(9)
مۆسلۆمانلارئ باتئران شیرک
مۆرید: بو اۆلکەدە یترلی دینی أگیتیم اۇلمادئغئ ایچین حۇجالار یانلئش یاپابیلییۇر. بیلییۇرسونوز، 1924’تە شریعات قالدئرئلدئ. بۆتۆن یاسالار باتئدان آلئندئ. بیر زامانلار دین أگیتیمی تامامن یاساقلاندئ. أذان تۆرکچە اۇقوندو. بونلارئ اوزاتماق مۆمکۆن.
بایئندئر: بۆتۆن سوچو باشقاسئنا آتئن وە آرادان چکیلین. نە قۇلای بیر ایش! یتمیش یئل اؤنجەکی شارطلارا دوروپ دورورکن می گلیندی؟ ایسلام عالمی بیرینجی دۆنیا ساواشئندا باتئ قارشئسئندا نییە کسین بیر ینیلگی آلدئ؟
مۆرید: بونون سیاسی، سۇسیال، أکۇنۇمیک وە عاسکری بیرچۇق سببی وار. شیمدی سن، بونو دا مئ طاریقاتلارا باغلایاجاقسئن؟
بایئندئر: بونو طاریقاتلارا باغلاماق، قۇلایا قاچماق اۇلور. ینیلگینین سیاسی، سۇسیال، أکۇنۇمیک وە عاسکری سببلرینی اوزمانلارئنا بئراقالئم. بیز بورادا قورئانا اویما یرینە، قورئانئ کندیمیزە اویدورمادان باحثەدەلیم.
قورئانا تابان تابانا ضئد نیجە سؤزلر نبینین سؤزۆ سایئلمئش وە مۆسلۆمانلار آراسئندا قابول گؤرمۆشتۆر. شو سؤز اۇنلاردان بیریدیر:
“ایشلرینیزدە نە یاپاجاغئنئزئ شاشئردئغئنئزدا، قابیرلردەکی اؤلۆلردن یاردئم ایستەیین.”
بو سؤزۆ حادیث دییە اۇرتایا آتان، یاووز سولطان سلیمین مشهور شەیحۆل-ایسلامئ ایبنی کمالدیر. بونونلا دا قالمامئش، دۇغرولوغونو ایثبات ایچین فلسفی ایضاحلارا گیرمیشتیر. بو سببلە سئقئنتئ آغئردئر. بو قۇنو “اؤلۆلردن یاردئم ایستەمە” باشلئغئ آلتئندا آنلاتئلمئشتئ.
ایسلام عالمی قورئاندان اوزاقلاشالئ عاصئرلار اۇلویۇر. شەیحلر گیبی مذهب ایماملارئ دا قوتساللاشتئرئلمئش، اۇنلارئن سؤزلری دە قورئان وە سۆننتین یرینی آلمئشتئر.
بیرینجی دۆنیا ساواشئنداکی کسین ینیلگی یر باشلانغئچ دگیل، بیر سۇنوچتور. یتمیش یئللئق اویغولاما دییە تنقید أتتیگینیز شەیلر دە بیرر سۇنوچتور. بیرینجی دۆنیا ساواشئنداکی ینیلگییی عاسکری ینیلگی سایماق قۇلایجئلئق اۇلور. اۇ، کندینە گۆونینی ییتیرمیش بیر تۇپلومون ینیلگیسیدیر.
مۆرید: کندینە گۆون دە نە دەمک؟ بیر مۆسلۆمان کندینە دگیل، آللاها گۆونیر.
بایئندئر: کندینە گۆونمک، ایناندئغئ دگرلرە گۆونمکتیر. ایناندئغئ دگرلرە گۆونمەینین، ایمانئ دا اۇلماز.
مۆرید: بونو بیرآز آچار مئسئنئز؟
بایئندئر: باقئن! موحاممد (ص)، آللاهئن ألچیسی اۇلدوغونو سؤیلەیینجە اۇنا گۆلنلر، جینلرین أتکیسینە گیرمیش سایانلار، سیحیرباز دیەنلر، آلایا آلان وە حاقارت أدنلر اۇلموشتو. أگر بونلار نبیمیزین اینانجئنئ سارسسایدئ؛ “یا بونلار حاقلئیسا!” دەسەیدی، حالقئن ایچینە چئقئپ بیر ایش یاپامازدئ.
آللاە تعالا شؤیلە بویورور:
فَلَعَلَّكَ تَارِكٌ بَعْضَ مَا يُوحَى إِلَيْكَ وَضَائِقٌ بِهِ صَدْرُكَ أَنْ يَقُولُوا لَوْلَا أُنْزِلَ عَلَيْهِ كَنْزٌ أَوْ جَاءَ مَعَهُ مَلَكٌ إِنَّمَا أَنْتَ نَذِيرٌ وَاللَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ وَكِيلٌ ﴿۱۲﴾ (سورة هود)
“اۇنا بیر حازینە ایندیریلسەیدی وەیا برابریندە بیر ملک گلسەیدی!” دەمەسینلر، دییە سانکی سانا گلن واحیدن بیر قئسمئنئ اۇنلارا اۇقومایاجاق گیبیسین؛ بو سنین ایچینی دارالتئیۇر. حالبوکی سن یالنئزجا بیر اویارئجئسئن. هر شەیە وکیل اۇلان آللاەتئر. (هود سورەسی؛ 12)
اۇنا صالات وە سلام اۇلسون، نبیمیزین ایناندئغئ دگرلرە گۆونمەسی وە آللاهئن ألچیسی اۇلدوغو قۇنوسوندا قوشقویا دۆشمەمەسی ایچین، اینن آیتلردن بیر قئسمئ شؤیلەدیر:
يس ﴿۱﴾ وَالْقُرْآنِ الْحَكِيمِ ﴿۲﴾ إِنَّكَ لَمِنَ الْمُرْسَلِينَ ﴿۳﴾ عَلَى صِرَاطٍ مُسْتَقِيمٍ ﴿۴﴾ (سورة یس)
یا، سین. دۇغرو حۆکۆملر ایچرن قورئانا یمین اۇلسون کی سن، آللاهئن ألچیلریندنسین، دۇغرو یۇلداسئن. (یاسین سورەسی؛ 4-1)
فَذَكِّرْ فَمَا أَنْتَ بِنِعْمَتِ رَبِّكَ بِكَاهِنٍ وَلَا مَجْنُونٍ ﴿۲۹﴾ أَمْ يَقُولُونَ شَاعِرٌ نَتَرَبَّصُ بِهِ رَيْبَ الْمَنُونِ ﴿۳۰﴾ قُلْ تَرَبَّصُوا فَإِنِّي مَعَكُمْ مِنَ الْمُتَرَبِّصِينَ ﴿۳۱﴾ أَمْ تَأْمُرُهُمْ أَحْلَامُهُمْ بِهَذَا أَمْ هُمْ قَوْمٌ طَاغُونَ ﴿۳۲﴾ أَمْ يَقُولُونَ تَقَوَّلَهُ بَلْ لَا يُؤْمِنُونَ ﴿۳۳﴾ فَلْيَأْتُوا بِحَدِيثٍ مِثْلِهِ إِنْ كَانُوا صَادِقِينَ ﴿۳۴﴾ (سورة الطور)
29- سن دۇغرو بیلگی ور (قورئانئ تبلیغ أت)؛ راببینین نیعمتی سایەسیندە سن، نە بیر کاهینسین، نە دە جینلرین أتکیسیندەسین.
30- شؤیلە می دییۇرلار: “اۇ بیر شاعیردیر، باشئنا گلەجکلری بکلییۇروز.”
31- دە کی: “بکلەیین، ذاتن بن دە سیزینلە برابر بکلەینلردنیم.”
32- بو دویغوسوزلوقتان اوزاق بیر قارار گرگی میدیر؟ یۇقسا اۇنلار بیر آزغئنلار تۇپلولوغو مودور؟
33- یا دا؛ “قورئانئ کندی اویدوردو” مو دییۇرلار؟ آصلئندا اۇنلار سانا گۆونمییۇرلار.
34- صامیمییسەلر، بونون دنگی بیر سؤز گتیرسەلر یا! (طور سورەسی)
ن وَالْقَلَمِ وَمَا يَسْطُرُونَ ﴿۱﴾ مَا أَنْتَ بِنِعْمَةِ رَبِّكَ بِمَجْنُونٍ ﴿۲﴾ وَإِنَّ لَكَ لَأَجْرًا غَيْرَ مَمْنُونٍ ﴿۳﴾ وَإِنَّكَ لَعَلَى خُلُقٍ عَظِيمٍ ﴿۴﴾ فَسَتُبْصِرُ وَيُبْصِرُونَ ﴿۵﴾ بِأَيْيِكُمُ الْمَفْتُونُ ﴿۶﴾ إِنَّ رَبَّكَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَنْ ضَلَّ عَنْ سَبِيلِهِ وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِينَ ﴿۷﴾ فَلَا تُطِعِ الْمُكَذِّبِينَ ﴿۸﴾ وَدُّوا لَوْ تُدْهِنُ فَيُدْهِنُونَ ﴿۹﴾ (سورة القلم)
نون. قالمە وە (اینسانلارئن) اۇنونلا یازدئقلارئنا چۇق دیققات أدین! سن راببینین نیعمتی سایەسیندە جینلرین أتکیسیندە دگیلسین. سانا تۆکنمک بیلمەین کسین بیر اؤدۆل واردئر. سن گرچکتن بۆیۆک بیر آحلاقا صاحیبسین. یاقئندا سن دە گؤرۆرسۆن، اۇنلار دا گؤرۆرلر؛ کیمین فیتنە ایچیندە اۇلدوغونو. سنین راببین، یۇلوندان ساپانئن کیم اۇلدوغونو ایی بیلیر؛ اۇ، یۇلا گلنلری دە ایی بیلیر. اۇ حالدە یالانجئلارا بۇیون أگمە! یاغجئلئق یاپمانئ ایستەرلر کی، اۇنلار دا یاغجئلئق یاپسئنلار. (قالم سورەسی؛ 1-9)
فَاصْبِرْ لِحُكْمِ رَبِّكَ وَلَا تَكُنْ كَصَاحِبِ الْحُوتِ إِذْ نَادَى وَهُوَ مَكْظُومٌ ﴿۴۸﴾ لَوْلَا أَنْ تَدَارَكَهُ نِعْمَةٌ مِنْ رَبِّهِ لَنُبِذَ بِالْعَرَاءِ وَهُوَ مَذْمُومٌ ﴿۴۹﴾ فَاجْتَبَاهُ رَبُّهُ فَجَعَلَهُ مِنَ الصَّالِحِينَ ﴿۵۰﴾ وَإِنْ يَكَادُ الَّذِينَ كَفَرُوا لَيُزْلِقُونَكَ بِأَبْصَارِهِمْ لَمَّا سَمِعُوا الذِّكْرَ وَيَقُولُونَ إِنَّهُ لَمَجْنُونٌ ﴿۵۱﴾ وَمَا هُوَ إِلَّا ذِكْرٌ لِلْعَالَمِينَ ﴿۵۲﴾ (سورة القلم)
48-راببینین حۆکمۆنە قاتلان دا، ساقئن بالئغئن یوتتوغو (یونوس) گیبی اۇلما! حانی اۇ نفسی ایچیندە دۆگۆملنمیشکن، یالوارئپ یاقارمئشتئ.
49-أگر اۇنا راببینین اییلیگی ایمدادئنا یتیشمەسەیدی، آشاغئلانمئش بیر حالدە آچئق بیر آلانا آتئلاجاقتئ.
50-آنجاق راببی اۇنا بیر فئرصات داحا وردی دە، اۇنو اییلردن یاپتئ.
51-آیتلری گؤرمزلیکتن گلنلر، بو ذیکری (قورئانئ) دینلەیینجە سنی گؤزلرییلە ییەجکمیش گیبی باقار: “تامامن جینلرین أتکیسیندە” دەرلر.
52- اۇیسا قورئان، هرکس ایچین دۇغرو بیلگیدن باشقا بیر شەی دگیلدیر. (قالم سورەسی)
بو آیتلر نبیمیزە گۆون تازەلتییۇردو. بو شکیلدە چۇق آیت واردئر. آللاە تعالا، گچمیش نبیلرین چکتیگی سئقئنتئلارئ دیلە گتیرەرک دە، اۇنو تسللی أتمیشتیر. یۇقسا بو بۆیۆک ایشی ناسئل باشارابیلیردی؟
مۆسلۆمانلار، هر آن دگیشن وە گلیشن اۇلایلار قارشئسئندا کندیلرینە وە دینلرینە اۇلان گۆونلرینی دیری توتماق ایچین، قورئانئ دۆشۆنەرک اۇقوماق زۇروندادئرلار. بونو یاپمادئقلارئ ایچین، ایناندئقلارئ دگرلرە اۇلان گۆونلری آزالمئش؛ نفیسلرینی ائصلاح أتمە آدئنا کندیلرینی حاقیر سایمئش؛ کیمی شاحئصلارئ دا اۇلدوغوندان بۆیۆک گؤرمەیە وە اۇنلار ایچین حایالی ماقاملار اویدورمایا قۇیولموشلار وە اۇنلارئن کندیلرینە ماعنوی یاردئم یاپاجاغئنا اینانمئشلاردئر. بو اینانچ، تۇپلومو کانسر گیبی سارمئش وە بیرینجی دۆنیا ساواشئندا اۇ قۇسقۇجا گؤودە تاریحە گؤمۆلمۆشتۆر. گریدە قالانلار، اۇ یانلئش اینانجئ ترک أتمەمکتەدیرلر.
بیر آیتتە شؤیلە بویورولور:
… إِنَّ اللَّهَ لَا يُغَيِّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّى يُغَيِّرُوا مَا بِأَنْفُسِهِمْ وَإِذَا أَرَادَ اللَّهُ بِقَوْمٍ سُوءًا فَلَا مَرَدَّ لَهُ وَمَا لَهُمْ مِنْ دُونِهِ مِنْ وَالٍ ﴿۱۱﴾ (سورة الرعد)
… بیر میللت کندیندە اۇلانئ بۇزمادئقچا، آللاە اۇنلاردا اۇلانئ بۇزماز. آللاە بیر میللتە جزا ورمک ایستەدی می، آرتئق اۇنون اؤنۆنە گچیلەمز. ذاتن اۇنلارئن باشقا قۇرویوجولارئ دا یۇقتور. (راعد سورەسی؛ 11)
