اینسانلئغئن اۆچ مایمونو اۇیناماسئ؛ دویمویۇروم، گؤرمۆیۇروم، قۇنوشمویۇروم، بیلمییۇروم دەمەسی، گکەجگیمیزی قارانلئغا گؤممکتە، بۆتۆن دۆنیایئ تئمارحانەیە چەویرمکتەدیر.
عاقلئنا تاپان، ذەوقلرییلە اویوتولوپ، شهوتلرە بۆرۆندۆرۆلن اینسانلئق، عاقئللئ گچینن وە عاقلئنئ قوللانمایانلار سایەسیندە قونداقلانماقتادئر.
قونداقلانان اینسانلئق دا یالنئزلاشماقتا، بنجیللشمکتە، ذەوقلری پشیندە قۇشماقتا، نفرت، کین وە اؤفکەیە دالماقتا، قایغئلئ اۇلماقتادئر. بو دپرسیف اینسانلار أولنەمەمکتە، دواملئلئغئ اۇلان بیر ایشە گیرمەمکتە، گۆنۆنۆ گۆن أتمە یۇلونا گیتمکتەدیر.
بو ایچلر آجئسئ دورومو گؤرن، دویان، قۇنوشان، بیلن، سەون وە آجئیان بیری اۇلاراق دویارسئز قالامئیۇروم. روحوم سئقئشئیۇر. آللاها وە حساب گۆنۆندە حسابا چکیلەجگیمە اۇلان اینانجئم بنی یریمدە دوردورمویۇر.
گۆن اۇلمویۇر کی، یاشانان آجئ دۇلو بیر حایاتا شاهید اۇلمایایئم یا دا دویمایایئم.
ألیمدن بیر شەیلرین گلمەمەسی حض. شوعایبئن (ع) دوعاسئنئ حاطئرلاتئیۇر:
“… بن سادەجە گۆجۆم اۇرانئندا اییلیک ایستییۇروم. باشارئم آنجاق آللاهادئر. اۇنا توەککۆل أتتیم وە اۇنا یؤنلدیم.” (هود سورەسی؛ 88)
گۆچلۆلۆگۆنۆن دۇروغوندا اۇلدوغو 35 یاشلارئندا اۇلان نبیمیزین حیرا ماغاراسئنا چکیلدیگینی اۇقویۇر، دۆشۆنجەلرە دالئیۇروم. تاعبیری جائیز ایسە ایشینین تئقئرئندا اۇلدوغو؛ أشینین، ایشینین، آشئنئن ایی اۇلدوغو، جاهیلیە تۇپلومونون گؤزدە بیری اۇلدوغو، حیذمتیندە بولونان اینسانلارئن بۇل اۇلدوغو بیر دورومدایکن، یالنئزلئغئ ترجیح أتمەسینین نەدنینی مراق أدییۇروم؟
بو ماغارایا چکیلیش نییە؟
آللاە رسولۆ نەدن تۇپلومدان اوزاقلاشمئش کی؟
کیمە قئزمئش؟
کیم نە دەمیش کی اۇنا، اینسانلاردان چکیلیپ یالنئزلئغئ ترجیح أتمیش؟
حالبوکی اۇ؛ أن سەویلنلردن، أن گۆونیلنلردن بیری دگیل مییدی؟
اینسانلار اۇنا؛ “أل-أمین” دەمیشکن، حانگی سبب اۇنو بو یالنئزمئغا ایتمیشتی؟
عؤمرۆمۆن بۆیۆک بیر قئسمئ غوربت دیارئ آلمانیا تۇپراقلارئندا، نیجە آجئلارا شاهیدلیک أدەرک گچتی. بو گؤزلر نەلر گؤردۆ، بو قولاقلار نەلر دویدو! چۇق گزن می بیلیر، چۇق اۇقویان مئ؟ تارتئشئلئر… آما گزمەیی سەون بو قولونو، راببی چۇق گزدیردی. ایناندئغئ گیبی یاشامایانلارئن یاشادئغئ گیبی ایناندئغئنا شاهید اۇلوردو.
حض. عؤمرین (رض) دەدیگی گیبی: “ایناندئغئنئز گیبی یاشامازسانئز، یاشادئغئنئز گیبی اینانمایا باشلارسئنئز.”
یاشادئغئ گیبی اینانان تۇپلومون بیر فردی اۇلان آللاە رسولۆ تۇپلومونون چئقمازئنا چارە بولما سەوداسئ ایلە یالنئزلئغئ سچمیش وە حیرایا چکیلمیشتی. بو یالنئزلئق شۆبهەسیز گۆونیلیر اۇلان حض. موحاممدی (ص) عالملرین یگانە صاحیبینە یاقلاشتئرمئش، ایلک أمیر؛ “اۇقو!” (عالاق سورەسی؛ 1) ایلە قارشئلاشتئرمئشتئ. آللاە رسولۆ کائیناتئ، کندینی، یاشانان حاقسئزلئقلارئ، واحیۇلونان کیتابئ اۇقویاجاقتئ.
بو اۇقومانئن آردئندان؛ “آللاەتان باشقا ایلاە یۇقتور، موحاممد اۇنون قولو وە رسولۆدۆر” دەمەسی أمرەدیلمیشتی.
بو أمیر، واحیی تبلیغ أتمەسی گرگینی دۇغوردو:
قالق وە اویار! (مۆددثثیر سورەسی؛ 2)
بو اویارئ ایسە مککەلی مۆشریکلرین پوتا تاپانلارئن بۆتۆن أزبرلرینی بۇزدو. ألبت قۇلای دگیلدی؛ اینانچ اۇلاراق بیلدیکلری بۆتۆن دۇغرولارئن یانلئش اۇلدوغونو، یئللاردئر گیتتیکلری یۇلون، چئقماز یۇل اۇلدوغونو قابوللنمک.
آللاە رسولۆ مککە پوتپرستلرینە توتتوقلارئ دالئن چۆرۆک اۇلدوغونو سؤیلەمیشتی.
تاحتلارئنئن سارسئلدئغئنئ فارق أدن مککە لیدرلرینین تکلیفی حاضئردئ: لیدرلیک، مککەنین أن گۆزل قادئنلارئ، ثروت…
جواب: “بنی یارادان قودرتە یمین أدریم کی؛ ساغ ألیمە گۆنشی، سۇل ألیمە آیئ قۇیسالار، بن بو حاق داعوادان وازگچەمم.”
بوگۆنۆن دپرسیف وە قایغئلئ اینسانلارئ، بؤیلەسی شاحصیەتلی اینسانلارا نە قادار دا حاسرتتیر.
قونداقلانان اینسانلئقتان بؤیلەسی تمیز یۆرکلر؛ اۇقویانلار، یاشایانلار وە یاشاتما غایرتی ایچیندە اۇلانلار چئقمالئدئر. چئقمالئدئر کی بو کیشیلر؛ اینسانلئغئ اینتیحار ایپیندن قورتارمالئ وە یانان اینسانلئغا سو سرپملیدیر.
“دۆشۆن وە باشار” پۇست مۇدرن نیننیلرییلە اویوتولان، “کندینە گۆون” دەنیلن بیر اۇرتامدا هر شەیین باشارئیلا اؤلچۆلدۆگۆ، باشارئسئزلئقلارئن دا چۇق اۇلدوغو بیر دؤنمدە اینسانلئق بونالئمدادئر.
گۆنۆمۆزدە بو بونالئمدان قورتولمانئن یۇلو، اؤزگۆونین اۇلوشماسئ وە باشارئلئ اۇلماق ایلە مۆمکۆن اۇلاجاغئ ساوونولماقتادئر. لاکین بو دا سۇرونلارئ بیتیرمەییپ بیلعاکیس تئرمانماسئنا سببیەت ورمیش، اینسانلئغئ داحا بۆیۆک بونالئملارئن ایچینە آتمئشتئر.
