ایسلام، “زامانئن وە شارطلارئن” اینصافئنا ترک أدیلمەملیدیر. دینی زامانئن وە شارطلارئن رنگینە بۆرۆنمک صورتییلە سونمایا چالئشماق، ایسلاما “یالان سؤیلتمەیە” چالئشماقتان فارقسئزدئر.
ایسلام زامانئن اؤنۆنە، شارطلارئن اؤنۆنە ایلک کز چئقان نەوظوهور بیر دین دگیلدیر کی، اۇنون زامان وە شارطلار قارشئسئندا حاشا بیر عاجزی وەیا بیر قوشقوسو بولونموش اۇلسون. چاغداش دگر سیستملرینین یاردئمئیلا آللاها وە ایسلاما یۇل آراماق، آللاهئن وە ایسلامئن بۆتۆن زامانلار ایچین ایندیردیگی بۆتۆن آراچلارئن بوگۆن گچرسیز اۇلدوغونا ایعتیقاد أتمک آنلامئنا گلەبیلیر.
آللاهئن دینینین مۇدرن دگر سیستملری طارافئندان آقلانمایا ایحتیاجئ بولونماماقتادئر. کۆفرە قارشئ ایمانئ ساوونمانئن دا کندینە اؤزگۆ بیر یۇلو واردئر. کۆفرۆن ایعتیبار أتتیگی یۇللارلا ایمان ساوونولاماز. کۆفرۆن تاقدیس أتمیش بولوندوغو نۇرملارلا ایمان، آچئقلاناماز. کۆفرۆن ایعتیبار أتتیگی یۇللار وە قابول أتتیگی نۇرملار، کۆفۆر سیستملرینین ایشلەیشیندە قوللانئلابیلەجک یۇللار وە نۇرملاردئر.
بونلارئ بیر ایمان سیستمینی قورماق اۆزرە قوللانماق بو ایمان سیستمینین وازگچیلمز دایاناقلارئندان حابرسیز بولونماق آنلامئنا گلیر. مۇدرن دگر سیستملرینی تەوحیدی بیلینجین رهبرلیگی آلتئندا سۆرکلی اۇلاراق سۇرغولاماق گیبی تەوحیدی بیر سۇروملولوق دورورکن بونون تام ترسی بیر طاورئ سچەرک مۇدرن دیسیپلینلر طارافئندان یارغئلانماماق ایچین بو سیستملرە عائید یؤنتملری بنیمسەمک، “تەوحیدی آحلاقلا” باغداشتئرئلماسئ مۆمکۆن اۇلمایان بیر توتومدور.
مۇدرن کۆلتۆرۆن وە کۆلتۆر قوروملارئنئن سالدئرغان وە باغناز پۇلیتیکالارئنا قارشئ دورماق وە بونلارئن آلچالتئجئ تەثیرلریندن قورتولماق ایچین موواححیدلرین حالن گرگی گیبی قوللانمادئقلارئ “سایئسئز راببانی آراچ” بولونماقتادئر. بونلارئن راببانی سئنئرلار ایچریسیندە قوللانئلماسئ حالیندە آللاە طارافئندان “قارشئلئقلار وریلەجگی” موحاققاقتئر. مۇدرن دۆشۆنجە سیستملری، کندی حایات گؤرۆشلرینی مۆسلۆمانلار بنیمسەمەدیگی سۆرەجە مۆسلۆمانلارئ دئشلامایا دوام أدەجکتیر.
تەوحیدی آچئدان یاقلاشئلدئغئندا، گۆنۆمۆزدەکی أگەمن حایات طارزئنئن مۆسلۆمانلار طارافئندان قابولۆ مۆمکۆن دگیلدیر. گۆنۆمۆزدەکی حایات طارزئ دا قابول أدیلەبیلەجک یگانە حایات طارزئ دگیلدیر. مۇدرن دۆنیا گؤرۆشلری، مۇدرن حایات طارزئنئن سۇنسوزا دک سۆرەجک بیر حایات طارزئ اۇلدوغونو ساوونماقتادئر. چاغداش پرۇپاگاندا قوروملارئ دا بو حایات طارزئنئن موطلاق آنلامدا پایلاشئلماسئ گرکتیگینی وورغولاماقتادئر. مۆسلۆمانلار دا چۇغونلوقلا بو پرۇپاگاندالارئن أتکیسی آلتئندا قالئیۇر اۇلمالئلار کی، ایسلامی بیر حایات طارزئنئن وۆجود بولماسئ دۇغرولتوسوندا “کؤکتنجی بیر طاوئر” سرگیلەمییۇرلار.
هر شەیدن اؤنجە بیلینمەسی گرکن عاقائیدی بیر ایلکەیی بورادا اؤنملە حاطئرلاماق وە حاطئرلاتماق گرکمکتەدیر. ایسلام؛ “بۆتۆن دۆنیایئ” ینی باشتان قورابیلەجک، بۆتۆن دۆنیایئ ینی باشتان دگیشتیرمەیە وە کندی دگرلرینە گؤرە تانظیم أتمەیە گۆچ یتیرەبیلەجک بیر قووتتیر. بو گرچگە اینانمایانئن هر دورومدا “ایمانئنئ ینیلەمەسی” گرکەجکتیر. ایسلام، بو گرچگە بۆتۆن بیر وارلئغئیلا “اینانانلارئن ألیندە” حایات بولماقتادئر، حایات بولاجاقتئر.
بیر مۆمین، بۆتۆن بیر وارلئغئنئ بو گرچگە “تسلیم” أتمەدیکچە مۇدرن أفسانەلرین توتساقلئغئندان قورتولاماز. بیر مۆمینین، سۆرکلی بیر روح وە أیلم دینامیزمی قازانماسئ، آنجاق بو گرچگی بۆتۆن ملەکەلرییلە یاشاتماسئ حالیندە مۆمکۆن اۇلاجاقتئر. اینسانئن مۇدرن یاشاما بیچیمی دئشئندا دا یاشانابیلیر بیر حایاتئن وارلئغئندان سۇنونا قادار أمین اۇلابیلمەسی ایچین ایمانئنئ یترلی ماعریفت بیلگیلرییلە تجهیز أتمەسی گرکەجکتیر.
گۆنۆمۆزدە مۆسلۆمانلارئن ذیهنی وە روحی بۆتۆن فۇنکسیۇنلارئ “باسقئ آلتئندا” توتولماقتادئر. مۆمینلرین، ایمانلارئنئن گرکلرینی یرینە گتیرمەلری؛ “سیستملی بیر شکیلدە أنگللنمکتەدیر“. مۇدرن وە اولوسال ستانداردلارا اویغون بیر تۆر مۆسلۆمانلئق گلیشتیریلمیش وە بو مۆسلۆمانلئق یئغئنلارا قابول أتتیریلمیشتیر. مۇدرن وە اولوسال ستانداردلارا آیقئرئ مۆسلۆمانلئقسا، هم یاسالار قاتئندا هم قامواۇیو قاتئندا سوچ سایئلمئشتئر.
مۆسلۆمانلار ایچین سۆرکلی “تهدید آلتئندا بیر دینی حایات” دۆشۆنۆلەمز. هر موواححیدین بوگۆن قارشئ قارشئیا بولونولان تهدیدی برطاراف أتمەسی ایچین یالنئزجا “آللاهئن رنگینە بۆرۆنمەسی” یترلی اۇلاجاقتئر. آللاە کندی رنگینە بۆرۆنن تۇپلولوقلارا یاردئم اۆزرینە یاردئم، برەکت اۆزرینە برەکت گؤندرمکتەدیر. “کندیسینی آللاها آدایانلار” ایچین بۆتۆن بیر یریۆزۆندە آصلا بیر تهدید وە باسقئدان سؤز أدیلەمز.
بوگۆن مۆسلۆمانلارئن ایسلامی ایلگیلرینی دە نە یازئق کی أمپریالیست گۆچلر تاعیین وە تثبیت أتمکتەدیرلر. أمپریالیزم، سیستملی اۇلاراق مۆسلۆمان حالقلارئن بیلینچسیزلیگینی بسلەمکتەدیر. بوگۆن همن بۆتۆن دۆنیادا، مۆسلۆمانلارئن بولوندوغو هر یردە أمپریالیست پرۇپاگاندا مرکزلری “گلەنکسل دینی دویارلئغئ” آیاقتا توتماق ایچین بۆیۆک چابالار حارجارکن “کؤکتنجی تەوحید دویارلئغئ“، یئغئنلار قاتئندا قارالاماقتا، تەوحیدی دویارلئغئ سسلندیرمە وە یاشاتما ساواشئمئ ورن مۆسلۆمانلار، چشیتلی آلچالتئجئ یافتالارلا یافتالانماقتادئر.
یاقین درەجەسیندە بیلملی وە أمین اۇلمالئیئز کی آقلانماق دوروموندا اۇلان آللاهئن عازیز دینی ایسلام دگیل، بۆتۆن دۆنیا گؤرۆشلری، ایدئۇلۇژیلر، بیلیم وە فلسفە آقئملارئدئر. بۆتۆن بونلارئن کندی بۆنیەلریندە گیدەرک درینلشن، گنیشلەین، آمان ورمز سۇرونلارئ وە آچمازلارئ بولونماقتادئر. بو نەدنلەدیر کی شیمدییە قادار دۇقونولمازلئقلارئ اۇلان بۆتۆن دۆنیا گؤرۆشلری، ایدئۇلۇژیلر، بیلیم وە فلسفە آقئملارئ ایچین شیمدی آلترناتیف دیسیپلینلر آرانماقتادئر. بونلارسئز دا بیر دۆنیانئن پکآعلا مۆمکۆن اۇلاجاغئ ائصرارلا قۇنوشولماقتادئر.
بیر فارقلا کی، آلترناتیف دیسیپلینلری دە یینە “کافیرلر” کندی آرالارئندا تارتئشماقتادئرلار. بو آرادا همن قایدەدەلیم کی ایسلام، هیچبیر بشری دیسیپلینین آلترناتیفی دگیلدیر. “ایسلام”، بۆتۆن زامانلارئن، بۆتۆن بیر کائیناتئن وە بۆتۆن بیر اینسانلئغئن قورتولوشو ایچین ایندیریلمیش یگانە أکسیکسیز بیر “ایمان مانظومەسیدیر”. بو گرچک، هر وسیلەیلە کندیسینی قانئتلارکن، بو گرچگین دئشئندا چاغداش دیسیپلینلرین شمسیەسی آلتئندا ایسلاما بیر یۇل آرایانلار، سۇنو حۆسرانلا بیتن بیر یۇلجولوغا چئقمئش بولونماقتادئر. أگەمنلرین یؤنتملرینی قوللانماق، أگەمنلرین گؤنلۆنۆ قازانماق ایچیندیر.
آللاهئن تاقدیرینی قازانماق ایچین آللاهئن قۇیموش بولوندوغو یۇل وە یؤنتملرە باشوورماق گرکیر. دینین دیلییلە قۇنوشان بیر تۇپلولوق ایچین “راحمت” واردئر. دینین دیلیندن مورادئمئز، دینین اؤگۆتلەدیگی یۇل وە یؤنتملردیر. نەرەدە وە حانگی شارطلار آلتئندا بولونورساق بولونالئم، قابوللریمیزی تەوحیدی بیر زمینە اۇتورتماق سۇروملولوغویلا قارشئ قارشئیایئز. قارشئ قارشئیا بولوندوغوموز هر اۇلغو، حانگی باغلامدا اۇلورسا اۇلسون، تەوحیدی آنلامدا ألشتیرل بیر دگرلندیرمەیە تابیع توتولماق زۇروندادئر. ایسلامئن هر زامان بۆتۆن بشری اۇلغولارئ وە دیسیپلینلری یارغئلامایا گۆچ یتیرەجگینی بیلمک بیر ایمان بۇرجودور.
بۆتۆن زامانلارئن وە دوروملارئن بیلگیسی ایسلامئن بۆنیەسیندەدیر. بو نەدنلە اۇنون، کیمی زامانلاردا وە دوروملاردا کیمی قوشقولارا، کیمی چارەسیزلیکلرە دۆشمەسی ضاعاف بلیرتیلری گؤسترمەسی طابیعاتئنا آیقئرئدئر. قوشقویا قاپئلان، چارەسیزلیگە دۆشن وە ضاعاف بلیرتیسی گؤسترنلر مۆسلۆمانلاردئر، یۇقسا حاشا ایسلام دگیل. ایسلامئ بۆتۆن عونصورلارئیلا وە کسین حاطلارئیلا سچمە گۆجۆنۆ گؤسترەمەین مۆسلۆمانلار، زامان زامان دا اۇلسا بو تۆر آچمازلارا دۆشمکتەدیر.
قوشقولار، چارەسیزلیکلر وە ضاعافلار داحا چۇق “مۇدرن دگر سیستملرینین” بۆیۆسۆندن قایناقلانماقتادئر. مۇدرن دگر سیستملری ألییلە سۇرونلارئنئ چؤزۆملەمیش بیر تک مۇدرن تۇپلوم اؤرنگی گؤستریلەمز. بیر تۇپلومون یالنئزجا أکۇنۇمیک سۇرونلارئنئ چؤزمک اۇ تۇپلومون بۆتۆن سۇرونلارئنئن چؤزۆلدۆگۆ آنلامئنا گلمەملیدیر. أکۇنۇمی، بیر تۇپلومو آیاقتا توتان عونصورلاردان سادەجە بیر تانەسیدیر. مۇدرن تۇپلوملار، اینسانئن سۇرونلارئنا چؤزۆم آرارکن یالنئزجا أکۇنۇمیک گرکسینمەلرین قارشئلانماسئنئ آماچلاماقتادئر. ذیهنی وە روحی دگرلردن سۇیوتلانمئش بیر تۇپلومون زنگینلیگی هیچبیر شەی ایفادە أتمەمکتەدیر. چاغداش تۇپلوملارئن گیدەرک یۇغونلاشان مۆزمین راحاتسئزلئقلارئ اینسانئ ایگرندیرەجک اؤلچۆدە درینلشمکتەدیر.
بو باقئمدان مۆسلۆمانلار، ایسلامئ سؤزۆنۆ أتتیگیمیز مۇدرن دگر سیستملری قارشئلئغئندا ساتمامالئدئر. بیر موواححیدین ایکی دۆنیایئ، بیربیریندن تامامن فارقلئ ایکی دۆنیایئ بیرلیکتە یاشاماسئ وە بونلارئ بۆتۆنلشتیرمەیە چالئشماسئ دۆشۆنۆلەمز. هر تۆر جاهیلی دگر سیستمینە قارشئ اۇنورلو بیر ساواشئم وریلمک ایستنییۇرسا ایسلامئن گرچگینە دؤنمک وە اۇنونلا بولوشماق گرکمکتەدیر. أزیلمیشلیگین، حۇرلانمئشلئغئن، اۆچۆنجۆ صئنئف یورتتاش سایئلمانئن آلچالتئجئ پسیکۇلۇژیسیندن سئیرئلماق ایستنییۇرسا باشوورولاجاق یؤنتم، تاریحی وە جۇغرافی دۇگماتیزمی آتلایاراق، قاومی وە گلەنکسل دۇگماتیزمی آتلایاراق، هر تۆر مۇدرن أفسانەنین اۇلوشتوردوغو چاغداش دۇگماتیزمی آتلایاراق، آللاهئن عازیز دینینین باشلانغئچتاکی دورو وە برراق سولارئنا آچئلماق اۇلاجاقتئر.
یریۆزۆندەکی وارلئق شارطئنئ، آللاهئن آدئنئ وە حۆکمۆنۆ یۆجلتمە ایلکەسینە باغلایان بۆتۆن موواححیدلرین، بۆتۆن بیر یریۆزۆندە قارشئ قارشئیا بولوندوغوموز مۇرال وە فیزیکی سالدئرئلارا قارشئ سسلرینی اۇلابیلدیگینجە یۆکسلتمەلری، تەوحیدی بیر بۆتۆنلۆگۆ ساغلامالارئ، ایچینە دۇغدوغوموز هر آندا، بیر کز داحا، بین کز داحا سۇنسوزا دک، راحمان وە راحیم اۇلان راببیمیزی، اۇنون آدئنئ وە حۆکمۆنۆ “تسبیح وە تنزیە أتمەسی” وازگچیلمز بیر عیبادتتیر.
تسبیح وە تنزیە؛ عاینئ زاماندا داورانئشلارئن دا شیعارئ اۇلاجاقتئر. شرفلی ایسلام دینینین تابیع توتولدوغو هر تۆر جاهیلی مۆداحالەیە تانئق اۇلان وە نە یازئق کی بونلارئ یالنئزجا سەیرەدنلر اۇلاراق راببیمیزین قاتئنا وارالئم، تەوبە وە سجدە أدەلیم.
آللاهئن هر بیریمیزی یۆکۆملۆ قئلدئغئ، هرحانگی بیر طاورئ سرگیلەیەمەمکتن قایناقلانان بیر “ذیللتی” بۆتۆن بیر درینلیگییلە دویمامئز گرکمکتەدیر. ذیللتی گرگی گیبی دویمایانلار “عیززتین” نە بۆیۆک بیر ماظهاریەت اۇلدوغونو تاقدیر أدەمزلر.
شانئ یۆجە راببیمیزین وە اۇنون پایلاشئلماز، بؤلۆنمز، وازگچیلمز، آرتما وە أکسیلمە قابول أتمز حۆکمۆنۆ گرگی گیبی یۆرکلریمیزە وە ذیهینلریمیزە ناقئش ناقئش ایشلەمەمیز، ایسلامئ آصلی کیملیگییلە، آصلی اؤزللیکلرییلە تانئمامئزلا قابیل اۇلاجاقتئر.
“آمنتۆیۆ” یالنئزجا دیللردە تکرار أدیلمک اۆزرە دگیل، ذیهینلردە، گؤنۆللردە وە داورانئشلاردا تکرار أدیلمک اۆزرە قوشانمامئز، اۆزریمیزە یۆکلنن بیر وجیبەدیر. “آمنتۆیۆ” حایاتئنئن وازگچیلمز ایلکەلری اۇلاراق سۇموتلاشتئرانلار ایچین هیچبیر دورومدا ذیللتە قاتلانماق یۇقتور. راببیمیز راضئ وە حۇشنود اۇلدوغو یۇللارئ بۆتۆن قۇلایلئقلارئیلا اؤنۆمۆزە آچمئش، جاهیلی وە شەیطانی یۇللارئ ایسە قاپاتمئش بولونماقتادئر. دیللریمیزدەکی ایقرارئ، داورانئشلارئمئزداکی ایقرارلا بۆتۆنلشتیرەمییۇرساق بیلەلیم کی آمنتۆ، سۇیوت بیر اینانئش مانظومەسی اۇلاراق قالاجاقتئر.
کیملیگینی بیر “آمنتۆ” بیلینجییلە یۇغوران، داورانئشلارئنئ بیر آمنتۆ بیلینجییلە دۆزنلەین، حایاتئن هر صافحاسئندا ایلیشکیلرینی بیر آمنتۆ دویارلئغئیلا بلیرلەین موواححیدلردیر کی اۇنلار، آللاهئن نیعمتلرینە حاق قازانمئشلاردئر.
آتاسۇی مۆفتۆاۇغلو
دۆشۆنۆر-یازار
