(5)
دین، ایسلام وە مۆسلۆمان
فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنِيفًا فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا لَا تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذَلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ ﴿۳۰﴾ (سورة الروم)
یۆزۆنۆ دۇسدۇغرو بو دینە، آللاهئن قۇیدوغو فئطراتا (یاعنی دۇغال دۆزنە) چەویر. آللاە، اینسانلارئ اۇنا گؤرە یاراتمئشتئر. آللاهئن یاراتتئغئنئن یرینی توتاجاق بیر شەی یۇقتور. اینسانلارئن چۇغو بیلمەسە دە دۇغرو دین بودور. (روم سورەسی؛ 30)
“مۆسلۆمان، اینسانلارئن ألیندن وە دیلیندن أمین اۇلدوغو کیمسەدیر.” (نسائی)
دگرلی گنچلر،
بوگۆن سیزە اؤنجە دینین تانئمئندان وە فئطراتتان باحثەدەجگیز. یاراتئلئشتا گچرلی اۇلان گنل ایلکەلرین تامامئنا یاعنی “دۇغال دۆزنە” فئطرات دەنیر. فئطراتئن نە اۇلدوغونو آنلاتماق ایچین بیر بنزتمە یاپالئم.
هر اینسانا، عادتا بیر بیلگیسایارا یۆکلنن فابریکا عایارلارئ گیبی، فئطراتا؛ یاعنی دۇغال دۆزنە اویاجاق عایارلار، یارادئلئشتا یۆکلنمیشتیر. بو عایارلارئنئ بۇزمادان قۇرویان تۆم اینسانلار، دۆنیانئن نەرەسیندە اۇلورسا اۇلسون اییلیکلرە یؤنلیر، کؤتۆلۆکلردن حۇشلانماز. بنزەر دوروملارا سەوینیر، بنزەر دوروملارا اۆزۆلۆر.
ذاتن دین دە بو عایارلارئ یاعنی یارادئلئشتان گلن دوروموموزو قۇروماق اۆزەرە گؤندریلمیشتیر. قۇنوشمامئزئن باشئندا اۇقودوغوموز آیتتە دە، دۇغرو دینین؛ “فئطراتا اویماق اۇلدوغو” بلیرتیلمیشتیر:
فَأَقِمْ وَجْهَكَ لِلدِّينِ حَنِيفًا فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْهَا لَا تَبْدِيلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذَلِكَ الدِّينُ الْقَيِّمُ وَلَكِنَّ أَكْثَرَ النَّاسِ لَا يَعْلَمُونَ ﴿۳۰﴾ (سورة الروم)
یۆزۆنۆ دۇسدۇغرو بو دینە، آللاهئن قۇیدوغو فئطراتا (یاعنی دۇغال دۆزنە) چەویر. آللاە، اینسانلارئ اۇنا گؤرە یاراتمئشتئر. آللاهئن یاراتتئغئنئن یرینی توتاجاق بیر شەی یۇقتور. اینسانلارئن چۇغو بیلمەسە دە دۇغرو دین بودور. (روم سورەسی؛ 30)
دگرلی گنچلر،
ایسلام، آللاە تعالانئن اینسانلار ایچین آدمدن (ع) بری ایندیردیگی تک دینین آدئدئر. بو دین تاریح بۇیونجا، بینلرجە نبی-رسول واسئطاسئیلا دۆنیانئن هر یریندەکی تۇپلوملارا کندی قۇنوشتوقلارئ دیلدە اولاشتئرئلمئشتئر. اینسانلار، کندی دیللریندە بو دینە فارقلئ ایسیملر ورسەلر دە؛ “آللاە قاتئندا دین: ایسلامدئر.” بو بیلگی، آلی عیمران سورەسی؛ 19-نجو آیتتە بلیرتیلمیشتیر.
آللاهئن گؤندردیگی واحیین تمل پرەنسیپلری هر دؤنمدە عاینئ اۇلموشتور.
بونو آلی عیمران سورەسی؛ 64-نجۆ آیتتە نت بیر شکیلدە گؤرەبیلیریز:
قُلْ يَا أَهْلَ الْكِتَابِ تَعَالَوْا إِلَى كَلِمَةٍ سَوَاءٍ بَيْنَنَا وَبَيْنَكُمْ أَلَّا نَعْبُدَ إِلَّا اللَّهَ وَلَا نُشْرِكَ بِهِ شَيْئًا وَلَا يَتَّخِذَ بَعْضُنَا بَعْضًا أَرْبَابًا مِنْ دُونِ اللَّهِ فَإِنْ تَوَلَّوْا فَقُولُوا اشْهَدُوا بِأَنَّا مُسْلِمُونَ ﴿۶۴﴾ (سورة آل عمران)
دە کی: “أی أهلی کیتاب! سیزینلە بیزیم آرامئزدا اۇرتاق اۇلان شو سؤزە گلین: آللاەتان باشقاسئنا قول اۇلمایالئم. اۇنا هیچبیر شەیی اۇرتاق سایمایالئم. بیریمیز، بیریلرینی آللاە ایلە آرایا قۇیاراق رابلر أدینمەسین.” یۆز چەویریرلرسە دەیین کی: “شاهید اۇلون! بیز آللاها تسلیم اۇلموش کیمسەلریز.” (آلی عیمران سورەسی؛ 64)
آیتتە گچن “أهلی کیتاب“، داحا اؤنجە کیتاب وریلنلردن، “کیتاب قۇنوسوندا اوزمان اۇلانلاردئر“.
“ایسلام” سؤزجۆگۆ دۇقونولمازلئق، بارئش، أسنلیک آنلامئنا گلن “سلام” کلیمەسی ایلە عاینئ کؤکتندیر. آللاها تام تسلیم اۇلان کیشییە عارابچادا “مۆسلیم“، تۆرکچەدە مۆسلۆمان دەنیر. آللاها تام تسلیم اۇلماق، “اۇنون بویروق وە یاساقلارئنا هر قۇشولدا اویماق” دەمکتیر.
بؤیلە کیشیلرین، أللری یا دا دیللرییلە کیمسەیە ضارار ورمەیەجکلری، باشتا اۇقودوغوموز حادیثی شریفتە بیلدیریلمیشتیر.
قورئاندا، آللاە بیزدن اؤنجەکی اینانانلارئ دا “مۆسلیم” یاعنی “آللاها تام تسلیم اۇلموش” کیشیلر دییە آدلاندئرئر. یاهودی یا دا حئریستیان گیبی آدلار ایسە تۇپلوملارئن کندیلرینە کندی دیللریندە وردیکلری آدلاردئر:
وَجَاهِدُوا فِي اللَّهِ حَقَّ جِهَادِهِ هُوَ اجْتَبَاكُمْ وَمَا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ مِلَّةَ أَبِيكُمْ إِبْرَاهِيمَ هُوَ سَمَّاكُمُ الْمُسْلِمِينَ مِنْ قَبْلُ وَفِي هَذَا لِيَكُونَ الرَّسُولُ شَهِيدًا عَلَيْكُمْ وَتَكُونُوا شُهَدَاءَ عَلَى النَّاسِ فَأَقِيمُوا الصَّلَاةَ وَآتُوا الزَّكَاةَ وَاعْتَصِمُوا بِاللَّهِ هُوَ مَوْلَاكُمْ فَنِعْمَ الْمَوْلَى وَنِعْمَ النَّصِيرُ ﴿۷۸﴾ (سورة الحج)
آللاە یۇلوندا حاققئیلا مۆجادلە (جیهاد) أدین. سیزی سچن اۇدور. بو دیندە سیزە گۆچلۆک یۆکلەمەمیشتیر. بابانئز ایبراهیمین شریعاتئنا اویون. آللاە سیزە داحا اؤنجە “مۆسلۆمان (تام تسلیم اۇلان)” آدئنئ وردی. بو کیتابتا دا اۇ آدئ وردی کی ألچیمیز سیزە اؤرنک اۇلسون، سیز دە اینسانلارا اؤرنک اۇلاسئنئز. نامازئ تام قئلئن، زکاتئ ورین وە آللاها سئقئ سارئلئن. اۇ سیزین أن یاقئنئنئزدئر؛ نە ایی دۇست وە نە ایی یاردئمجئدئر. (حاج سورەسی؛ 78)
مۆسلۆمانلار نبیلر آراسئندا آیرئم یاپمازلار؛ چۆنکی حپسی ایسلامئن نبیلریدیر:
قُولُوا آمَنَّا بِاللَّهِ وَمَا أُنْزِلَ إِلَيْنَا وَمَا أُنْزِلَ إِلَى إِبْرَاهِيمَ وَإِسْمَاعِيلَ وَإِسْحَاقَ وَيَعْقُوبَ وَالْأَسْبَاطِ وَمَا أُوتِيَ مُوسَى وَعِيسَى وَمَا أُوتِيَ النَّبِيُّونَ مِنْ رَبِّهِمْ لَا نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِنْهُمْ وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ ﴿۱۳۶﴾ (سورة البقرة)
سیز شؤیلە سؤیلەیین: “بیز آللاها اینانئپ گۆوندیک؛ بیزە ایندیریلنە، ایبراهیمە، ایسماعیلە، ایسحاقا، یاعقوبا وە (یاعقوبون) تۇرونلارئنا ایندیریلنە، موسایا وە عیسایا وریلنە، راببی طارافئندان نبیلرە نە وریلمیشسە حپسینە ایناندئق. هیچبیرینی دیگریندن آیئرمایئز. بیز آللاها تسلیم اۇلموش کیمسەلریز.” (باقارا سورەسی؛ 136)
رسولوللاە بو قۇنودا شؤیلە بویورموشتور:
بنیملە بندن اؤنجەکی نبیلرین میثالی، چۇق گۆزل بیر بینا اینشا أدن آدامئن میثالی گیبیدیر. بینانئن سادەجە کؤشەلرینین بیریندە بیر کرپیچ یری بۇش قالمئشتئر. اینسانلار حایرانلئقلا بو أوی دۇلاشئیۇرلارکن أکسیکلیگی گؤرۆپ: “بو أکسیک پارچا تاماملانمایاجاق مئ؟” دییە سۇرویۇرلار. ایشتە أکسیک اۇلان اۇ پارچا بنیم؛ بن نبیلرین سۇنونجوسویوم. (بوحاری وە مۆسلیم)
ایسلام، آللاهئن بیر وە تک اۇلدوغو أساسئنا دایانئر؛ تۆم زامان وە مکانلار ایچین گچرلیلیگینی قۇرور. ایسلامدا، حایاتئن هر آلانئ ایچین بلیرلنمیش اؤلچۆلرلە، دۆنیا وە آحیرت قورتولوشو هدفلنیر.
ایسلام، یاراتئجئمئز طارافئندان تۆم اینسانلار ایچین اویغون گؤرۆلمۆش “یاشام دۆزنیدیر”. مائیدە سورەسی؛ 3-نجۆ آیتە گؤرە، قورئانئن اینیشییلە بو دین تاماملانمئشتئر. آرتئق هیچبیر أکلەمە یا دا چئقارما یاپئلاماز.
بیزلر دە آللاهئن بویروق وە یاساقلارئنا هر قۇشولدا اویالئم وە کندینی بۇزمایانلاردان اۇلالئم.
اومولور کی بؤیلەجە قورتولوشا أرنلردن اۇلوروز.
