نە یازئق کی مۆسلۆمانلارا ایسلام دییە یوتتورولموش “تاصاووف” آدلئ اینسان اویدورماسئ بیر دینی، ایسلام دییە اینسانلارا آنلاتماقتا اۇلان بیری داحا، یینە بۆیۆک بیر کانالدا دوام أتمکتەدیر.
کندی “اویقودان اؤنجە” پرۇگرامئنا… سانکی آحیرتتە اۇنلاردان سۇروملو توتولاجاقلارمئش گیبی، بۆیۆک عالیم اۇلدوقلارئ ایددیعا أدیلن کیشیلرین کیتابلارئنئ اویومایا چۇقتان راضئ اۇلانلارا “شرح” أتمکتەدیر.
اۇیسا مۆسلۆمانئن گؤرەوی قورئان ایلە اویارماقتئر:
وَأَنْذِرْ بِهِ الَّذِينَ يَخَافُونَ أَنْ يُحْشَرُوا إِلَى رَبِّهِمْ لَيْسَ لَهُمْ مِنْ دُونِهِ وَلِيٌّ وَلَا شَفِيعٌ لَعَلَّهُمْ يَتَّقُونَ ﴿۵۱﴾ (سورة الأنعام)
« راببینین حوضورونا چئقارئلاجاقلارئندان قۇرقانلارئ قورئان ایلە اویار! اۇرادا اۇنلارئن نە بیر دۇستو نە دە شفاعاتچیلری اۇلاجاقتئر. بلکی چکینیرلر. » (أنعام سورەسی؛ 51)
بونلار دئشئندا ایریلی اوفاقلئ مۆسلۆمان تۇپلولوقلارئ اویوتان نیجە “اویقودان اؤنجە” پرۇگراملارئ هر تۆر مدیا آراجئ قوللانئلاراق یاپئلمایا دوام أتمکتەدیر وە هر زامان دا أدەجکتیر.
سۆپر ماثالا سۆپر قاهرامان
هر ماثال ایچین بیر قاهرامان گرکلیدیر. بو قاهرامانئن اؤزللیکلری نە قادار اینسان اۆستۆ ایسە ماثال اۇ قادار أتکیلی اۇلاجاق، دینلەیجیسی اۇ قادار چۇق اۇلاجاقتئر. موحاطابئنئز چۇجوق ایسە ایستەدیگینیز کیشییە ایستەدیگینیز اۇلاغاناۆستۆ اؤزللیگی یۆکلەیەبیلیرسینیز. آنجاق دینلەین یتیشکین ایسە اؤیلە سئرادان اینسانلارا بیرتاقئم واصئفلار ورەرک اۇنلارئ اویوتاماز، کندینیزی دینلتەمزسینیز. ایشتە بورادا دینلر وە نبیلر حئضئر گیبی یتیشیر. گنیش یتیشکین کیتلەلرینی آنجاق بو قاوراملارئ قوللاناراق اویوتابیلیرسینیز. بؤیلە دە اۇلماقتادئر.
آنجاق اۇرتادا بۆیۆک بیر سۇرون(!) واردئر: “قورئان”!
چۆنکۆ ماثال أربابلارئ نبییی اؤلۆمسۆز یاپاراق وە اۇلیمپیادلارا، دیزیلرە تاشئیاراق اینسانلارئ اویوتماق ایستییۇرلار آما آللاە تعالا قورئاندا تام ترسینی سؤیلۆیۇر:
وَمَا مُحَمَّدٌ إِلَّا رَسُولٌ قَدْ خَلَتْ مِنْ قَبْلِهِ الرُّسُلُ أَفَإِنْ مَاتَ أَوْ قُتِلَ انْقَلَبْتُمْ عَلَى أَعْقَابِكُمْ وَمَنْ يَنْقَلِبْ عَلَى عَقِبَيْهِ فَلَنْ يَضُرَّ اللَّهَ شَيْئًا وَسَيَجْزِي اللَّهُ الشَّاكِرِينَ ﴿۱۴۴﴾ (سورة آل عمران)
موحاممد سادەجە ألچیدیر. اۇندان اؤنجە دە ألچیلر گلدی، گچتی. اۇ اؤلسە وەیا اؤلدۆرۆلسە، گریسین گری می دؤنەجکسینیز؟ گریسین گری دؤنن، آللاها ضارار ورەمز. آللاە شۆکرەدنلری اؤدۆللندیرەجکتیر. (آلی عیمران سورەسی؛ 144)
وَمَا جَعَلْنَا لِبَشَرٍ مِنْ قَبْلِكَ الْخُلْدَ أَفَإِنْ مِتَّ فَهُمُ الْخَالِدُونَ ﴿۳۴﴾ (سورة الأنبیاء)
« سندن اؤنجەکیلردن هیچبیر اینسانئ اؤلۆمسۆز یاپمادئق. سن اؤلسن اۇنلار اؤلۆمسۆزلشەجکلر می؟ » (أنبیا سورەسی؛ 34)
إِنَّكَ مَيِّتٌ وَإِنَّهُمْ مَيِّتُونَ ﴿۳۰﴾ (سورة الزمر)
« هیچ شۆبهە یۇق کی سن دە اؤلەجکسین، اۇنلار دا اؤلەجکلر! » (زۆمر سورەسی؛ 30)
عامجالارئمئز ماثاللارئنئن سۆپر قاهرامانئ یاپتئقلارئ نبییی داحا چۇجوق یاشتایکن پارماغئنئ گؤگە قالدئراراق یاغمور یاغدئرابیلن، ساواشتا پارماقلارئندان سولار چئقاراراق عاسکرلرینین سوسوزلوغونو گیدرن اینسان اۆستۆ بیر وارلئغا چەویرمک ایستییۇرلار آما آللاە تعالا، بو یۇلو دا قاپاتاراق نبینین بؤیلە اؤزللیکلر گؤسترمەسینی بکلەمەنین مۆشریک طاورئ اۇلدوغونو بیلدیرییۇر:
وَقَالُوا لَنْ نُؤْمِنَ لَكَ حَتَّى تَفْجُرَ لَنَا مِنَ الْأَرْضِ يَنْبُوعًا ﴿۹۰﴾ أَوْ تَكُونَ لَكَ جَنَّةٌ مِنْ نَخِيلٍ وَعِنَبٍ فَتُفَجِّرَ الْأَنْهَارَ خِلَالَهَا تَفْجِيرًا ﴿۹۱﴾ أَوْ تُسْقِطَ السَّمَاءَ كَمَا زَعَمْتَ عَلَيْنَا كِسَفًا أَوْ تَأْتِيَ بِاللَّهِ وَالْمَلَائِكَةِ قَبِيلًا ﴿۹۲﴾ أَوْ يَكُونَ لَكَ بَيْتٌ مِنْ زُخْرُفٍ أَوْ تَرْقَى فِي السَّمَاءِ وَلَنْ نُؤْمِنَ لِرُقِيِّكَ حَتَّى تُنَزِّلَ عَلَيْنَا كِتَابًا نَقْرَؤُهُ قُلْ سُبْحَانَ رَبِّي هَلْ كُنْتُ إِلَّا بَشَرًا رَسُولًا ﴿۹۳﴾ وَمَا مَنَعَ النَّاسَ أَنْ يُؤْمِنُوا إِذْ جَاءَهُمُ الْهُدَى إِلَّا أَنْ قَالُوا أَبَعَثَ اللَّهُ بَشَرًا رَسُولًا ﴿۹۴﴾ قُلْ لَوْ كَانَ فِي الْأَرْضِ مَلَائِكَةٌ يَمْشُونَ مُطْمَئِنِّينَ لَنَزَّلْنَا عَلَيْهِمْ مِنَ السَّمَاءِ مَلَكًا رَسُولًا ﴿۹۵﴾ قُلْ كَفَى بِاللَّهِ شَهِيدًا بَيْنِي وَبَيْنَكُمْ إِنَّهُ كَانَ بِعِبَادِهِ خَبِيرًا بَصِيرًا ﴿۹۶﴾ (سورة الإسراء)
« دەدیلر کی؛ “بیزە بو تۇپراقتان آقئپ گیدن بیر پئنار فئشقئرتئنجایا قادار سانا ایناناجاق دگیلیز. حورماسئ وە اۆزۆمۆ اۇلان بیر باحچەن دە اۇلابیلیر؛ ائرماقلارئ اۇنلارئن آراسئندان دا آقئتابیلیرسین. یا دا ساندئغئن گیبی گؤکیۆزۆنۆ اۆستۆمۆزە پارچا پارچا دۆشۆرۆرسۆن. آللاهئ وە ملکلری قارشئمئزا گتیرسن دە اۇلور. آلتئندان یاپئلمئش بیر أوین اۇلسا یاحود گؤکیۆزۆنە چئقسان؟ بیزە اۇقویاجاغئمئز بیر کیتاب ایندیرمەدیکچە چئقتئغئنا دا ایناناجاق دگیلیز یا.” دە کی: “راببیمە بۇیون أگریم؛ بن ألچی اۇلان بیر بشردن باشقا نەییم کی؟” کندیلرینە دۇغرو یۇلو گؤسترن کیشی گلینجە بو اینسانلارئ اینانماقتان آلئقۇیان شو سؤزلریدیر: “آللاە ألچی اۇلاراق بیر آدامئ (بشر) مئ گؤندردی؟” دە کی: “یریۆزۆنە یرلشیپ دۇلاشانلار ملکلر اۇلسایدئ، اۇنلارا ألچی اۇلاراق ألبتتە گؤکتن بیر ملک گؤندریردیک.” دە کی: “بنیملە سیزین آرانئزدا شاهید اۇلاراق آللاە یتر. آللاە قوللارئنئن ایچین بیلیر وە اۇنلارئ گؤرۆر.” » (ایسرا سورەسی؛ 96-90)
هر چۇجوق سۆپرمن، اؤرۆمجک آدام، دمیر آدام گیبی سۆپر قاهرامانلارئ سەوەرک دینلەر، ایزلەر. آنجاق هیچبیر چۇجوق اۇنلارئن کندیلرینە اؤرنک اۇلابیلەجگینی دۆشۆنمز. اۆستەلیک بو سۆپر قاهرامانلار بیلە ماثاللارئندا یا دا فیلملریندە حاطالار یاپارلار وە پیشمان اۇلورلار.
تۇن تۇن ماثالجئلارئمئز ایسە حاطا یاپمایان، حاطا یاپماقتان قۇرونموش بیر نبییی کیتلەلرە قابول أتتیرمک ایستییۇرلار (چۆنکۆ بیرتاقئم بۆیۆک عالیملرە !!! دە حاطاسئزلئق عاطفەدەجکلر) آنجاق نبیلرینی هم حاطالارئیلا آنلاتئیۇر، هم حاطالارئندان ناسئل تەوبە أدیپ دؤنۆش یاپتئقلارئیلا… نبیمیزین یاپتئغئ حاطالارئ دا بلیرتەرک کندیسینی اویارئیۇر. بونونلا دا قالمایئپ بیر چۇق حاطایا دۆشمەمەسینی دە کندیسینە اؤگۆتلۆیۇر. عاکسی حالدە نبینین بیزیم طارافئمئزدان اؤرنک آلئنماسئ ایمکانسئز اۇلوردو:
وَلَقَدْ أُوحِيَ إِلَيْكَ وَإِلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكَ لَئِنْ أَشْرَكْتَ لَيَحْبَطَنَّ عَمَلُكَ وَلَتَكُونَنَّ مِنَ الْخَاسِرِينَ ﴿۶۵﴾ (سورة الزمر)
اۇیسا سانا وە سندن اؤنجەکی پەیغامبرلرە شؤیلە واحیەدیلدی: “أگر شیرک قۇشارسان کسینلیکلە بۆتۆن یاپتئقلارئن بۇشا گیدر وە ایفلاس أدنلردن اۇلورسون.” (زۆمر سورەسی؛ 65)
وَوَصَّيْنَا الْإِنْسَانَ بِوَالِدَيْهِ حُسْنًا وَإِنْ جَاهَدَاكَ لِتُشْرِكَ بِي مَا لَيْسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلَا تُطِعْهُمَا إِلَيَّ مَرْجِعُكُمْ فَأُنَبِّئُكُمْ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ ﴿۸﴾ (سورة العنکبوت)
اینسانا آنا-باباسئنا ایی داورانما گؤرەوی یۆکلەدیک. آما بیلگی صاحیبی اۇلمادئغئن بیر شەیی بانا أش قۇشمان ایچین سانا باسقئ یاپارلارسا ساقئن بۇیون أگمە. حپینیزین دؤنۆشۆ بانادئر. بن دە نەلر یاپتئغئنئزئ، اۇ زامان سیزە بیلدیرەجگیم. (عانکبوت سورەسی؛ 8)
فَإِنْ كُنْتَ فِي شَكٍّ مِمَّا أَنْزَلْنَا إِلَيْكَ فَاسْأَلِ الَّذِينَ يَقْرَءُونَ الْكِتَابَ مِنْ قَبْلِكَ لَقَدْ جَاءَكَ الْحَقُّ مِنْ رَبِّكَ فَلَا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُمْتَرِينَ ﴿۹۴﴾ وَلَا تَكُونَنَّ مِنَ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآيَاتِ اللَّهِ فَتَكُونَ مِنَ الْخَاسِرِينَ ﴿۹۵﴾ (سورة یونس)
سانا ایندیردیگیمیز شەیدن دۇلایئ شۆبهەن وارسا، سندن اؤنجە ایندیریلمیش کیتابئ اۇقویانلارا سۇر. دۇغروسو راببیندن سانا عاینی گرچک گلمیشتیر. ساقئن شۆبهەلننلردن اۇلما! آللاهئن آیتلری قارشئسئندا یالانا سارئلانلاردان دا اۇلما! یۇقسا قایبەدنلرە قارئشئر گیدرسین. (یونوس سورەسی؛ 95-94)
وَإِذَا تُتْلَى عَلَيْهِمْ آيَاتُنَا بَيِّنَاتٍ قَالَ الَّذِينَ لَا يَرْجُونَ لِقَاءَنَا ائْتِ بِقُرْآنٍ غَيْرِ هَذَا أَوْ بَدِّلْهُ قُلْ مَا يَكُونُ لِي أَنْ أُبَدِّلَهُ مِنْ تِلْقَاءِ نَفْسِي إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا مَا يُوحَى إِلَيَّ إِنِّي أَخَافُ إِنْ عَصَيْتُ رَبِّي عَذَابَ يَوْمٍ عَظِيمٍ ﴿۱۵﴾ (سورة یونس)
اۇنلارا، گرچکلری آچئقلایان آیتلریمیز اۇقونونجا، بیزیملە قارشئلاشمایئ بکلەمەینلر دەرلر کی: “بیزە باشقا بیر قورئان گتیر، یا دا اۇنو دگیشتیر.” دە کی: “اۇنو کندیلیگیمدن دگیشتیرمەیە یتکیم یۇقتور. بن سادەجە بانا یاپئلان واحیە اویارئم. أگر راببیمە قارشئ گلیرسم بۆیۆک بیر گۆنۆن عاذابئندان قۇرقارئم. (یونوس سورەسی؛ 15)
بو آیتلرە داحا پک چۇق بنزەری اؤرنکلر أکلنەبیلیر. هر اینسان گیبی شیرکە دۆشمە، باسقئلارا بۇیون أگمە، کندیسینە ایندیریلن آیتلردن شۆبهە أدیپ یالانا سارئلما، راببینە قارشئ گلمە ایحتیمالی اۇلمایان بیر نبییە بو حیطابلاردا بولونمانئن هیچبیر آنلامئ اۇلماز. ایشتە بؤیلە بیر نبی بیزە اؤرنک اۇلابیلیر. بو ایمتیحانلاردان اینسان اۆستۆ اؤزللیکلرلە دگیل هرکس گیبی بیر اینسان اۇلاراق باشارئیلا چئقابیلمیش بیر نبی بیزە اؤرنک اۇلابیلیر. کندیسینە سونولموش ایلاهی تۇرپیل (عیصمت) ایلە سئناوئ قازانمئش بیر نبی عاینئ ایمتیحانئ قازانمایا چالئشان تۇرپیلسیزلرە ناسئل اؤرنک اۇلابیلیر؟
گؤرۆلدۆگۆ گیبی آصلئندا آللاهئن کیتابئندا بو ماثاللارئن وە ماثالجئلارئن بۆتۆن یۇللارئ تئقانمئشتئر. ملک (یا دا سۆپر قاهرامان) پەیغامبر آلغئسئنا آصلا گچیت وریلمەمیشتیر. حاتتا راببیمیز، اینسانلارداکی بو بشر پەیغامبری قابول أتمەمە آشئرئلئغئنئن آلتئندا آصلئندا کندیلرینی بۆیۆک گؤرمە حاستالئغئنئن یاتتئغئنئ دا بیلدیرمکتەدیر:
وَمَا أَرْسَلْنَا قَبْلَكَ مِنَ الْمُرْسَلِينَ إِلَّا إِنَّهُمْ لَيَأْكُلُونَ الطَّعَامَ وَيَمْشُونَ فِي الْأَسْوَاقِ وَجَعَلْنَا بَعْضَكُمْ لِبَعْضٍ فِتْنَةً أَتَصْبِرُونَ وَكَانَ رَبُّكَ بَصِيرًا ﴿۲۰﴾ وَقَالَ الَّذِينَ لَا يَرْجُونَ لِقَاءَنَا لَوْلَا أُنْزِلَ عَلَيْنَا الْمَلَائِكَةُ أَوْ نَرَى رَبَّنَا لَقَدِ اسْتَكْبَرُوا فِي أَنْفُسِهِمْ وَعَتَوْا عُتُوًّا كَبِيرًا ﴿۲۱﴾ (سورة الفرقان)
« سندن اؤنجە گؤندردیگیمیز ألچیلرین حپسی دە یەر ایچر؛ چارشئ پازاردا دۇلاشئردئ. صابرئنئزئ دنەمک ایچین بیرینیزی دیگرینیز ایچین سئقئنتئ قایناغئ یاپتئق. سنین راببین هر شەیی گؤرۆر.
بیزیملە قارشئلاشمایئ تمننی أتمەینلر: “بیزە (ألچی اۇلاراق) ملکلر ایندیریلسە وەیا بیذذات راببیمیزی گؤرسک یا؟” دەرلر. کندی کندیلرینی پک بۆیۆک گؤرۆرلر دە بۆیۆک بیر آزغئنلئغا دۆشرلر. » (فورقان سورەسی؛ 21-20)
آنجاق بو طاوئر اؤیلە حافیفە آلئناجاق بیر طاوئر دگیلدیر. بشر نبییی قابول أتمەینلرین عاقئبتلری پک دە پارلاق اۇلمایاجاقتئر:
أَلَمْ يَأْتِكُمْ نَبَأُ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ قَبْلُ فَذَاقُوا وَبَالَ أَمْرِهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ﴿۵﴾ ذَلِكَ بِأَنَّهُ كَانَتْ تَأْتِيهِمْ رُسُلُهُمْ بِالْبَيِّنَاتِ فَقَالُوا أَبَشَرٌ يَهْدُونَنَا فَكَفَرُوا وَتَوَلَّوْا وَاسْتَغْنَى اللَّهُ وَاللَّهُ غَنِيٌّ حَمِيدٌ ﴿۶﴾ (سورة التغابن)
« داحا اؤنجە اینکار أدنلرین حابری سیزە اولاشمادئ مئ؟ ایشتە اۇنلار دۆنیادا یاپتئقلارئنئن جزاسئنئ تاتتئلار. اۇنلار ایچین ألم وریجی بیر عاذاب دا واردئر.
بونون سببی شودور: اۇنلارا پەیغامبرلری آپآچئق دلیللر گتیرمیشلردی، فاقاط اۇنلار: “بیر بشر می بیزی دۇغرو یۇلا گؤتۆرەجکمیش؟” دەدیلر، اینکار أتتیلر وە یۆز چەویردیلر. آللاە دا هیچبیر شەیە موحتاج اۇلمادئغئنئ گؤستردی. آللاە زنگیندیر؛ اؤوگۆیە لایئقتئر. » (تغابون سورەسی؛ 6-5)
دینلەینلر آنلاتئلانلارئن ماثال اۇلمادئغئنا ایناندئرئلدئقلارئ ایچین دلیل ایستەیەبیلیرلر. مۆسلۆمانلارا دین قۇنوسوندا آنلاتئلانلارئن قورئانا دایاندئرئلماسئ گرکتیگی اونوتتورولدوغوندان بو سۇرونو چؤزمک دە زۇر اۇلماز. ایچینە اویدورما قاتئلابیلەجک أن قوتسال ساحا یاردئمئنئزا یتیشیر: “حادیث ساحاسئ!” بو قۇنودا نبیمیزە یاپئلان چیرکین ایفتیرالارئن تنقیدینی اوزمان حۇجالارئمئزئن یازئلارئندا بولابیلیرسینیز.
اۇنلار أرەمەسینلر مورادلارئنا!
عاجابا بو “اویقودان اؤنجە” یاپئمجئلارئنئن ایسیملرینین اؤنۆندە “ایلاهیات فاکۆلتەلریندن” آلئنمئش عۆنوانلارئ اۇلماسا یا دا قئیافتلری وە حورافەلری أزبردەکی ماهارتلری اۇنلارئ “حۇجا” یاپمئش اۇلماسا وەیا گؤزیاشئ پئنارلارئنئن “آچ-قاپا” اؤزللیگی اۇلماسا، آللاهئن بونجا آچئق آیتینە راغمن کیتلەلری کندیلرینە ایناندئرمالارئ بو قادار قۇلای اۇلور مویدو؟
شونو دا بلیرتمک گرکیر کی، بورادا آماچ شاحئصلارا یۆکلنمک دگیل. چۆنکۆ بو شاحئصلار دا سؤزلرینی بیرتاقئم کیتابلارا وە /وەیا کیشیلرە دایاندئرئیۇرلار. آصلئندا ماثاللار کندیلرینە عائید دگیل. اۇنلار ایی بیرەر ماثالجئدئرلار اۇ قادار. ماثاللار ایسە عاصئرلاردئر آنلاتئلاگلن، أسکی کیتابلاردا یر بولان حورافەلردیر.
اۇ حالدە آصئل آماچ مۆسلۆمانلارئ اویارماق اۇلمالئدئر.
آللاهئن اؤنجە قولو، سۇنرا ألچیسی اۇلان نبیلرین بیزدن بیر فارقلارئ اۇلمادئغئنئ، سادەجە بیرەر مۆژدەجی وە اویارئجئ اۇلدوقلارئنئ، وە نبیمیزین موحاممدین (ص) دە اؤیلە اۇلدوغونو؛ مۆسلۆمانلئق ایددیعاسئندا اۇلانلارا آنلاتمالئیئز:
وَمَا نُرْسِلُ الْمُرْسَلِينَ إِلَّا مُبَشِّرِينَ وَمُنْذِرِينَ فَمَنْ آمَنَ وَأَصْلَحَ فَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ ﴿۴۸﴾ (سورة الأنعام)
« ألچیلری یالنئز بیرەر مۆژدەجی وە اویارئجئ اۇلاراق گؤندرمیشیزدیر. کیم اینانئر وە کندینی دۆزلتیرسە بؤیلەلریندە قۇرقو اۇلماز؛ اۇنلار اۆزۆلمزلر دە. » (أنعام سورەسی؛ 48)
إِنْ أَنْتَ إِلَّا نَذِيرٌ ﴿۲۳﴾ إِنَّا أَرْسَلْنَاكَ بِالْحَقِّ بَشِيرًا وَنَذِيرًا وَإِنْ مِنْ أُمَّةٍ إِلَّا خَلَا فِيهَا نَذِيرٌ ﴿۲۴﴾ (سورة فاطر)
« سن سادەجە بیر اویارئجئسئن. بو گرچگی سنینلە بیرلیکتە گؤندردیک کی، مۆژدەلر ورەسین وە اویارئلاردا بولوناسئن. هر اۆممتین گچمیشیندە موطلاقا بیر اویارئجئ بولونموشتور. » (فاطئر سورەسی؛ 24-23)
آللاهئن دینینی آنجاق آللاهئن کیتابئندا بولابیلیر، اۇرادان اؤگرنیپ، آنلاتابیلیریز. آنجاق بو شکیلدە “اویقودان اؤنجە” پرۇگراملارئ بیزلرە أتکی أتمەیەجکتیر. یۇقسا بو پرۇگراملار هر زامان اۇلمایا دوام أدەجکتیر. اونوتمایالئم کی، ایبلیس دە آدمی (ع) آصلئ آستارئ اۇلمایان بیر ماثاللا قاندئرمئشتئر.
حئریستیانلارئن، کندیلرینی آللاهئن آیتلرییلە اویارماقتان باشقا بیر شەی یاپمامئش اۇلان عیسایا (ع) یاپتئقلارئنئ بیز دە نبیمیزە یاپمایالئم وە شو موحتشم آیتلر اۆزریندە تفککۆر أدەرک اۇنون گیبی “یاشایان قورئان” اۇلمایا غایرت أدەلیم:
قُلْ مَا كُنْتُ بِدْعًا مِنَ الرُّسُلِ وَمَا أَدْرِي مَا يُفْعَلُ بِي وَلَا بِكُمْ إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا مَا يُوحَى إِلَيَّ وَمَا أَنَا إِلَّا نَذِيرٌ مُبِينٌ ﴿۹﴾ (سورة الأحقاف)
« دە کی: “بن پەیغامبرلرین ایلکی دگیلیم؛ کندیمە دە سیزە دە نە یاپئلاجاغئنئ بیلمم؛ بن سادەجە بانا واحیەدیلنی ایزلەریم وە بن سادەجە واحیی اۇلدوغو گیبی بەیان أدن بیر اویارئجئیئم.” » (آحقاف سورەسی؛ 9)
قُلْ لَا أَقُولُ لَكُمْ عِنْدِي خَزَائِنُ اللَّهِ وَلَا أَعْلَمُ الْغَيْبَ وَلَا أَقُولُ لَكُمْ إِنِّي مَلَكٌ إِنْ أَتَّبِعُ إِلَّا مَا يُوحَى إِلَيَّ قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الْأَعْمَى وَالْبَصِيرُ أَفَلَا تَتَفَكَّرُونَ ﴿۵۰﴾ (سورة الأنعام)
« دە کی: “بن سیزە، ‘آللاهئن حازینەلری یانئمدادئر’، دەمییۇروم. غایبئ دا بیلمم. سیزە، ‘بن بیر ملگیم’ دە دەمییۇروم. بانا نە واحیەدیلیرسە بن اۇنا اویارئم.” دە کی: “گؤرن ایلە گؤرمەین بیر اۇلور مو؟ هیچ دۆشۆنمز میسینیز؟” » (أنعام سورەسی؛ 50)
أردم اویغان
