یۆجە آللاه، اینسانلارئن کندی قورغولارئنئن پشینە دۆشمەمەلری ایچین کیتابئ “تک قایناق” یاپمئش، اۇنو کندی آچئقلامئش، بو آچئقلامالارا اولاشمانئن یۇلونو دا گؤسترمیشتیر. اینسانلارئن چۇغو بو گرچگی گؤرمزدن گلیرلر. چۆنکی اینسان، سئنئرلارئ آشمایا، هر شەیە حۆکمەتمەیە مەییللی یاراتئلمئشتئر. اۇ، بو قۇنودا اۇ قادار جۆرئتکاردئر کی، آللاها دین اؤگرتمەیە داحی قالقار.
ایلگیلی آیت شؤیلەدیر:
قُلْ أَتُعَلِّمُونَ اللَّهَ بِدِينِكُمْ وَاللَّهُ يَعْلَمُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الْأَرْضِ وَاللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَلِيمٌ ﴿۱۶﴾ (سوەة الحجرات)
دە کی! دینینیزی آللاها سیز می اؤگرتییۇرسونوز؟ آللاه، گؤکلردە وە یردە اۇلانئ بیلیر. اۇ هر شەیی بیلیر. (حوجورات سورەسی؛ 16)
اینسانئن ضاعافئنئ أن ایی بیلن آللاه، بو قۇنودا اۇنو سۆرکلی اویارمئش، قانون قۇیوجونون کندیسی اۇلدوغونو حاطئرلاتمئشتئر. “تک شاریع” یاعنی حۆکۆم قۇیوجو اۇدور. بیز سادەجە اۇنون بیزە گؤندردیکلرینی، بیزە گؤستردیگی شکیلدە آنلاماق وە اویغولاماقلا یۆکۆملۆیۆز. بونا نبی وە رسوللر دە داحیلدیر.
یوقارئدا گچن هود سورەسینین ایکینجی آیتیندەکی « إنّنی لَکُم مِنهُ نَذیرٌ وَ بَشیرٌ = بن دە اۇنون طارافئندان سیزە اویارئ یاپان وە مۆژدە ورن بیریییم. » ایفادەسی بونو گؤسترمکتەدیر. آیتتە گچن “مِنهُ = اوُنون طارافئندان” ایفادەسییلە، رسولوللاهئن اویارئ وە مۆژدەلرینین قایناغئ آللاها، دۇلایئسئیلا کیتابا باغلانماقتادئر.
شو آیت دە بونو تەیید أتمکتەدیر:
… وَهَذَا كِتَابٌ مُصَدِّقٌ لِسَانًا عَرَبِيًّا لِيُنْذِرَ الَّذِينَ ظَلَمُوا وَبُشْرَى لِلْمُحْسِنِينَ ﴿۱۲﴾ (سورة الأحقاف)
… بو، اؤنجەکیلری تاصدیق أدن، ظولمەدنلری اویارماق وە اییلیک یاپانلارا مۆژدە اۇلماق اۆزرە عارابچا ایندیریلمیش بیر کیتابتئر. (آحقاف سورەسی؛ 12)
آیتتە، قورئانئن اویارئ یاپان وە مۆژدە ورن بیر کیتاب اۇلدوغو بیلدیریلمکتەدیر. رسوللرین گؤرەوی، کندیلرینە واحیەدیلنی تبلیغ أتمک اۇلدوغو ایچین یاعنی رسوللر کندیلرینە ایندیریلن کیتابلارئ تبلیغ أتتیکلری ایچین، اۇنلارئن اویارئ وە مۆژدەلری کیتابتان اۇلور.
رسولوللاەتان، بونو شؤیلە ایفادە أتمەسی ایستنمیشتیر:
قُلْ إِنَّمَا أُنْذِرُكُمْ بِالْوَحْيِ … ﴿۴۵﴾ (سورة الأنبیاء)
دە کی: “بن سیزی سادەجە واحی ایلە اویارماقتایئم…” (أنبیا سورەسی؛ 45)
قورئانئن، نبی وە رسول قاوراملارئنا وردیگی آنلامئ دیققاتە آلمایئپ، ذیهینلریندە اۇلوشتوردوقلارئ نبی آلغئسئندان حارەکتلە فارقلئ بکلنتیلرە گیرنلر حاققئندا یۆجە آللاه شؤیلە بویورور:
وَإِذَا لَمْ تَأْتِهِمْ بِآيَةٍ قَالُوا لَوْلَا اجْتَبَيْتَهَا قُلْ إِنَّمَا أَتَّبِعُ مَا يُوحَى إِلَيَّ مِنْ رَبِّي … ﴿۲۰۳﴾ (سورة الأعراف)
اۇنلارا بیر آیت گتیرمەدیگین زامان: “درلەسەیدین یا؟” دەرلر. دە کی: “بن راببیم طارافئندان بانا واحیەدیلنە اویارئم.” … (آعراف سورەسی؛ 203)
رسولوللاها، کندیسینین واحیە اویدوغونون سؤیلتیلمەسی اؤنملیدیر. اۇنا یاپئلان واحی قورئاندئر. قورئان تک قایناقتئر. قورئاندا هر شەیین آچئقلاندئغئ بیلدیریلیر.
بیر آیت شؤیلەدیر:
… وَنَزَّلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ تِبْيَانًا لِكُلِّ شَيْءٍ وَهُدًى وَرَحْمَةً وَبُشْرَى لِلْمُسْلِمِينَ ﴿۸۹﴾ (سورة النحل)
… بیز بو کیتابئ سانا ایندیردیک کی هر شەیی آچئقلاسئن، دۇغرو یۇلو گؤسترسین، اۇنا باغلانانلارا بیر ایکرام وە بیر مۆژدە اۇلسون. (ناحل سورەسی؛ 89)
یۆجە آللاه، کیتابئندا هر شەیی آچئق بیر شکیلدە اۇرتایا قۇیدوغونو بیلدیرییۇرسا، دین قۇنوسوندا بیزیم باشقا قایناق آرایئشلارئنا گیرمەمیز دۇغرو اۇلماز. بیزە دۆشن، تک حۆکۆم قۇیوجونون “اۇ” اۇلدوغونو، کیتابئندا دا هر شەیی آچئقلادئغئنئ قابول أتمک، بو قۇنودا شۆبهەلر یاشاماماقتئر.
قورئاندا بو دوروم شؤیلە ایفادە أدیلیر:
أَفَغَيْرَ اللَّهِ أَبْتَغِي حَكَمًا وَهُوَ الَّذِي أَنْزَلَ إِلَيْكُمُ الْكِتَابَ مُفَصَّلًا وَالَّذِينَ آتَيْنَاهُمُ الْكِتَابَ يَعْلَمُونَ أَنَّهُ مُنَزَّلٌ مِنْ رَبِّكَ بِالْحَقِّ فَلَا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُمْتَرِينَ ﴿۱۱۴﴾ (سورة الأنعام)
بن آللاەتان باشقا بیر حاکم می آرارئم؟ کیتابئ سیزە آچئقلانمئش اۇلاراق ایندیرن اۇدور. کندیلرینە کیتاب وردیکلریمیز بیلیرلر کی بو کیتاب، راببین طارافئندان حاق اۇلاراق ایندیریلمیشتیر. ساقئن ترددۆد أدنلردن اۇلما! (أنعام سورەسی؛ 114)
حال بؤیلەیکن گلەنکتە، “مسئلەلرین سوُنسوز، آیتلرین ایسە سئنئرلئ اۇلدوغو” سؤیلنیپ قورئانا سئنئر چیزیلمیش، قورئانئ بەیان أتتیگی؛ اوُندا اوُلمایان بیرتاقئم حلال وە حاراملار قۇیدوغو ایددیعا أدیلەرک رسولوللاهئن گؤرەو وە یتکیسینە دائیر یانلئش آلغئلار اۇلوشتورولموش، “آیتلر آراسئ ایرتیباطلار” گؤز آردئ أدیلەرک آنلاشئلمازلئغا ماحکوم أدیلمیشتیر.
آللاهئن دینینە گرگی گیبی اویان بیر تۇپلولوقتان داحا اؤندە بیر تۇپلولوق اۇلماسئ مۆمکۆن دگیلدیر. اۇ حالدە، مۆسلۆمانلارئن یۆزیئللاردئر سۆرەگلن وە گۆنۆمۆزدە دە دوام أدن گؤرۆنۆملری، بیر شەیلرین ترس گیتتیگینین أن آچئق دلیلی اۇلسا گرکتیر.
نیتەکیم یۆجە آللاه شؤیلە بویورور:
وَلَا تَهِنُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ إِنْ كُنْتُمْ مُؤْمِنِينَ ﴿۱۳۹﴾ (سورة آل عمران)
گەوشەمەیین، اۆزۆلمەیین! أگر اینانئیۇرسانئز، اۆستۆن اۇلان سیزلرسینیز. (آلی عیمران سورەسی؛ 139)
بیزە دۆشن، قورئانئن آچئقلامالارئنئن پشینە دۆشمکتیر. اینسانلارا هیدایت وە نور اۇلاراق گؤندریلن وە ایچریسیندە هر شەیین بیر اوصولە گؤرە آچئقلاندئغئ بیلدیریلن کیتابئن اۆزریندە یۇغونلاشئلمالئ، تۆم غایرت، اۇنون دۇغرو آنلاشئلماسئ وە حایاتا گچیریلمەسی ایچین اۇلمالئدئر.
رسولوللاهئن اؤرنکلیگی بو قۇنودا یۇلوموزو آچاجاقتئر. گلەنکسل آنلایئشا گؤرە سۆننت، قورئانئن یانئندا مۆستاقیل بیر قایناق سایئلئر. بو، قورئاندا یر آلمایان بیرتاقئم حۆکۆملرین سۆننتتە اۇلدوغو آنلامئنا گلیر. حاتتا ایکیسیندە دە بولونمایان چؤزۆملرە ایجماع وە قئیاسلا اولاشئلابیلەجگی قابول أدیلیر. اۇیسا “قورئان“ تک قایناقتئر.
“سۆننت“، قورئانئن ایچردیگی حۆکۆملرین رسولوللاه طارافئندان اۇرتایا قۇنماسئ وە اویغولانماسئ اۇلاراق گؤرۆلملیدیر. بو حۆکۆملری اۇرتایا قۇیماق، باعضن دۇغرودان آیتی تبلیغ أتمکلە، باعضن دە آیتلر آراسئ ایلیشکیلردن حۆکۆم چئقارما شکلیندە اۇلور. بو دورومدا “سۆننت“، قورئانئن دئشئندا، اۇندان باغئمسئز بیر قایناق اۇلمایاجاقتئر.
دوُکتوُر فاتیح اوُروم
