ب- بدیعۆززامان اۇلدوغو ایددیعاسئ
بدیعین سؤزلۆک‌تە ایکی آنلامئ واردئر: بیری؛ “اؤرنگی وە بنزەری اۇلمایانئ یاراتماق‌تئر“.
بو اؤزللیک یالنئز آللاەتا اۇلور.
بَدِيعُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ … ﴿۱۱۷﴾ (سورة البقرة)
اۇ گؤک‌لرین وە یرین بدیعی‌دیر… (باقارا سورەسی؛ 117)
یاعنی: “گؤک‌لری وە یری، اؤرنگی وە بنزەری یۇق‌کن یاراتان‌دئر“.
بدیعین ایکینجی آنلامئ؛ “اؤرنگی وە بنزەری اۇلمایان وارلئق‌تئر“.
بونا گؤرە بدیعۆززامان؛ بو زامانئن اؤرنگی وە بنزەری اۇلمایان کیشیسی، دەمک اۇلور. بو اؤزللیک سادەجە “اینسانئ کامیل” وە “حاقیقاتی موحاممدیە” قاورام‌لارئ‌نا اویغون دۆشر.
ساعید نورسی‌نین، “پک پارلاق بیر قاصیدە” دییە اؤودۆگۆ بیر شیعیریندە “حاسان فەیضی” اۇنو شؤیلە آنلاتئر:
آصلئ أوولی‌سین بالئن، شکرین،
دریاسئ‌سئن جۆملە عیلمین، هۆنرین،
گلمەدی جیهانا بؤیلە أثر بنزەرین
أی میرئاتئ راحمتی عالم ریسالتۆن-نور!”
شیعیر شؤیلە سادەلشتیریلەبیلیر:
“ایلک قایناغئ‌سئن بالئن، شکرین
هم دنیزی‌سین عیلمین، هۆنرین
گلمەدی جیهانا بؤیلە أثر بنزەرین
أی عالمە راحمت موحاممدین آیناسئ نور ألچیسی!
بوراداکی “ریسالتۆن-نور”، نور ألچیسی آنلامئندادئر. ریسالت، ألچیلیک دەمک‌تیر. ماصدارا ایسمی فاعیل آنلامئ وریلەبیلدیگی ایچین “ألچی” آنلامئ‌نا دا گلیر. سایئ‌سئز یردە ریسالەیی نور سؤزۆیلە ساعید نورسی‌نین ماعنوی کیشیلیگی‌نین قاصدەدیلدیگی ایفادە أدیلدیگی ایچین “ریسالتۆن-نورا”، “نور ألچیسی” آنلامئ وریلدیگی اۇرتایا چئقماق‌تادئر.
ایددیعایا گؤرە بدیعۆززامان لاقابئ اۇنا، پک گنچ یاش‌تا ایکن اۇلاغان‌اۆستۆ اؤزللیک‌لرە وە اۇقیانوس بۆیۆکلۆگۆندە بیر عیلمە صاحیب اۇلدوغونو گؤرن عیلیم آدام‌لارئ طارافئندان وریلمیش‌تیر.
ج- عالم‌لرە راحمت اۇلدوغو ایددیعاسئ
آللاە تعالا، ألچیسی ایچین شؤیلە بویورور:
وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا رَحْمَةً لِلْعَالَمِينَ ﴿۱۰۷﴾ (سورة الأنبیاء)
سنی ألچی گؤندرمەمیز، سادەجە بۆتۆن عالمە اۇلان مرحامتیمیزدن دۇلایئ‌دئر. (أنبیا سورەسی؛ 107)
“حاسان فەیضی”، بو آیتین ساعید نورسی‌یە ایشارت أتتیگی ایددیعاسئ‌یلا بیر شیعیر یازمئش، ساعید نورسی دە اۇ شیعیر ایچین شونلارئ سؤیلەمیش‌تیر:
“… ریسالەیی نور، اۇ کۆللی راحمتین بیر گؤرۆنتۆسۆ، بیر اؤرنگی اۇلدوغوندان، حاقیقاتی موحاممدیەنین بیر قئسئم اؤزللیک‌لری، مجازی آنلام‌دا جۆزئی بیر واریثی‌نە ورەبیلیر دییە، بو پارلاق قاصیدەیە ایلیشمەدیم. یالنئز حاقیقاتی آحمدیە ایلە آیناسئ آراسئنداکی فارقا ایشارت ایچین کلیمەلر عیلاوە أدیلدی.”
شیعیر چۇق اوزون اۇلدوغو ایچین باعضئ بؤلۆم‌لری‌نی آلماق‌لا یتینەجگیز.
“حوضور بولور بوگۆن سنین‌لە عالم،
أی بو عاصئردا راحمتی عالم ریسالتۆن-نور!
(…) بو حاستا گؤنۆل‌لر چۇق‌تان پریشان،
وارسا سن‌دە أگر لۇقمان‌دان نیشان،
بیر شیفا سون، گل أی ماحبوبو ذیشان،
أی جیلوەیی راحمتی عالم ریسالتۆن-نور!”
سۇن ایکی مئصراع شو شکیل‌دە سادەلشتیریلەبیلیر:
“بیر شیفا سون، گل أی آللاهئن سەوگیلیلی
أی عالم‌لرە راحمت اۇلانئن گؤرۆنتۆسۆ، نور ألچیسی.”
“(…) فاحری عالم، عارش‌تان بو یرە ایندی،
شاهئ ولایت گلیپ دۆلدۆلە بیندی،
ذۆلفیقارا بوگۆن، آرتئق نور دەندی،
أی بو زامان‌دا راحمتی عالم ریسالتۆن-نور!”
دؤرتلۆک شو شکیل‌دە سادەلشتیریلەبیلیر:
“عالمین ایفتیحار أتتیگی موحاممد، عارش‌تان بو یرە ایندی
ولی‌لر پادیشاهئ عالی، دۆلدۆلە بیندی
ذۆلفیقار آدلئ قئلئنجا بوگۆن نور دەندی
أی بو زامان‌دا عالمە راحمت نور ألچیسی!”
“(…) یۇلوموز، بو نورون بو نورلو یۇلو،
اۇلدوق حپیمیز اۇ نورون بیر قولو،
نور یۇلوندا یۆرۆین هم نە موتلو
أی نۆمونەیی راحمتی عالم ریسالتۆن-نور!
(أی عالم‌دەکی راحمتین اؤرنگی، نور ألچیسی!)”
“(…) بو عالم‌دە ماددە دگیل، بیر اؤزسۆن،
هر ذررەدن باقان بۆتۆن بیر گؤزسۆن،
کائیناتئ حایران أدن بۆتۆن بیر یۆزسۆن،
أی میثال راحمتی عالم ریسالتۆن-نور!
(أی عالمە راحمت موحاممدین اؤرنگی، نور ألچیسی!)
د- داردا قالانا یاردئم أتتیگی ایددیعاسئ
“حاسان فەیضی‌نین” یازدئغئ وە ساعید نورسی‌نین بگندیگی شیعیردە شو ایددیعالار یر آلئر:
“جۆرمۆمۆزلە کۆلحان گیبی پۆرنارئز،
درد ألیندن هم هر گۆن زار-و زارئز.
عاففەت بیزی مادم سانا حپ یارئز،
أی نورئ راحمتی عالم ریسالتۆن-نور!”
بو ساطئرلار شو شکیل‌دە سادەلشتیریلەبیلیر:
“گۆناهئمئزلا کۆلحان‌لار گیبی یانارئز
درد ألیندن هر گۆن اینیم اینیم اینلەریز.
عاففەت بیزی مادم سانا یارئز
أی عالم‌لرە راحمت موحاممدین نورو، نور ألچیسی!”
“(…) گؤک‌لر سالدئ بلا، یر وردی بلا،
سارستئ آفاقئ بیر آجئ واوەیلا،
راحمت أت عالمە، أی نورئ مەولا!
أی جیلوەیی راحمتی عالم ریسالتۆن-نور!”
بو ساطئرلار شو شکیل‌دە سادەلشتیریلەبیلیر:
“(…) گؤک‌لردن بلا یاغدئ، یردن بلا فئشقئردئ
دؤرت بیر یانئ آجئ چئغلئق‌لار ساردئ.
آجئ بو عالمە أی مەولانئن نورو
أی عالم‌لرە راحمت موحاممدین گؤرۆنتۆسۆ، نور ألچیسی!”
“چەوریلدی آتش‌لە بو قۇجا دۆنیا،
بیر جهننم گیبی قاینادئ دریا.
یتیش ایمدادا أی شاهئ أولیا!
أی بو زامان‌دا راحمتی عالم ریسالتۆن-نور!”
أ- قورئانئ وە آللاهئن ایسیم‌لری‌نی تاشئدئغئ ایددیعاسئ
ساعید نورسی، “حاسان فەیضی‌نین” بیر شیعیری سببی‌یلە شو سؤزلری سؤیلەمیش‌تیر: “ریسالەیی نورون حاص شاگیردلرین‌دن وە أسکی اؤگرتمن‌لرین‌دن حاسان فەیضی، غایت صامیمی بیر قاناعات‌لە وە قووتلی بیر ایعتیمادلا وە درین بیر عیلیم‌لە وە پارلاق بیر ایمان‌لا وە سیککەیی تاصدیقی غایبی‌دن آلدئغئ ایلهام‌لا ریسالەیی نورون ماهیەتی‌نی تاعریف وە اۇ نورون قایناغئ وە أساسئ اۇلان نورئ موحاممدی وە حاقیقاتی قورئان وە سئررئ ایمانئ تاعریف ایچین بو قاصیدەیی یازمئش‌تئر.”
بورادا گچن “نورئ موحاممدی، حاقیقاتی قورئان وە سئررئ ایمان” سؤزلری اؤنملی‌دیر. کندی‌سی‌نی ریسالەیی نورون حاقیقی وە ماعنوی شاحصیەتی سایماسئ سببی‌یلە اۇ، بو اؤزللیک‌لرین تامامئ‌نئ کندین‌دە گؤرمک‌تەدیر. بونلار حاقیقاتی موحاممدیە اینانجئ‌نا تام اۇلاراق اویار. چۆنکۆ حاقیقاتی موحاممدیەنین، بۆتۆن نبی‌لرین وە ولی‌لرین لدۆننی وە باطئنی بیلگی‌لری آلدئق‌لارئ قایناق اۇلدوغو، حاق‌تان گلن فەیضین حالقا اولاشماسئن‌دا آراجئ اۇلدوغو ایددیعا أدیلیر. بو سبب‌لە ساعید نورسی وە ریسالەیی نورلار، حاقیقاتی قورئان، یاعنی قورئانئن آصلئ وە گرچگی سایئلئیۇر وە سئررئ ایمان، یاعنی ایمانئن سئررئ قابول أدیلییۇر. حاسان فەیضی بونو داحا آچئق ایفادە أدر:
“دردلرە درمان‌سئن، موحبوبئ جان‌سئن،
هم جامیعۆل-أسما ول-قورئان‌سئن،
هم دە نورئ حاق‌تان بیزە ایحسان‌سئن،
أی بیر راحمتی عالم ریسالتۆن-نور!”
بو ساطئرلار شو شکیل‌دە سادەلشتیریلەبیلیر:
دردلرە درمان‌سئن، سەوگیلیسی‌سین جانئن،
هم قورئانئ قاپسارسئن، هم ایسیم‌لری‌نی آللاهئن،
هم دە حاققئن نوروندان بیزە ایحسان‌سئن،
أی عالمە راحمت، نور ألچیسی!”
ف- هر دەویردە فارقلئ کیملیک‌لە اۇرتایا چئقما ایددیعاسئ
“حاقیقاتی موحاممدیە”، موحاممدین (ع) تاریحی شاحصیەتی دگیل‌دیر.
بونا اینانان‌لارا گؤرە اۇ حاقیقات، هر دەویردە دگیشن ایسیم وە صورت‌لردە “نبی وەیا ولی” اۇلاراق اۇرتایا چئقار. ساعید نورسی کندیسینین اؤیلە اۇلدوغونا اینانئر.
اۇنون سؤزلری شؤیلەدیر:
“بن بو آن‌دا، سکسن ساعیدین اؤزۆ اۇلاراق اۇرتایا چئقمئشئم. اۇنلار زینجیرلەمە شاحصی قئیامت‌لر وە زینجیرلەمە تناسۆح، یاعنی روح گؤچۆ ایلە چالقالانئپ بنی شو زامانا فئرلاتمئش‌لاردئر.
شو ساعید؛ یتمیش دۇقوز اؤلۆ وە بیر قۇنوشان جانلئ‌نئن بدن‌لردە اۇرتایا چئقان ساعیدلر بیربیری‌نی گؤرسەلر، جیددی فارقلئلئق‌لاردان دۇلایئ بیربیرلری‌نی تانئمایاجاق‌لاردئر. بن اۇ بدن‌لرین اۆستۆندە یووارلاندئم؛ اییلیک‌لر وە لذذت‌لر داغئلدئ گیتتی. سئقئنتئ وە اۆزۆنتۆلر بیریکتی قالدئ. اۇ قۇناق یرلری‌نین هر بیریندە بن بن‌دیم. اؤلۆمۆم‌دن سۇنرا گلەجک قۇناق‌لاردا دا یینە بن بن اۇلاجاغئم. بو قۇناق یریندە یاعنی وۆجودتاکی حۆجرەلر ناسئل یئل‌دا ایکی کرە وۆجودتان آیرئلئیۇرسا بن دە اۇ شکیل‌دە ألبیسە دگیشتیریریم؛ یئرتئلمئش ساعیدی آتار، ینی ساعیدی گیەریم.”
“بن بو آن‌دا، سکسن ساعیدین اؤزۆ اۇلاراق اۇرتایا چئقمئشئم” سؤزۆ اؤنملی‌دیر.
چۆنکۆ تەوراتا گؤرە آدم‌دن (ع) یاعقوبون (ع) اؤلۆمۆنە قادار 2413 سنە گچمیش‌تیر. یوسوف (ع) 110 یاشئندا، موسا (ع) دا 120 یاشئندا وفات أتمیش‌تی. یاعقوب‌تان عیسانئن (ع) دۇغومونا قادار دا تۇپلام 1600 سنە گچمیش اۇلسا یاقلاشئق 4000 یئل أدر. ساعید نورسی 1960’تا وفات أتتیگی‌نە گؤرە تەوراتا گؤرە؛ ایلک اینسان‌دان اۇنون اؤلۆمۆنە قادار 5960 سنە گچمیش اۇلور. بونو سکسنە بؤلۆنجە اۇنون گیردیگی‌نی ایددیعا أتتیگی هر بدنین اۇرتالاما عؤمرۆ 75 یئل أدر.
بو سبب‌لە “سکسنینجی بدن” سؤزۆ، دۆشۆنۆلەرک سؤیلنمیش بیر سؤزدۆر.
