(6)
قورئان
الر كِتَابٌ أَنْزَلْنَاهُ إِلَيْكَ لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِ رَبِّهِمْ إِلَى صِرَاطِ الْعَزِيزِ الْحَمِيدِ ﴿۱﴾ (سورة إبراهیم)
ألیف، لام، را. بو، اینسانلارئ راببینین اۇنایئیلا قارانلئقلاردان آیدئنلئغا چئقارمان ایچین ایندیریلمیش بیر کیتابتئر. دائیما اۆستۆن اۇلانئن وە هر شەیی گۆزل یاپانئن یۇلونا. (ایبراهیم سورەسی؛ 1)
سیزین أن حایئرلئنئز، قورئانئ اؤگرنن وە اؤگرتنینیزدیر. (بوحاری وە أبو داوود)
دگرلی گنچلر،
هیچ قارانلئقتا قالدئنئز مئ؟ قارانلئق سیزی قوشاتئنجا گؤزلرینیز ایشە یاراماز اۇلور. یؤنۆنۆزۆ بولماقتا زۇرلانئرسئنئز. هر گۆن، بلکی یۆزلرجە کز گیریپ چئقتئغئنئز اۇدالار، کۇریدۇرلار عادتا آشئلماز أنگللرلە دۇلو بیر پارکورا دؤنر. نە یاپاجاغئنئزئ شاشئرئر، اؤیلەجە قالاقالئرسئنئز.
ایشتە دۆنیا تاریحیندە دە، اینسانلارئن چۇغونون نە یاپاجاقلارئنئ بیلمەدیگی بؤیلە دؤنملر اۇلموشتور. اینسانلار، أل یۇردامئیلا حارەکت أتمەیە چالئشان قارانلئقتاکی کیمسەلر گیبی اۇلموشلاردئر. تمیز ویجدانلئ اینسانلار، یارادئلئشتان بیلدیکلری گنل گچر دۇغرولارا اویاراق یاشامایا چالئشمئشلار، یینە دە أطرافلارئنداکی اۇلومسوزلوقلار قارشئسئندا اۇنلارا یۇل گؤسترەجک بیر رهبرە ایحتیاج دویموشلاردئر.
دگرلی گنچلر،
آللاە، اینسانئن یاراتئجئسئ اۇلدوغو ایچین، اۇنون بو ایحتیاجئنئ دا بیلیر. بو یۆزدن ایلک اینساندان گۆنۆمۆزە، اۇنلارا یۇل گؤسترەجک رهبرلر اۇلاراق ألچیلری آراجئلئغئیلا، ایلاهی کیتابلار گؤندرمیشتیر. ایشتە بو کیتابلارئن سۇنونجوسو قورئانئ کریمدیر. قورئانئ کریم، کندیسیندن اؤنجە گلن بۆتۆن کیتابلارئن تمل اؤگەلرینی دۇغرولامئش یاعنی “تاصدیق” أتمیشتیر. اۇ کیتابلارئن ایچیندەکی بیر قئسئم بویروق وە یاساقلارئ دا، اینسانلار ایچین داحا ایی اۇلانلارئیلا دگیشتیرمیشتیر. قورئانئن ایچیندەکی بویروق وە یاساقلار قئیامتە قادار گچرلی اۇلاجاقتئر.
پکی قورئان اینسانئ ناسئل قارانلئقلاردان آیدئنلئغا چئقارئر، هیچ دۆشۆندۆنۆز مۆ؟ قورئانئ کۆتۆبحانەمیزین أن یۆکسک رافئندا، سۆسلۆ قاپلار ایچیندە توتارساق یۇلوموزو آیدئنلاتابیلیر می؟ اۇنا چۇق دگر وردیگیمیز حالدە ألیمیزە آلمازساق یۇلوموزو آیدئنلاتابیلیر می؟ سادەجە عارابچاسئنئ اۇقویوپ، آنلامئنئ قاورامازساق یۇلوموزو آیدئنلاتابیلیر می؟ بؤیلە یاپارساق، فورقان سورەسی؛ 30-نجو آیتتە رسولوللاهئن قئیامت گۆنۆندە شیکایت أتتیگی کیشیلر گیبی قورئانئ کندیمیزدن اوزاق توتموش اۇلماز مئیئز؟
دۆشۆنسنیزە… قئیامت قۇپموش، مۆسلۆمانسئنئز وە رسولوللاە سیزدن شیکایت أدییۇر!
بو، نە آجئناسئ بیر دوروم!
دگرلی گنچلر،
ایشتە، سۇرو بو! قورئان، اینسانئ ناسئل قارانلئقلاردان آیدئنلئغا چئقاراجاق؟
قورئانئن رهبر اۇلدوغونو سؤیلەمەمیش مییدیک؟
یابانجئ بیر اۆلکەدە یۇلوموزو قایبەتمەمک ایچین ألینیزدەکی رهبرە ناسئل سئقئ سارئلئر وە سۆرکلی باشوورورسانئز، بو دۆنیادا دا قورئانا عاینن اؤیلە سارئلئپ، هر قۇنودا باشوورمالئسئنئز. قورئان یۇل آرقاداشئنئز اۇلمالئ. اۇنا اویدوغونوز سۆرەجە، یۇلونوزو آصلا قایبەتمزسینیز وە ساحتە یۇل گؤستریجیلرە قانمازسئنئز.
“قورئانئ سن آنلایامازسئن” یا دا “بنیم آنلاتتئغئم گیبی آنلاماق زۇرونداسئن” دیەنلر قۇنوسوندا دیققاتلی اۇلون! چۆنکی قورئان، کندی ایچیندە دە یازدئغئ گیبی “مۆبیندیر“، یاعنی “اینسانلارئن آنلایابیلەجگی قادار آچئق وە آنلاشئلئردئر“. ذاتن آللاە تعالا، هود سورەسی؛ 1-نجی آیتتە، قورئانئن آیتلرینین حۆکۆم بیلدیردیگینی وە بونلارئ کندیسینین آیرئنتئلئ اۇلاراق آچئقلادئغئنئ بلیرتمیشتیر.
بونون سببینی ایسە، ایکینجی آیتتە بیلدیرمیشتیر:
الر كِتَابٌ أُحْكِمَتْ آيَاتُهُ ثُمَّ فُصِّلَتْ مِنْ لَدُنْ حَكِيمٍ خَبِيرٍ ﴿۱﴾ أَلَّا تَعْبُدُوا إِلَّا اللَّهَ إِنَّنِي لَكُمْ مِنْهُ نَذِيرٌ وَبَشِيرٌ ﴿۲﴾ (سورة هود)
ألیف، لام، را. بو اؤیلە بیر کیتابتئر کی آیتلری هم موحکم قئلئنمئش هم دە دۇغرو قارارلار ورن وە هر شەیین ایچ یۆزۆنۆ بیلن آللاە طارافئندان آچئقلانمئشتئر. بؤیلە اۇلماسئ، آللاەتان باشقاسئنا قول اۇلمایاسئنئز دییەدیر. بن دە اۇنون طارافئندان سیزە گؤندریلمیش اویارئجئ وە مۆژدەلەیجی کیشیییم. (هود سورەسی؛ 1-2)
دگرلی گنچلر،
بورادا “آللاەتان باشقاسئنا قول اۇلمایاسئنئز دییە” ایفادەسی چۇق اؤنملیدیر. اینسانلار، تاریح بۇیونجا بیربیرلری اۆزەریندە اۆستۆنلۆک قورما یارئشئنا گیرمیشلردیر. بو یارئشئ قازانماق ایچین دینی قوللانانلار اۇلموشتور. بو کیشیلر، آللاهئن سؤزلرینی “کندی هوالارئنا یاعنی آرزولارئنا گؤرە” یۇروملامئش، بو سؤزلری قوللاناراق دیگر اینسانلارا اۆستۆنلۆک قورمایا وە اۇنلاردان چئقار ساغلامایا چالئشمئشلاردئر.
آللاە، یۆجە کیتابئندا بیزی بو طارز کیشیلرە قارشئ اویارماقتادئر. بیز دە بو نەدنلە، قورئانا آیقئرئ هیچبیر یۇرومو دین اۇلاراق قابول أتمەملیییز. آیتین دوامئندا دا آنلاشئلدئغئ گیبی، رسولوللاە دا بۆتۆن حایاتئنئ، اینسانلارئ قورئانلا اویارئپ مۆژدەلەیەرک گچیرمیشتیر.
بوگۆن رسولوللاە آرامئزدا اۇلمادئغئنا گؤرە، قورئانا آیقئرئ یۇروملارئ آیئرت أدەبیلمک ایچین یینە قورئانا باشوورمالئیئز. قورئانئ عارابچاسئندان اۇقودوغوموز گیبی، آنلامئنئ دا تکرار تکرار وە حاتتا فارقلئ مئاللردن اۇقومالئیئز.
“سیزین أن حایئرلئلارئنئز، قورئانئ اؤگرنن وە اؤگرتنلرینیزدیر” حادیثینی، سادەجە عارابچا قورئان اۇقومایئ اؤگرنمک وە اؤگرتمک اۇلاراق دگیل، قورئانئن آنلامئنئ دا اؤگرنمک وە اؤگرتمک اۇلاراق آنلاماق شارطتئر، چۆنکی حادیثتە اؤگرنمە وە اؤگرتمە آنلامئندا گچن “عیلیم” کلیمەسی، بیر شەیی تۆم گرچکلیگییلە قاوراماق دەمکتیر.
دگرلی گنچلر،
قورئانئ اۇقویالئم، اؤگرنەلیم، اؤگرتەلیم وە سۆرکلی حایاتئمئزئن ایچیندە توتالئم.
اومولور کی قورتولوشا أرریز.
