(4)
هر مۆسلۆمان أولیادئر
“أولیا”، یاقئن دۇست دەمک اۇلان “ولینین” چۇغولودور. تۆرکچەدە تکیل اۇلاراق قوللانئلئر. آللاهئن دۇستو اۇلمایان کیشی، مۆسلۆمان اۇلاماز. یۇقسا اۇنا نەدن اینانئپ گۆونسین!
شەیح أفندی: بیز ولیلردن باحثەدییۇروز، سئرادان اینسانلاردان دگیل. هرکس آللاهئن ولیسی، حاقیقی آللاە دۇستو اۇلاماز!
بایئندئر: ساحتە دۇستا دۇست دەنمز. هر مۆمین آللاهئن حاقیقی دۇستو، ولی قولودور.
سیزە گؤرە آللاهئن ولیسی کیمدیر؟
شەیح أفندی: ایشتە آنلاتئیۇروم دینلە! ولی اۇلمانئن باشلانغئجئ، قول ایلە مەولا آراسئنا گیرن دۆشۆنجەلرین وە قولون آللاها اۇلان یابانجئلئغئنئن اۇرتادان قالدئرئلماسئدئر.
مەولانئن ایکرامئیلا اۇنون (ولی) دئشئندا قالان هر شەی سالیکین گؤزۆندن سیلینیر، آللاەتان باشقاسئنئ گؤرمز حالە گلیرسە، “فنافیللاە”، یاعنی “آللاەتا أرییپ گیتمە” آدئ وریلن دەولت حاصئل اۇلور وە طاریقات حالی سۇنا أرر. بؤیلەجە “سەیری ایلاللاە”، یاعنی مەولایا دۇغرو اۇلان ماعنوی یۆرۆیۆش تاماملانمئش اۇلور.
بوندان سۇنرا “سەیری فیللاە” (آللاەتا یۆرۆیۆش) دەنیلن ایثبات ماقامئنا گیریلیر وە قالبە سادەجە آللاە یرلشیر. ایشتە بونلارئ قازانان کیشییە “ولی”، یاعنی حاقیقی آللاە دۇستو، دەمک دۇغرو اۇلور.
بایئندئر: “فنافیللاە”، “سەیری ایلاللاە” وە “سەیری فیللاە” گیبی ایسلامدا اۇلمایان تریملرلە آللاهئن دۇستلارئنئ سیز بلیرلییۇرسونوز. آما آللاە، کیمین کندینە دۇست اۇلدوغونو شؤیلە آچئقلئیۇر:
أَلَا إِنَّ أَوْلِيَاءَ اللَّهِ لَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ ﴿۶۲﴾ الَّذِينَ آمَنُوا وَكَانُوا يَتَّقُونَ ﴿۶۳﴾ (سورة یونس)
بیلین کی، آللاهئن ولیلریندە نە قۇرقو اۇلور، نە دە اۆزۆلۆرلر. اۇنلار، اینانئپ گۆونن وە تاقوا صاحیبی اۇلان کیمسەلردیر. (یونوس سورەسی؛ 62-63)
“تاقوا”، قۇرقتوغو شەیدن قۇرونمادئر. آشاغئداکی آیتلر، تاقوا صاحیبلری ایلە ایلگیلیدیر:
الم ﴿۱﴾ ذَلِكَ الْكِتَابُ لَا رَيْبَ فِيهِ هُدًى لِلْمُتَّقِينَ ﴿۲﴾ الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ وَيُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنْفِقُونَ ﴿۳﴾ وَالَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِمَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ وَمَا أُنْزِلَ مِنْ قَبْلِكَ وَبِالْآخِرَةِ هُمْ يُوقِنُونَ ﴿۴﴾ أُولَئِكَ عَلَى هُدًى مِنْ رَبِّهِمْ وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ﴿۵﴾ (سورة البقرة)
« ألیف، لام میم. کیتاب بودور؛ ایچیندە شۆبهەیە یر یۇقتور. تاقوا صاحیبلری (کندینی قۇرویانلار) ایچین رهبردیر. کیتابئ رهبر أدیننلر؛ آللاها ایچتن اینانئر وە گۆەنیر، نامازئ تام قئلار وە کندیلرینە وردیگیمیز نیعمتلری یرلی یرینجە حارجارلار. سانا ایندیریلنە وە سندن اؤنجە ایندیریلنە دە اینانئپ گۆونیرلر؛ آحیرتە اینانچلارئ ایسە تامدئر. راببینین (صاحیبینین) دۇغرو یۇلوندا اۇلانلار اۇنلاردئر. اومدوقلارئنئ بولاجاقلار دا اۇنلاردئر. » (باقارا سورەسی؛ 1-5)
بۆیۆک گۆناەلاردان قۇرونانلار، دۇغرودان جننتە گیدر، جهننمین حئشئرتئسئنئ بیلە دویمازلار:
إِنَّ الَّذِينَ سَبَقَتْ لَهُمْ مِنَّا الْحُسْنَى أُولَئِكَ عَنْهَا مُبْعَدُونَ ﴿۱۰۱﴾ لَا يَسْمَعُونَ حَسِيسَهَا وَهُمْ فِي مَا اشْتَهَتْ أَنْفُسُهُمْ خَالِدُونَ ﴿۱۰۲﴾ لَا يَحْزُنُهُمُ الْفَزَعُ الْأَكْبَرُ وَتَتَلَقَّاهُمُ الْمَلَائِكَةُ هَذَا يَوْمُكُمُ الَّذِي كُنْتُمْ تُوعَدُونَ ﴿۱۰۳﴾ (سورة الأنبیاء)
« بیزدن، یاپتئقلارئنئن أن گۆزلی ایلە قارشئلانما سؤزۆ آلانلار، جهننمدن اوزاق توتولورلار؛ اۇنون حئشئرتئسئنئ بیلە دویمازلار. جانلارئنئن چکتیگی نیعمتلر ایچیندە اؤلۆمسۆزلشیرلر. أن بۆیۆک قۇرقو بیلە اۇنلارئ اۆزمز؛ ملکلر اۇنلارئ قارشئلار وە سیزە سؤز وریلن گۆن، بو گۆندۆر، دەرلر. » (أنبیا سورەسی؛ 101-103)
بو صئنئفا گیرن مۆمینلر شونلاردئر:
الَّذِينَ يَجْتَنِبُونَ كَبَائِرَ الْإِثْمِ وَالْفَوَاحِشَ إِلَّا اللَّمَمَ إِنَّ رَبَّكَ وَاسِعُ الْمَغْفِرَةِ … ﴿۳۲﴾ (سورة النجم)
(یاپتئقلارئنئن أن گۆزلی ایلە قارشئلانما سؤزۆ آلانلار)، بۆیۆک گۆناەلاردان وە فوحوش چشیتلریندن قاچئنانلاردئر؛ دیگر گۆناەلار باشقا. راببینین عاففئ گنیشتیر… (نجم سورەسی؛ 32)
بۆیۆک گۆناەلاردان قاچئنانلارئن دیگر گۆناەلارئ عاففەدیلیر. آللاە تعالا شؤیلە دەمیشتیر:
إِنْ تَجْتَنِبُوا كَبَائِرَ مَا تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُكَفِّرْ عَنْكُمْ سَيِّئَاتِكُمْ وَنُدْخِلْكُمْ مُدْخَلًا كَرِيمًا ﴿۳۱﴾ (سورة النساء)
سیزە قۇنان یاساقلارئن بۆیۆکلریندن قاچئنئرسانئز، قوصورلارئنئزئ اؤرتر وە سیزی شرفلی بیر یرە یرلشتیریریز. (نیسا سورەسی؛ 31)
مۆشریکلر، دۇغرودان جهننمە گیدرلر:
قُلْ هَلْ نُنَبِّئُكُمْ بِالْأَخْسَرِينَ أَعْمَالًا ﴿۱۰۳﴾ الَّذِينَ ضَلَّ سَعْيُهُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَهُمْ يَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ يُحْسِنُونَ صُنْعًا ﴿۱۰۴﴾ أُولَئِكَ الَّذِينَ كَفَرُوا بِآيَاتِ رَبِّهِمْ وَلِقَائِهِ فَحَبِطَتْ أَعْمَالُهُمْ فَلَا نُقِيمُ لَهُمْ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَزْنًا ﴿۱۰۵﴾ ذَلِكَ جَزَاؤُهُمْ جَهَنَّمُ بِمَا كَفَرُوا وَاتَّخَذُوا آيَاتِي وَرُسُلِي هُزُوًا ﴿۱۰۶﴾ (سورة الکهف)
« دە کی: “ایشلری أن فاضلا ضارارلا قاپاناجاق اۇلانلارئ بیلدیرەلیم می؟ اۇنلار، بو حایاتتا گۆزل ایش یاپتئقلارئنئ حساب أتتیکلری حالدە، یانلئش یاپانلاردئر. اۇنلار، راببینین (صاحیبینین) آیتلرینی وە اۇنا قاووشمایئ گؤز آردئ أدیپ کافیر اۇلموشلاردئر وە یاپتئقلارئ بۇشا چئقمئشتئر. قئیامت گۆنۆ اۇنلار ایچین تارتئ قورمایئز. ایشتە اۇنلارئن جزاسئ جهننمدیر. بو، کافیر اۇلمالارئنا، آیتلریمی وە ألچیلریمی جیددییە آلمامالارئنا قارشئلئقتئر. » (کهف سورەسی؛ 106-103)
“تارتئ”، بۆیۆک گۆناە ایشلەمیش مۆمینلر ایچین قورولور. گۆناهئ چۇق اۇلان، جهننمە گیدر. آللاە تعالا شؤیلە دەمیشتیر:
وَالْوَزْنُ يَوْمَئِذٍ الْحَقُّ فَمَنْ ثَقُلَتْ مَوَازِينُهُ فَأُولَئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ ﴿۸﴾ وَمَنْ خَفَّتْ مَوَازِينُهُ فَأُولَئِكَ الَّذِينَ خَسِرُوا أَنْفُسَهُمْ بِمَا كَانُوا بِآيَاتِنَا يَظْلِمُونَ ﴿۹﴾ (سورة الأعراف)
« اۇ گۆن تارتئ بیر گرچکتیر. اییلیکلری آغئر باسانلار، اومدوقلارئنا قاووشورلار. اییلیکلری حافیف گلنلر دە، آیتلریمیز قارشئسئندا یانلئش داوراندئقلارئ ایچین کندیلرینی حارجامئش اۇلورلار. » (آعراف سورەسی؛ 9-8)
بۆتۆن گۆناهکارلار جهننمە سۆرۆلۆرلر:
وَنَسُوقُ الْمُجْرِمِينَ إِلَى جَهَنَّمَ وِرْدًا ﴿۸۶﴾ لَا يَمْلِكُونَ الشَّفَاعَةَ إِلَّا مَنِ اتَّخَذَ عِنْدَ الرَّحْمَنِ عَهْدًا ﴿۸۷﴾ (سورة مریم)
« گۆناهکارلارئ، سویا قۇشارجاسئنا جهننمە سۆرریز. راحماندان سؤز آلانلار دئشئندا کیمسە، شفاعات حاققئنا صاحیب اۇلاماز. » (مریم سورەسی؛ 87-86)
راحماندان سؤز آلان، شیرکتن قۇروناندئر. آللاە تعالا شؤیلە دەمیشتیر:
إِنَّ اللَّهَ لَا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَيَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَنْ يَشَاءُ وَمَنْ يُشْرِكْ بِاللَّهِ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا بَعِيدًا ﴿۱۱۶﴾ (سورة النساء)
آللاە، کندینە اۇرتاق قۇشوولماسئنئ باغئشلاماز؛ اۇنون آلتئندا اۇلانئ، دۇغرو یۇلو ترجیح أدن ایچین باغئشلار. آللاها اۇرتاق قۇشان درین بیر ساپئقلئغا دۆشر. (نیسا سورەسی؛ 116)
تەوبە أدنین گۆناەلارئ عاففەدیلیر. آیتتە آنلاتئلان، شیرک دئشئنداکی بۆیۆک گۆناەلارئ ایشلەمیش وە تەوبە أتمەدن اؤلمۆش اۇلاندئر. اۇنلارلا ایلگیلی اۇلاراق آللاە تعالا شؤیلە دەمیشتیر:
فَوَرَبِّكَ لَنَحْشُرَنَّهُمْ وَالشَّيَاطِينَ ثُمَّ لَنُحْضِرَنَّهُمْ حَوْلَ جَهَنَّمَ جِثِيًّا ﴿۶۸﴾ ثُمَّ لَنَنْزِعَنَّ مِنْ كُلِّ شِيعَةٍ أَيُّهُمْ أَشَدُّ عَلَى الرَّحْمَنِ عِتِيًّا ﴿۶۹﴾ ثُمَّ لَنَحْنُ أَعْلَمُ بِالَّذِينَ هُمْ أَوْلَى بِهَا صِلِيًّا ﴿۷۰﴾ وَإِنْ مِنْكُمْ إِلَّا وَارِدُهَا كَانَ عَلَى رَبِّكَ حَتْمًا مَقْضِيًّا ﴿۷۱﴾ ثُمَّ نُنَجِّي الَّذِينَ اتَّقَوْا وَنَذَرُ الظَّالِمِينَ فِيهَا جِثِيًّا ﴿۷۲﴾ (سورة مریم)
« راببینە (صاحیبینە) آند اۇلسون، اۇنلارئ (بۆیۆک گۆناە ایشلەینلری)، شەیطانلارئیلا بیرلیکتە تۇپلار، آلەولی آتشین چەورەسیندە دیز چؤکتۆرۆرۆز. داحا سۇنرا، هر تۇپلولوقتان راحمانا عیصیان أدنلرین أن آزئلئلارئنئ چکیپ آیئرئرئز. ذاتن جهننمدە قئزارمایئ أن چۇق حاق أدنین کیملر اۇلدوغونو ایی بیلیریز. سیزدن (بۆیۆک گۆناە ایشلەینلردن) اۇرایا وارید اۇلامایاجاق یۇقتور. بو، راببینین کسین حۆکمۆدۆر. سۇنرا تاقوا صاحیبلرینی قورتارئر، ظالیملری اۇرادا دیز چؤکمۆش اۇلاراق بئراقئرئز. » (مریم سورەسی؛ 72-68)
وارید (وارد) کلیمەسی، جهننم ایلە بیرلیکتە قوللانئلئنجا، سویا گیدر گیبی جهننمە گیتمەیی ایفادە أدر. ماحشردەکی حسابتان بونالانلار، اۇرادان سەوق أدیلینجە، سو ایچمە اومودویلا جهننمە قۇشاجاقلاردئر. آللاە تعالا شؤیلە بویورموشتور:
يَقْدُمُ قَوْمَهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَأَوْرَدَهُمُ النَّارَ وَبِئْسَ الْوِرْدُ الْمَوْرُودُ ﴿۹۸﴾ (سورة هود)
(فیرعاوون) قئیامت گۆنۆ حالقئنئن اؤنۆنە دۆشەجک، سویا گؤتۆرۆر گیبی اۇنلارئ آتشە گؤتۆرەجکتیر. باشئنا وارئلان سو نە کؤتۆ سودور! (هود سورەسی؛ 98)
سۇن آیتتەکی تاقوا صاحیبلری، کندیلرینی شیرکتن قۇرویانلاردئر. بیر سۆرە جزا چکتیکتن سۇنرا اۇرادان اۇنلاردان باشقاسئ چئقاماز. چۆنکۆ آدام اؤلدۆرمک وە فائیضجیلیک گیبی گۆناەلار، بیر سۆرە جهننمدە قالمایئ گرکتیریر. آللاە تعالا شؤیلە دەمیشتیر:
وَمَنْ يَقْتُلْ مُؤْمِنًا مُتَعَمِّدًا فَجَزَاؤُهُ جَهَنَّمُ خَالِدًا فِيهَا وَغَضِبَ اللَّهُ عَلَيْهِ وَلَعَنَهُ وَأَعَدَّ لَهُ عَذَابًا عَظِيمًا ﴿۹۳﴾ (سورة النساء)
کیم بیر مۆمینی قاصدن اؤلدۆرۆرسە جزاسئ، ایچیندە اؤلۆمسۆز اۇلاراق قالاجاغئ جهننمدیر. آللاە اۇنا غاضاب أتمیش، اۇنو لاعنتلەمیش وە اۇنون ایچین بۆیۆک عاذاب حاضئرلانمئشتئر. (نیسا سورەسی؛ 93)
الَّذِينَ يَأْكُلُونَ الرِّبَا لَا يَقُومُونَ إِلَّا كَمَا يَقُومُ الَّذِي يَتَخَبَّطُهُ الشَّيْطَانُ مِنَ الْمَسِّ ذَلِكَ بِأَنَّهُمْ قَالُوا إِنَّمَا الْبَيْعُ مِثْلُ الرِّبَا وَأَحَلَّ اللَّهُ الْبَيْعَ وَحَرَّمَ الرِّبَا فَمَنْ جَاءَهُ مَوْعِظَةٌ مِنْ رَبِّهِ فَانْتَهَى فَلَهُ مَا سَلَفَ وَأَمْرُهُ إِلَى اللَّهِ وَمَنْ عَادَ فَأُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ ﴿۲۷۵﴾ (سورة البقرة)
فائیض ییەنلر، شەیطانئن عاقلئنئ چلدیگی کیمسەنین داورانئشئندان فارقلئ داورانئش گؤسترمزلر. بو اۇنلارئن، آلئم-ساتئم طئبقئ فائیضلی ایشلم گیبیدیر، دەمەلری سببییلەدیر. آللاە آلئم-ساتئمئ حلال، فائیضلی ایشلمی حارام قئلمئشتئر. کیمە، راببیندن بیر اویارئ گلیر دە فائیضە سۇن وریرسە، گچمیشتە اۇلان کندینیندیر. اۇنون ایشی آللاها عائیدتیر. کیم دە دوام أدرسە، اۇنلار اۇ آتشین آرقاداشئدئرلار؛ اۇرادا اؤلۆمسۆزدۆرلر. (باقارا سورەسی؛ 275)
فائیض وە آدام اؤلدۆرمە سوچلارئ، شیرکین آلتئندا اۇلدوغو ایچین، مۆشریک اۇلمایانلار جهننمدە سۆرکلی قالماز، عاففەدیلیرلر. جهننمدن چئقئنجا دا، جننتتەکی یاقئنلارئنئن یانئنا یرلشتیریلیرلر. بو، اۇنلار ایچین شفاعات اۇلور. چۆنکۆ شفاعات، سؤزلۆکتە ایکی شەیین بیر آرادا اۇلماسئدئر.
شیرکین دئشئنداکی بۆیۆک گۆناەلارئ ایشلەمیش اۇلانلار بیلە تاقوا صاحیبی سایئلدئغئنا گؤرە، اۇنلار دا آللاهئن ولی قوللارئدئرلار. بونون دئشئندا بیر ولی تانئمئ یاپان، کندینی آللاهئن یرینە قۇیموش وە أن بۆیۆک سوچو ایشلەمیش اۇلور.
دۇستلوق قارشئلئقلئدئر. مۆمینلر آللاهئن ولیسی ایسە، آللاە دا مۆمینلرین ولیسیدیر:
اللَّهُ وَلِيُّ الَّذِينَ آمَنُوا يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ وَالَّذِينَ كَفَرُوا أَوْلِيَاؤُهُمُ الطَّاغُوتُ يُخْرِجُونَهُمْ مِنَ النُّورِ إِلَى الظُّلُمَاتِ أُولَئِكَ أَصْحَابُ النَّارِ هُمْ فِيهَا خَالِدُونَ ﴿۲۵۷﴾ (سورة البقرة)
آللاە مۆمینلرین ولیسیدیر، اۇنلارئ قارانلئقلاردان آیدئنلئغا چئقارئر. کندینی دۇغرویا قاپاتانلارئن ولیلری، زۇربالاردئر. اۇنلار دا بونلارئ، آیدئنلئقتان قارانلئقلارا سۇقارلار. اۇنلار جهننملیک کیمسەلردیر. اۇرادا اؤلۆمسۆزدۆرلر. (باقارا سورەسی؛ 257)
تَاللَّهِ لَقَدْ أَرْسَلْنَا إِلَى أُمَمٍ مِنْ قَبْلِكَ فَزَيَّنَ لَهُمُ الشَّيْطَانُ أَعْمَالَهُمْ فَهُوَ وَلِيُّهُمُ الْيَوْمَ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ﴿۶۳﴾ (سورة النحل)
واللاهی (یمین اۇلسون کی) سندن اؤنجەکی تۇپلولوقلارا دا ألچی گؤندردیک. شەیطان اۇنلارا، ایشلرینی سۆسلۆ گؤستردی. اۇ، بوگۆن اۇنلارئن دۇستودور. اۇنلار ایچین جان یاقان بیر عاذاب واردئر. (ناحل سورەسی؛ 63)
مۆمینلر دە بیربیرلرینین دۇستو، ولیسیدیرلر:
لَا يَتَّخِذِ الْمُؤْمِنُونَ الْكَافِرِينَ أَوْلِيَاءَ مِنْ دُونِ الْمُؤْمِنِينَ وَمَنْ يَفْعَلْ ذَلِكَ فَلَيْسَ مِنَ اللَّهِ فِي شَيْءٍ إِلَّا أَنْ تَتَّقُوا مِنْهُمْ تُقَاةً وَيُحَذِّرُكُمُ اللَّهُ نَفْسَهُ وَإِلَى اللَّهِ الْمَصِيرُ ﴿۲۸﴾ (سورة آل عمران)
مۆمینلر، مۆمینلردن اوزاقلاشئپ کافیرلری دۇست أدینمەسینلر. بونو یاپانئن آللاە ایلە ایلیشیگی کسیلیر. اۇنلاردان قۇرونمانئز ایچینسە باشقا. آللاە سیزی کندیسینە قارشئ دیققاتلی اۇلمانئز قۇنوسوندا اویارئر. دؤنۆپ واراجاغئنئز یر، آللاهئن حوضورودور. (آلی عیمران سورەسی؛ 28)
… وَمَنْ يَتَّقِ اللَّهَ يَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجًا ﴿۲﴾ وَيَرْزُقْهُ مِنْ حَيْثُ لَا يَحْتَسِبُ وَمَنْ يَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بَالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِكُلِّ شَيْءٍ قَدْرًا ﴿۳﴾ (سورة الطلاق)
… کیم آللاەتان چکینیرسە، آللاە اۇنا بیر چئقئش یۇلو گؤستریر وە اوممادئغئ یردن اۇنو رئزئقلاندئرئر. کیم آللاها دایانئرسا اۇ، اۇنا یتر. آللاە ایشینی تام یاپار. آللاە هر شەیە بیر اؤلچۆ قۇیموشتور. (طالاق سورەسی؛ 3-2)
آللاهئ ولی أدیننلر، هر زامان آللاهئن کندیلرییلە برابر اۇلدوغونو وە اۇنون ایذنییلە هر گۆچلۆگۆن اۆستەسیندن گلەجکلرینی بیلیر، آللاها دایانئپ یۇللارئنا دوام أدرلر.
