آیتتە گچن “الرسول النبی = اۇ نبی رسول” ایفادەسی، ایکی قاورامئن فارقلئ اۇلدوغونو گؤسترمکتەدیر.
بنزەر ایفادە شو آیتتە دە گچمکتەدیر:
وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ مُوسَى إِنَّهُ كَانَ مُخْلَصًا وَكَانَ رَسُولًا نَبِيًّا ﴿۵۱﴾ (سورة مریم)
(رسولۆم!) “کیتابتا موسایئ دا آن. گرچکتن اۇ ایحلاص صاحیبی ایدی وە هم رسول هم دە نبی ایدی.” (مریەم سورەسی؛ 51)
“رسولا نبیا = نبی اۇلان رسول” دەمکتیر. چۆنکۆ هر رسول، نبی دگیلدیر. آنجاق هر نبی، رسولدۆر. بونون ایچین قورئاندا “نبیا رسولا” یاعنی “رسول اۇلان نبی” ترکیبی قوللانئلمامئشتئر.
شو ریوایت دە ایکی قاورام آراسئندا فارق اۇلدوغونو گؤسترمکتەدیر:
برا بین آزیبدن ریوایتە گؤرە، نبی (ع) شؤیلە بویوردو: “سانا یاتارکن اۇقویاجاغئن بیر دوعا اؤگرتەییم. اۇنو اۇقودوغون گجە اؤلۆرسن فئطرات اۆزرە ترتمیز اؤلۆرسۆن، صاباحا چئقارسان حایئر قازانمئش اۇلورسون. دوؤا شؤیلەدیر: ‘آللاهئم! ایرادەمی سانا تسلیم أتتیم. یؤنۆمۆ سانا چەویردیم. سندن قۇرقوپ سنی ایستەیەرک ایشلریمی سانا بئراقتئم. سئرتئمئ سانا دایادئم. سندن قاچئپ قورتولماق آنجاق سانا دؤنمکلە مۆمکۆندۆر. ایندیردیگین کیتابا وە گؤندردیگین نبییە ایمان أتتیم.”
برا دییۇر کی: “بن گؤندردیگین رسولە دەدیم…” نبی (ع) گؤگسۆمە ووردو وە: “گؤندردیگین نبییە دە!” بویوردو.
6- قورئانا گؤرە نبی وە رسول قاوراملارئ آراسئنداکی ایلیشکی
نبی، واحی آلان وە کندیسینە کیتاب ایندیریلن، بوندان دۇلایئ دا دگری یۆکسلتیلمیش کیشیدیر. نبیلر کندیلرینە ایندیریلن واحیی، رسول صئفاتئیلا اینسانلارا تبلیغ أدرلر. رسوللۆک نبیلرین آیرئلماز واصفئدئر. دۇلایئسئیلا هر نبی، رسولدۆر.
یۆجە آللاە شؤیلە بویورماقتادئر:
يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ إِنَّا أَرْسَلْنَاكَ شَاهِدًا وَمُبَشِّرًا وَنَذِيرًا ﴿۴۵﴾ (سورة الأحزاب)
أی نبی! سنی حاقیقاتن بیر شاهید، بیر مۆژدەلەیجی وە بیر اویارئجئ اۇلاراق گؤندردیک. (آحزاب سورەسی؛ 45)
نبیلیک ماقام، رسوللۆک گؤرەودیر. رسول /مۆرسل، کندیندن بیر شەی قاتمادان بیرینین سؤزۆنۆ دیگرینە اولاشتئران کیشیدیر.
آیتلر شؤیلەدیر:
… فَهَلْ عَلَى الرُّسُلِ إِلَّا الْبَلَاغُ الْمُبِينُ ﴿۳۵﴾ (سورة النحل)
… رسوللرە آپآچئق تبلیغدن باشقا نە دۆشر؟ (ناحل سورەسی؛ 35)
يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيْكَ مِنْ رَبِّكَ وَإِنْ لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ … ﴿۶۷﴾ (سورة المائدة)
أی رسول! راببیندن سانا ایندیریلنی تبلیغ أت! یاپمازسان اۇنون رسوللۆگۆنۆ یاپمامئش اۇلورسون … (مائیدە سورەسی؛ 67)
قورئاندا، اینسانلار آراسئندا ألچیلیک یاپانلار وە ملکلر ایچین رسول کلیمەسی قوللانئلمئشتئر. آما نبی کلیمەسی سادەجە کندیسینە نۆبۆووت وریلن کیشی آنلامئندا قوللانئلمئشتئر.
بونلار، هر رسولۆن نبی اۇلمادئغئنئ گؤستریر. آما گلەنکسل قابولە گؤرە کندیسینە کیتاب ایندیریلن وە آیرئ بیر شریعاتئ اۇلانا “رسول”؛ بیر رسولۆن کیتابئ وە شریعاتئ ایلە عامل أدنە دە “نبی” دەنیر. بو آنلایئشا گؤرە ایسماعیلە (ع) وریلمیش کیتاب وە شریعات یۇقتور؛ اؤیلەیسە اۇ، رسول دگیل نبیدیر.
آما شو آیتە گؤرە اۇ، نبی اۇلان رسولدۆر:
وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ إِسْمَاعِيلَ إِنَّهُ كَانَ صَادِقَ الْوَعْدِ وَكَانَ رَسُولًا نَبِيًّا ﴿۵۴﴾ (سورة مریم)
بو کیتابتا ایسماعیلی دە آن؛ اۇ، وردیگی سؤزدە دورموشتو. اۇ، نبی اۇلان رسولدۆ. (مریەم سورەسی؛ 54)
نبیلیک بیر ماقامدئر. بو قاورامئن ایچریسینە، نبینین شاحصئ دا داحیلدیر. بونون ایچین قورئاندا رسولە ایطاعات أمرەدیلیرکن نبییە ایطاعاتی أمرەدن بیر آیت یۇقتور. اؤیلە اۇلسا نبی، آللاە ایلە قوللارئ آراسئنا گیرن یتکیلی بیر وارلئق اۇلور وە آللاهئن عاففەتمەدیگی شیرک یاپئلانماسئ مەیدانا گلیر. بو سببلە ایطاعات نبییە دگیل، اۇنون رسول صئفاتئیلا تبلیغ أتتیگی وە اویغولادئغئ آیتلرەدیر. بو دا آللاها ایطاعات آنلامئنا گلیر.
آللاە تعالا شؤیلە بویورور:
مَنْ يُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطَاعَ اللَّهَ … ﴿۸۰﴾ (سورة النساء)
کیم رسولە ایطاعات أدرسە، آللاها ایطاعات أتمیش اۇلور … (نیسا سورەسی؛ 80)
رسول، آللاهئن آیتلرینی تبلیغ أتتیگی ایچین، اۇنا ایطاعات آللاها ایطاعات آنلامئنا گلیر. آللاهئن رسولۆ، اۇنون سؤزلرینە أکلەمە یا دا چئقارما یاپاماز.
قۇنویلا ایلگیلی شؤیلە بویرولور:
وَلَوْ تَقَوَّلَ عَلَيْنَا بَعْضَ الْأَقَاوِيلِ ﴿۴۴﴾ لَأَخَذْنَا مِنْهُ بِالْيَمِينِ ﴿۴۵﴾ ثُمَّ لَقَطَعْنَا مِنْهُ الْوَتِينَ ﴿۴۶﴾ فَمَا مِنْكُمْ مِنْ أَحَدٍ عَنْهُ حَاجِزِينَ ﴿۴۷﴾ (سورة الحاقة)
أگر اۇ (موحاممد)، بیزە قارشئ، باعضئ سؤزلر اویدورسایدئ، اۇنو قووتلە یاقالاردئق، سۇنرا اۇنون شاە دامارئنئ قۇپارئردئق. هیچبیرینیز دە اۇنو قۇرویامازدئنئز. (حاققا سورەسی؛ 47-44)
آللاە، کندی سؤزلرینی بیزە سادەجە رسوللری آراجئلئغئیلا بیلدیردیگی ایچین رسولۆن حلال قئلدئغئ، آللاهئن حلال قئلدئغئ؛ حارام قئلدئغئ دا، آللاهئن حارام قئلدئغئدئر.
نبیلیک عونواندئر؛ اۇنلار ییرمی دؤرت ساعات نبیدیرلر آما ییرمی دؤرت ساعات رسوللۆک یاپمازلار. آیتلری تبلیغدە حاطا یاپمازلار، آللاە نە ایندیرمیشسە اۇنو تبلیغ أدرلر. آما اۇنلاردان حۆکۆم چئقارئرکن حاطا أدەبیلیرلر. چۆنکۆ حۆکۆم چئقارماق تبلیغدن فارقلئدئر. اۇنلارئن حاطالارئنئ بیلدیرن آیتلردە رسول کلیمەسی قوللانئلماز.
مثەلا بدیردە آلئنان أسیرلرلە ایلگیلی اۇلاراق شؤیلە بویرولور:
مَا كَانَ لِنَبِيٍّ أَنْ يَكُونَ لَهُ أَسْرَى حَتَّى يُثْخِنَ فِي الْأَرْضِ تُرِيدُونَ عَرَضَ الدُّنْيَا وَاللَّهُ يُرِيدُ الْآخِرَةَ وَاللَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ ﴿۶۷﴾ لَوْلَا كِتَابٌ مِنَ اللَّهِ سَبَقَ لَمَسَّكُمْ فِيمَا أَخَذْتُمْ عَذَابٌ عَظِيمٌ ﴿۶۸﴾ فَكُلُوا مِمَّا غَنِمْتُمْ حَلَالًا طَيِّبًا وَاتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِيمٌ ﴿۶۹﴾ (سورة الأنفال)
هیچبیر نبی، ساواش مەیدانئندا اییجە آغئرلئغئنئ قۇیونجایا قادار أسیر آلما حاققئنا صاحیب دگیلدیر. سیز دۆنیا مالئ ایستییۇرسونوز. آللاە ایسە سیزین ایچین سۇنراسئنئ ایستەر. آللاە گۆچلۆدۆر، دۇغرو قارار وریر. (ظافر سیزین اۇلاجاق دییە) آللاە طارافئندان یازئلمئش بیر یازئ (واعاد) اۇلماسایدئ، آلدئغئنئز أسیرلردن دۇلایئ سیزی آغئر بیر عاذاب یاقالایاجاقتئ. (أنفال سورەسی؛ 68-67)
نبی صئفاتئیلا یاپتئغئ داورانئشلاردا، اۇنون کیشیسل ترجیحلری دە سؤز قۇنوسو اۇلابیلەجگی ایچین، بو صئفاتلا اۇنون بیر شەیی حارام قئلامایاجاغئ اۇرتایا چئقار.
آللاە تعالا شؤیلە بویورموشتور:
يَا أَيُّهَا النَّبِيُّ لِمَ تُحَرِّمُ مَا أَحَلَّ اللَّهُ لَكَ تَبْتَغِي مَرْضَاتَ أَزْوَاجِكَ وَاللَّهُ غَفُورٌ رَحِيمٌ ﴿۱﴾ (سورة التحریم)
أی نبی! أشلرینی راضئ أتمەیە چابالایاراق آللاهئن سانا حلال قئلدئغئنئ نیچین حارام قئلئیۇرسون؟ آما آللاە سوچلارئ اؤرتر وە مرحامت أدر. (تاحریم سورەسی؛ 1)
نبی ایلە رسول آراسئنداکی بو اؤنملی فارقلار ایی آنلاشئلامایئنجا، نبینین قورئاندان چئقاردئغئ حیکمت -کی گلەنکتە سۆننت دەنیلمکتە- دە ایی آنلاشئلاماماقتا، دۇلایئسئیلا کیتاب-سۆننت ایلیشکیسی دۇغرو قورولاماماقتادئر.
نبی اۇلمایان رسوللرین اۇلماسئ بیر زۇرونلولوقتور.
آیت شؤیلەدیر:
وَمَا أَرْسَلْنَا مِنْ رَسُولٍ إِلَّا بِلِسَانِ قَوْمِهِ لِيُبَيِّنَ لَهُمْ فَيُضِلُّ اللَّهُ مَنْ يَشَاءُ وَيَهْدِي مَنْ يَشَاءُ وَهُوَ الْعَزِيزُ الْحَكِيمُ ﴿۴﴾ (سورة إبراهیم)
بیز، هر رسولۆ کندی تۇپلومونون دیلییلە گؤندردیک کی، اۇنلارا آچئق آچئق آنلاتسئن. آرتئق آللاە، ساپئقلئغئ ترجیح أدنی ساپئق سایار، هیدایتی ترجیح أدنی دە یۇلونا قابول أدر. گۆچلۆ اۇلان اۇ، دۇغرو قارار ورن اۇدور. (ایبراهیم سورەسی؛ 4)
قورئانئن عارابچا اۇلماسئ، موحاممدین (ع) ألچی گؤندریلدیگی تۇپلوملا ایلگیلیدیر. آما اۇنون ألچیلیگی صئرف عاراب تۇپلومونا دگیل، تۆم اینسانلئغادئر.
آللاە تعالا شؤیلە بویورور:
وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا كَافَّةً لِلنَّاسِ بَشِيرًا وَنَذِيرًا وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ ﴿۲۸﴾ (سورة سبأ)
سنی بۆتۆن اینسانلارا آنجاق مۆژدەلەیجی وە اویارئجئ اۇلاراق گؤندردیک؛ فاقاط اینسانلارئن چۇغو بونو بیلمزلر. (سبە سورەسی؛ 28)
بو یۆزدن فارقلئ دیللری قۇنوشان اینسانلارئن قورئانئ ایی اؤگرنەرک کندی تۇپلوملارئنئن دیلییلە تبلیغ أتمەسی چۇق اؤنملی بیر گؤرەودیر. موحاممد (ع)؛ “تک بیر آیت دە اۇلسا بندن تبلیغ أدین.” دەمیشتیر. بو، بۆتۆن نبیلرین اۆممتلرینە یۆکلەدیگی گؤرەودیر. قورئان، بو گؤرەوی ایهمال أدنلرین دۆشەجگی کؤتۆ دورومو شؤیلە بیلدیرمیشتیر:
إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ مَا أَنْزَلْنَا مِنَ الْبَيِّنَاتِ وَالْهُدَى مِنْ بَعْدِ مَا بَيَّنَّاهُ لِلنَّاسِ فِي الْكِتَابِ أُولَئِكَ يَلْعَنُهُمُ اللَّهُ وَيَلْعَنُهُمُ اللَّاعِنُونَ ﴿۱۵۹﴾ إِلَّا الَّذِينَ تَابُوا وَأَصْلَحُوا وَبَيَّنُوا فَأُولَئِكَ أَتُوبُ عَلَيْهِمْ وَأَنَا التَّوَّابُ الرَّحِيمُ ﴿۱۶۰﴾ (سورة البقرة)
ایندیردیگیمیز آچئق آیتلری وە دۇغرو یۇلو کیتابتا اینسانلارا آچئقلامامئزدان سۇنرا گیزلەینلری آللاە دئشلایاجاقتئر. دئشلایاجاق اۇلانلار دا دئشلایاجاقتئر. تەوبە أدیپ کندینی دۆزلتن وە اۇنلارئ آچئقلایانلار باشقا. اۇنلارئن تەوبەسینی قابول أدریم. بن تەوبەلری قابول أدریم، ایکرامئم بۇلدور. (باقارا سورەسی؛ 160-159)
إِنَّ الَّذِينَ يَكْتُمُونَ مَا أَنْزَلَ اللَّهُ مِنَ الْكِتَابِ وَيَشْتَرُونَ بِهِ ثَمَنًا قَلِيلًا أُولَئِكَ مَا يَأْكُلُونَ فِي بُطُونِهِمْ إِلَّا النَّارَ وَلَا يُكَلِّمُهُمُ اللَّهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَلَا يُزَكِّيهِمْ وَلَهُمْ عَذَابٌ أَلِيمٌ ﴿۱۷۴﴾ (سورة البقرة)
آللاهئن ایندیردیگی کیتابتان بیر شەیی گیزلەینلر وە اۇنا قارشئلئق بیرآز چئقار ساغلایانلار وار یا، اۇنلار قارئنلارئنا سادەجە آتش دۇلدورورلار. آللاە قئیامت گۆنۆ اۇنلارلا قۇنوشماز. اۇنلارئ آقلاماز. اۇنلارا آجئ بیر عاذاب واردئر. (باقارا سورەسی؛ 174)
قورئان، دۇغرو بیر شکیلدە هر دیلە ترجۆمە أدیلملی وە اۇ دیلی قۇنوشانلار طارافئندان تبلیغ أدیلملیدیر. بو ایشی یاپاجاق کیشیلر، اۇ تۇپلوم ایچیندە موحاممدی (ع) تمثیل أتتیگینی بیلملی وە اۇنون گیبی داورانمالئدئرلار. آنجاق اۇ زامان، اۇ تۇپلولوغون سۇن نبییە اینانما وە گتیردیگی کیتابا اویما زۇرونلولوغو دۇغار. اینسانلارئ سۇروملولوق آلتئنا سۇقماق، آنجاق اۇلانئ اۇلدوغو گیبی تبلیغ أتمکلە اۇلور.
