(16)
ناماز
اتْلُ مَا أُوحِيَ إِلَيْكَ مِنَ الْكِتَابِ وَأَقِمِ الصَّلَاةَ إِنَّ الصَّلَاةَ تَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ وَلَذِكْرُ اللَّهِ أَكْبَرُ وَاللَّهُ يَعْلَمُ مَا تَصْنَعُونَ ﴿۴۵﴾ (سورة العنکبوت)
بو کیتابتان سانا واحیەدیلن هر شەیی آنلایاراق اۇقو وە نامازئ تام قئل. ناماز هر چشیت فوحوشو وە کؤتۆلۆگۆ أنگللەر. آللاهئن ذیکری (کیتابئ) أن اؤنملیسیدیر. آللاە، یاپتئغئنئز هر ایشی بیلیر. (عانکبوت سورەسی؛ 45)
“جننتین آناحتارئ ناماز، نامازئن آناحتارئ ایسە آبدستتیر.” (تیرمیذی)
دگرلی گنچلر،
سیزە گۆونیلیر بیر آدرستن، أ-ایمضالئ آما بیلمەدیگینیز بیر دیلدە بیر أ-مەیل گلسە، نە یاپارسئنئز؟
مەیلین سیزە گؤندریلدیگینی وە گۆونیلیر بیر کیشیدن گلدیگینی بیلییۇرسانئز، موحتملن چەوریم ایچی ترجۆمە سیتەلریندن بیرینە مەیلی یازئپ، کندی دیلینیزدەکی آنلامئنئ اؤگرنمەیە چالئشئرسئنئز؛ اۇنو آنلامادان تکرار تکرار اۇقومازسئنئز، دگیل می؟
ایشتە چۇجوقلوقتان بۆلوغ چاغئنا گچنە قادار، هر بیر اینسان، چەورەسیندەکی هر وارلئغئن، آللاهئن اۆستۆن یاراتئمئنئن بیر اۆرۆنۆ اۇلدوغونو وە آللاهئن وارلئغئنئ، بیرلیگینی قاوراماق ایچین بیرەر گؤسترگە اۇلدوغونو فارق أتمەیە باشلار. عالمدەکی تۆم وارلئقلار، آللاهئن ایندیردیگی آیتلردەکی بیلگیلرلە بیرەبیر اویوملودور.
فوصصیلت سورەسی؛ 53-نجۆ آیتتە راببیمیز شؤیلە بویورموشتور:
سَنُرِيهِمْ آيَاتِنَا فِي الْآفَاقِ وَفِي أَنْفُسِهِمْ حَتَّى يَتَبَيَّنَ لَهُمْ أَنَّهُ الْحَقُّ أَوَلَمْ يَكْفِ بِرَبِّكَ أَنَّهُ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ شَهِيدٌ ﴿۵۳﴾ (سورة الفصلت)
اۇنلارا، چەورەلریندە وە کندیلریندە اۇلان آیتلریمیزی گؤسترەجگیز، سۇنوندا اۇنون (قورئانئن) تۆمۆیلە گرچک اۇلدوغو، اۇنلار آچئسئندان اییجە اۇرتایا چئقاجاقتئر. راببینین هر شەیە شاهید اۇلماسئ یتمز می؟ (فوصصیلت سورەسی؛ 53)
قورئان آیتلریندەکی بیلگی ایلە یاراتئلمئش وارلئقلار آراسئنداکی بو اویومو گؤرەبیلمک ایچین، قورئانئ آنلایاراق اۇقوماق شارطتئر. آنلامادئغئمئز تاقدیردە، قورئان بیزیم ایچین بیر بیلگی قایناغئ اۇلمایاجاقتئر.
بو یۆزدن، قورئاندا ایندیریلمیش هر بیر آیت، بیزیم ایچین، آنلادئغئمئز دیلدە اۇقومامئز گرکن بیرەر سارغئتتئر. قۇنوشمامئزئن باشئندا بلیرتتیگیمیز عانکبوت سورەسی؛ 45-نجی آیتتە دە ذاتن:
اتْلُ مَا أُوحِيَ إِلَيْكَ مِنَ الْكِتَابِ وَأَقِمِ الصَّلَاةَ … ﴿۴۵﴾ (سورة العنکبوت)
“بو کیتابتان سانا واحیەدیلن هر شەیی آنلایاراق اۇقو وە نامازئ قئل!..” (عانکبوت سورەسی؛ 45)
بویورولماقتادئر.
دگرلی گنچلر،
پکی نامازئ تام قئلماقتان قاصئد نەدیر، هیچ دۆشۆندۆنۆز مۆ؟
ألبتتە فارض اۇلان واقیتلرین ایچیندە وە گۆندە بش کز قئلماق؛ “تام قئلما” ایفادەسینین قاپسامئندادئر؛ آنجاق تام قئلماق بونونلا سئنئرلئ دگیلدیر. ناماز، “هر چشیت کؤتۆلۆگۆ أنگللەدیگینە” گؤرە، ناماز قئلمانئن بیزە دۆشۆندۆردۆگۆ وە بو سایەدە بیزدە دگیشتیردیگی شەیلر اۇلمالئدئر. بیزی کؤتۆلۆکتن آلئقۇیاجاق اۇلان، نامازدا اۇقودوغوموز آیتلری وە دوعالارئ دۆشۆنەرک اۇقوماق وە آنلاماقتئر.
ذاتن آیتین دوامئندا:
… وَلَذِكْرُ اللَّهِ أَكْبَرُ … ﴿۴۵﴾ (سورة العنکبوت)
“… آللاهئن ذیکری (کیتابئ) أن اؤنملیسیدیر…” (عانکبوت سورەسی؛ 45)
دەنیلمیشتیر.
دەمک کی، ناماز قئلارکن أن اؤنملی اۇلان شەی، آللاهئن بویروق وە یاساقلارئنئ یاعنی آیتلرین آنلاملارئنئ تکرار تکرار حاطئرلاماق وە آنلاماقتئر. ناماز آنجاق بو شکیلدە اینسانئ کؤتۆلۆکلردن آلئقۇیار. آیرئجا، نامازئن تام قئلئنماسئ ایچین، نامازئن ایچیندە وە دئشئنداکی شارطلارئنا اویمایا دا دیققات أدیلملیدیر.
دگرلی گنچلر،
ناماز قئلماق گۆنلۆک حایات ایچیندە آصلئندا چۇق قۇلای وە فراحلاتئجئ بیر عیبادتتیر. ماعالأسف نامازئن زۇر وە گۆنلۆک حایاتئ آقساتئجئ بیر عیبادت گیبی دۆشۆنۆلمەسی، گنچلر آراسئندا یایغئنلاشماقتادئر. أگر آللاە تعالانئن آبدست آلما وە ناماز قئلما قۇنوسوندا بیزە تانئدئغئ قۇلایلئقلاردان یارارلانئرسانئز، ناماز قئلمانئن نە قادار دا قۇلای اۇلدوغونو گؤرەجکسینیز.
گۆنۆمۆزدە، عیلمیحاللردە آبدستین تۆم سۆننتلری اؤگرتیلمکتەدیر. سیزلر دە موحتملن، آبدست آلئرکن تۆم سۆننتلری اویغولویۇرسونوز. بیر دە آبدستین فارضلارئ واردئر. بونلار مائیدە سورەسی؛ 6-نجئ آیتتە بلیرتیلمیشتیر. آبدستین فارضلارئ دؤرت تانەدیر: یۆزۆمۆزۆ وە دیرسکلرە قادار قۇللارئمئزئ بیرەر کز یئقاماق، باشئمئزئ وە تۇپوق کمیکلرینە قادار آیاقلارئمئزئ بیرەر کز مسحەتمک. مسحەتمک، ائسلاق أللە سئوازلاماق دەمکتیر. مسحین، باشاؤرتۆسۆ، چۇراپ وە آیاققابئ اۆزەریندن یاپئلابیلمەسی بۆیۆک بیر قۇلایلئقتئر. ایمکانئمئز اۇلدوغوندا سۆننتلرییلە بیرلیکتە آبدست آلئرئز؛ آنجاق دار زامانلاردا، یالنئزجا فارضلارئ اویغولایاراق آبدست آلابیلیریز. بو، بیر داقیقا بیلە سۆرمز.
دگرلی گنچلر،
بیلدیگینیز گیبی، نامازلار، فارض وە سۆننت نامازلارئ اۇلماق اۆزەرە ایکی چشیتتیر. سۆننت نامازلارئ، نافیلە نامازلاردئر. دوام أدیلمەسی چۇق فاضیلتلی وە صوابتئر؛ آنجاق ترک أدیلمەسی دوروموندا گۆناە اۇلماز. اؤرنگین، بش داقیقالئق بیر تنففۆستە سۆننتییلە بیرلیکتە 10 رکعات اؤگلە نامازئ قئلامایاجاغئنئزئ دۆشۆنۆرسنیز، اۇقولدایکن یالنئزجا دؤرت رکعاتلئق فارضئیلا یتینەبیلیرسینیز.
فارض نامازلارئ ایسە، اۇلمازسا اۇلمازدئر وە موطلاقا واقتیندە قئلئنماسئ شارطتئر؛ آصلا ترک أدیلەمز. بونون ایکی ایستیثناسئ، اونوتماق وەیا قاصئدسئز اۇلاراق اویویاقالماقتئر. موحاممد (ع)، بیر کز اویویاقالدئغئ ایچین صاباح نامازئنئ، بیر کز دە ساواش سئراسئندا اونوتاراق ایکیندی نامازئنئ واقتیندە قئلامامئشتئر.
بو دوروم حاققئندا شؤیلە دەمیشتیر:
“دیققات أدین! سیزین ایچین، بندە بیر اؤرنک واردئر.” (سۇنرا شؤیلە دوام أتتی) “دیققات أدین! اویقو سببی ایلە ناماز قاچئرماق قوصور دگیلدیر (تفریط یۇقتور). قوصور (تفریط) آنجاق باشقا نامازئن واقتی گلینجەیە قادار نامازئنئ قئلمایان کیمسەدە واردئر. بینائنعالەیه بو اویویوپ قالما ایشینی کیم یاپارسا اویاندئغئ زامان، اۇ نامازئ قئلئورسین! آما أرتەسی گۆن، اۇ نامازئ هر زامانکی واقتیندە قئلسئن! (مۆسلیم)
موحاممدین (ع) دا اویغولادئغئ بیر دیگر قۇلایلئق ایسە، نامازلارئ جمع أتمەسی یاعنی بیرلشتیرمەسیدیر. بونو یاپابیلمەسینین ألبتتە قورئاندان دا دایاناغئ واردئر: اؤگلن نامازئنئن سۇن وە ایکیندی نامازئنئن ایلک واقیت قورئاندا کسین اۇلاراق بلیرتیلمەمیشتیر. بنزەر دوروم، آقشام وە یاتسئ نامازلارئ ایچین دە گچرلیدیر. بو نەدنلە، اؤگلن وە ایکیندی نامازئ بو ایکی واقیتتن هرحانگی بیرینین ایچیندە بیرلشتیریلەبیلیر.
آقشام وە یاتسئ نامازلارئ دا بو ایکی واقیتتن اویغون اۇلانئن ایچیندە بیرلشتیریلەبیلیر. اؤرنگین بیر سئناو یا دا بیرلشیک درستە، یا دا نامازئ قاچئرماقتان قۇرقتوغونوز بیر باشقا دورومدا اۇلورسانئز، سیز دە نامازلارئنئزئ بیرلشتیرەبیلیرسینیز. نامازئ قاچئرماقتان قۇرقارسانئز، باقارا سورەسی؛ 239-نجو آیتتە بلیرتیلدیگی گیبی، نامازئ یۆرۆیەرک یا دا بینک اۆستۆندە بیلە قئلابیلیرسینیز. گۆنۆمۆزدەکی چشیتلی اؤزل وە تۇپلو تاشئما آراچلارئنئن دا بیرەر بینک اۇلدوغونو اونوتمایئن.
بۆتۆن بو قۇلایلئقلار، آصلا رسولوللاهئن سۆننتینی حافیفە آلماق دگیلدیر. بیلعاکیس، آللاهئن چیزدیگی سئنئرلار چرچیوەسیندە، رسولوللاهئن دا بویوردوغو:
“قۇلایلاشتئرئنئز، زۇرلاشتئرمایئنئئز! مۆژدەلەیینیز، نفرت أتتیرمەیینیز!” (بوحاری)
ایلکەسینین حایاتا گچیریلمەسیدیر. نامازئن هر شارطتا وە واقتی ایچیندە قئلئنماسئ زۇرونلولوغو دۆشۆنۆلدۆگۆ تاقدیردە، بو قۇلایلئقلارئن وارلئغئ ایچین آللاها شۆکرەتمەمیز گرکیر.
دگرلی گنچلر،
نامازلارئمئزئ تام قئلماق ایچین ألیمیزدن گلن هر شەیی یاپالئم. گرکتیگیندە دە بیزە تانئنان قۇلایلئقلاردان یارارلانالئم. اونوتمایالئم کی، “جنتتین آناحتارئ ناماز، نامازئن آناحتارئ ایسە آبدستتیر.”
بؤیلەجە اومولور کی، قورتولوشا أرنلردن اۇلوروز.
