن پلانا چئقمالارئ دا سچیمین یریندە اۇلدوغونو گؤسترییۇر.
نەرەدەیسە هر هافتا، حابر کاناللارئندا أن دگرلی ساعاتلردە یر وریلن “اویقودان اؤنجە” پرۇگرامئیلا، “أثوابئیلا مۆسمما” بیر کیشی، نبیمیزین دۇغال وۆجود آتئقلارئنئ داحی قوتسایاراق اۇنو قورئان آیتلرینە تام ضئد بیچیمدە بشر اۇلماقتان چئقارماقتا وە مۆسلۆمانلارئ اویقویا دالدئرماقتادئر.
بیر باشقا “اویقودان اؤنجە” پرۇگرامئ دا بۆیۆک کیتلەلرە اولاشما گۆجۆ بولونان بیر باشقا کانالدا دوام أتمکتەدیر. عاقئللارئ دوردورماق ایچین یاپئلدئغئنئ دۆشۆندۆگۆم بیر مۆزیگین اۆزرینە، سسیندە آصلئندا آنلاتئلانئن ماثال اۇلدوغونو تەیید أدن بیر “یانقئ” ایلە، آنلاتتئقلارئنئ گرچکتن یاشایان وارسا موحتملن اۇنلارئن بیلەبیلمەدیکلری آیرئنتئلارئ أسنەین ذیهینلرە سونان، “ایسمییلە مۆسمما” حاطیب بیر آکادمیک تۇن تۇن ددە یینە مۆسلۆمانلارئ گۆزلجە اویوتماقتادئر.
بیر باشقاسئ سادەجە بیر پرۇگراملا یتینمەمکتە “اویقودان اؤنجەلرلە” دۇلو، یازئلئ وە گؤرسل مدیا اۇرگانلارئیلا آللاهئن نبیسینی کندی ایستەدیگی هر یرە گؤتۆرەبیلمکتە، بونون ایچین أن گۆزل ماثال آنلاتما یؤنتمی اۇلان دیزیلری بیلە قوللانماقتا، بو وسیلەیلە دۆنیا چاپئندا کسینتیسیز درین بیر اویقویو گارانتی أتمکتەدیر.
نە یازئق کی مۆسلۆمانلارا ایسلام دییە یوتتورولموش “تاصاووف” آدلئ اینسان اویدورماسئ بیر دینی، ایسلام دییە اینسانلارا آنلاتماقتا اۇلان بیری داحا، یینە بۆیۆک بیر کانالدا دوام أتمکتەدیر.
کندی “اویقودان اؤنجە” پرۇگرامئنا… سانکی آحیرتتە اۇنلاردان سۇروملو توتولاجاقلارمئش گیبی، بۆیۆک عالیم اۇلدوقلارئ ایددیعا أدیلن کیشیلرین کیتابلارئنئ اویومایا چۇقتان راضئ اۇلانلارا “شرح” أتمکتەدیر.
اۇیسا مۆسلۆمانئن گؤرەوی قورئان ایلە اویارماقتئر:
وَأَنْذِرْ بِهِ الَّذِينَ يَخَافُونَ أَنْ يُحْشَرُوا إِلَى رَبِّهِمْ لَيْسَ لَهُمْ مِنْ دُونِهِ وَلِيٌّ وَلَا شَفِيعٌ لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ ﴿۵۱﴾ (سورة الأنعام)
« راببینین حوضورونا چئقارئلاجاقلارئندان قۇرقانلارئ قورئان ایلە اویار! اۇرادا اۇنلارئن نە بیر دۇستو نە دە شفاعاتچیلری اۇلاجاقتئر. بلکی چکینیرلر. » (أنعام سورەسی؛ 51)
بونلار دئشئندا ایریلی اوفاقلئ مۆسلۆمان تۇپلولوقلارئ اویوتان نیجە “اویقودان اؤنجە” پرۇگراملارئ هر تۆر مدیا آراجئ قوللانئلاراق یاپئلمایا دوام أتمکتەدیر وە هر زامان دا أدەجکتیر.
