رسول اؤرنک آلئنمالئدئر
اۇنلارجا آیت ایلە رسولە ایطاعاتی أمرەدن قورئان، شو آیت ایلە رسولۆن اؤرنک آلئنماسئنئ دا تاوصیە أدییۇر:
آند اۇلسون کی آللاهئن رسولۆندە سیزین ایچین، آللاها وە آحیرت گۆنۆنە قاووشمایئ اومانلار وە آللاهئ جۆق ذیکرەدنلر ایچین گۆزل اؤرنکلر واردئر. (آحزاب سورەسی؛ 21)
دەمک کی ایطاعات أدیلەجک اۇلان دا، اؤرنک آلئناجاق اۇلان دا رسولدۆر. پکی رسولە ناسئل ایطاعات أدیلەجک وە رسول ناسئل اؤرنک آلئناجاقتئر؟
بو قۇنودا دتایلئ ایضاحلارئمئز اۇلاجاقتئر. آما قئساجا شونو سؤیلەیەبیلیریز: رسولە ایطاعات أتمەنین وە رسولۆ اؤرنک آلمانئن یۇلو ألبتتە کی رسولۆن حادیثلرینە تابیع اۇلماقتئر. رسولۆن حادیثلری ایسە قورئاندئر. کلاسیک حادیثلر رسولۆن دگیل، نبینین سؤزلریدیر. حاتتا بیلفیعیل نبینین سؤزلری بیلە دگیلدیر. نبییە ایسناد أدیلن سؤز، فیعیل وە تاقریرلردیر. قورئان ایسە آللاهئن کلامئ، رسولۆن بەیانئدئر. یاعنی رسولۆن آللاەتان گتیردیگی سؤزلردیر. دۇلایئسئیلا رسولۆن واحیە دایالئ حادیثلریدیر. نیتەکیم قورئان کندیسینی “شرفلی بیر رسولۆن (گتیردیگی) سؤزلر” وە “أن گۆزل حادیث” شکلیندە نیتەلەر. دەمک کی أن گۆزل /أن صاحیح حادیثلر رسولۆن واحیە دایالئ حادیثلری اۇلان قورئاندئر. اۇ حالدە رسولە ایطاعات أتمک ایچین دە رسولۆ اؤرنک آلماق ایچین دە یاپئلاجاق اۇلان شەی (نبییە ایسناد أدیلن حادیثلرە تابیع اۇلماق دگیل) آللاهئن کلامئ، رسولۆن بەیانئ اۇلان قورئانا تابیع اۇلماقتئر.
رسولە عیصیان أدیلمەملیدیر
قورئان، رسولە ایطاعات أدیلمەسینی أمرەتتیگی گیبی رسولە عیصیان أدیلمەمەسینی دە أمرەدییۇر:
کیم آللاها وە رسولۆنە قارشئ عیصیان أدر وە سئنئرلارئنئ آشارسا آللاە اۇنو، دواملئ قالاجاغئ بیر آتشە سۇقار وە اۇنون ایچین آلچالتئجئ بیر عاذاب واردئر. (نیسا سورەسی؛ 14)
کۆفۆر یۇلونا ساپان رسولۆ دینلەمەینلر اۇ گۆن یرین دیبینە باتئرئلمایئ تمننی أدرلر وە آللاەتان هیچبیر حابری گیزلەیەمزلر. (نیسا سورەسی؛ 42)
کندیسی ایچین دۇغرو یۇل بللی اۇلدوقتان سۇنرا، کیم رسولە قارشئ چئقار وە مۆمینلرین یۇلوندان باشقا بیر یۇلا گیدرسە، اۇنو اۇ یؤندە بئراقئرئز وە جهننمە سۇقارئز؛ اۇ نە کؤتۆ بیر یردیر. (نیسا سورەسی؛ 115)
(حالا) بیلمەدیلر می کی، کیم آللاە وە رسولۆنە قارشئ قۇیارسا ألبتتە اۇنون ایچین، ایچیندە أبدی قالاجاغئ جهننم آتشی واردئر. ایشتە بو بۆیۆک رۆسوالئقتئر. (تەوبە سورەسی؛ 63)
آللاە وە رسولۆ بیر ایشە حۆکۆم وردیگی زامان، اینانمئش بیر أرکک وە قادئنا اۇ ایشی کندی ایستگینە گؤرە سچمە حاققئ یۇقتور. هر کیم آللاە وە رسولۆنە قارشئ گلیرسە، آپآچئق بیر ساپئقلئغا دۆشمۆش اۇلور. (آحزاب سورەسی؛ 36)
کندیسینە کیتاب وریلنلردن آللاها وە آحیرت گۆنۆنە اینانمایان، آللاە وە رسولۆنۆن حارام قئلدئغئنئ حارام سایمایان وە حاق دینی کندینە دین أدینمەین کیمسەلرلە، کۆچۆلەرک أللرییلە جیزیە ورینجەیە قادار ساواشئن. (تەوبە سورەسی؛ 29)
گؤرۆلدۆگۆ اۆزەرە رسولە هیچبیر شکیلدە عیصیان أدیلمەملیدیر (أدیلەمز). آما قورئانئن نبی ایچین بؤیلە بیر حۆکمۆ یۇقتور. یاعنی حض. پەیغامبرە عیصیان أدیلمەمەسی گرکتیگینی بیلدیرن آیتلرین هیچبیریندە نبی کلیمەسی یر آلماز. دائیما رسول کلیمەسی یر آلئر. حاتتا “نبییە ماعروف اۇلمایان (مۆنکر) ایشلردە عیصیان أدیلەبیلیر” آنلامئنا گلن بیر آیت واردئر. شؤیلە کی:
أی نبی! مۆمین قادئنلار، آللاها هیچبیر شەیی اۇرتاق قۇشماماق، حئرسئزلئق یاپماماق، زینا أتمەمک، چۇجوقلارئنئ اؤلدۆرمەمک، أللرییلە آیاقلارئ آراسئندا بیر ایفتیرا اویدوروپ گتیرمەمک، ماعروفتا (مشروع وە گۆزل ایشلردە) سانا عیصیان أتمەمک حوصوصوندا، سانا بیعات أتمەیە گلدیگی زامان؛ بیعاتلارئنئ قابول أت وە اۇنلار ایچین آللاەتان ماغفیرت دیلە. شۆبهەسیز آللاە عاففەدیجی وە مرحامتلیدیر. (مومتحینە سورەسی؛ 12)
دیققات أدیلەجگی اۆزەرە آیتتەکی ایفادە؛ “… ماعروفتا عیصیان أتمەمک” شکلیندەدیر. یاعنی نبینین یانئنا گلن قادئنلار موطلاق اۇلاراق دگیل، ماعروف ایشلردە عیصیان أتمەمک شارطئ ایلە اۇنا بیعات أتمیش اۇلویۇرلار. عیصیان أتمەمە شارطئ نبینین ماعروف ایشلری ایلە سئنئرلئ توتولویۇر. بو ایسە؛ “نبینین ماعروف اۇلمایان (مۆنکر) ایشلری اۇلابیلیر وە بو دورومدا نبییە عیصیان أدیلەبیلیر” آنلامئنا گلیر. عاکسی حالدە آیتتە “ماعروف ایشلر” قایدئ بولونماز وە (رسولدە اۇلدوغو گیبی) “هیچبیر شکیلدە نبییە عیصیان أدیلەمز” بویرولوردو. آما اؤیلە بویرولمادئ. دەمک کی نبینین ماعروف اۇلمایان ایشلری اۇلابیلیر. آیرئجا بو آیتی سادەجە نبینین شاحصئ ایلە ایلگیلی دۆشۆنمەمک گرکیر. چۆنکی نبی بورادا اولولأمر (دەولت باشقانئ) اۇلاراق بیعات یاپمئشتئر. دۇلایئسئیلا بو آیت (هم بیعات أدن هم بیعات آلان ایچین) دەولت باشقانلارئ ایلەیاپئلاجاق بیعاتلاشمانئن شارطلارئنئ بلیرلەمیش اۇلویۇر. زیرا ماعلومدور کی اولولأمرین ماعروف اۇلمایان ایشلری دە اۇلابیلیر. اۇنلارا بو ایشلریندە عیصیان أدەبیلیر. ذاتن اولولأمرە ایطاعاتی أمرەدن “نیسا؛ ” آیتی دە ایحتیلاف حالیندە قۇنونون آللاها وە رسولۆنە (قورئانا) عارض أدیلمەسینی أمرەدەرک عاینئ حوصوصو بیلدیرمیش اۇلویۇر.
نەدن نبییە دگیل دە رسولە ایطاعات؟
بیرآزدان اینجەلەیەجک اۇلدوغوموز آیتلردە دە آچئقچا گؤرەجگیز کی بو سۇرونون جوابئ رسولۆن قورئانئ تبلیغ أتمەسیدیر. داحا دۇغروسو قورئانئ تبلیغ أدنین رسول اۇلماسئدئر. قورئانا شو سۇرولارئ سۇردوغوموز زامان بیزە شو جوابلارئ وریر (بو جوابلار بیرآزدان ذیکرەدەجگیمیز آیتلردە گؤرۆلەجکتیر):
- قورئانئ تبلیغ أدن کیم؟ رسول موحاممد.
- ایطاعات أدیلەجک اۇلان کیم؟ رسول موحاممد.
- عیصیان أدیلمەیەجک اۇلان کیم؟ رسول موحاممد.
- اؤرنک آلئناجاق اۇلان کیم؟ رسول موحاممد.
- یانئلمایان کیم؟ رسول موحاممد.
- ایلاهی قۇروما آلتئندا اۇلان کیم؟ رسول موحاممد.
- کیمین سؤزلری (حادیثلری) قۇروما آلتئندا؟ رسول موحاممد.
- یانئلان /اویارئلان کیم؟ نبی موحاممد.
گؤرۆلدۆگۆ اۆزەرە قورئانئن نەدن نبییە دگیل دە، رسولە ایطاعات ایستەدیگینی بو تاصنیفتن آنلایابیلیریز. بونون یگانە سببی قورئانئ تبلیغ أدنین (نبی دگیل) رسول اۇلماسئدئر. بو دوروم رسولۆن واظیفەسینی بیلدیرن آیتلردە نت اۇلاراق گؤرۆلۆمکتەدیر. نیتەکیم رسولۆن واظیفەسینی تانئملایان آیتلر شؤیلەدیر:
أی رسول! راببیندن سانا ایندیریلنی (قورئانئ) تبلیغ أت. أگر بونو یاپمازسان اۇنون ریسالتینی تبلیغ أتمەمیش (رسوللۆک یاپمامئش) اۇلورسون. آللاە (بو واظیفە نەدنیلە) سنی اینسانلاردان قۇرویاجاقتئر. دۇغروسو آللاە، کافیرلر تۇپلولوغونا رهبرلیک أتمز. (مائیدە سورەسی؛ 67)
