آللاهئن عالامت وەیا ایشارتلری ایکی چشیتتیر:
بونلارئن ایلکینی بو دۆنیادا وە کائیناتتا هر طارافتا گؤرمک مۆمکۆندۆر. عاقلئ أرن بیر کیشی بونلارئ گؤردۆکتن سۇنرا، پەیغامبرلرین ناقلەتتیکلرینین دۇغرو اۇلوپ اۇلمادئغئنئ آنلایابیلیر.
ایکینجی تۆر ایشارتلردە فیرعاوون وە یانداشلارئ ایلە نوحون اۆممتی، عاد، ثمود وە لوط قاویملرینین گؤردۆگۆ عالامتلردیر.
کافیرلرین ذیهنیەتی هر دەویردە عاینئ اۇلموشتور. اۇنلارئن ایعتیراض وە ألشتیریلری دە تملدە عاینئدئر. آللاها، پەیغامبرلرینە وە آحیرتە ایمان أتمەمک ایچین باهانەلری عاینئ اۇلموشتور. نیهایت سۇنلارئ دا عاینئ اۇلموشتور. بونا موقابیل، هر چاغدا پەیغامبرلرین تاعلیماتئ هیچ دگیشمەمیشتیر. سیرت وە آحلاقلارئ حپ عاینئ اۇلموشتور. موحالیفلرینە وردیکلری جواب عاینئ اۇلموشتور. بونون گیبی، آللاهئن ایحسان وە راحمتی دە عاینئ اۇلموشتور. تاریحتە ایکیسینین دە اؤرنگی بۇل بۇل واردئر.
گچمیش قاویملرە کندی چاغلارئندا یاشاماق، حوضور ایچیندە گلیشمە قایدەتمک وە فراحا قاووشماق ایچین هر تۆرلۆ ایمکانلار ساغلانمئشتئر. فاقاط اۇنلار آللاها عیصیان وە ایطاعاتسیزلیگی اویغون گؤرمۆشلر وە دۆنیایا فساد وە ظولمۆ یایمئشلاردئر. اۇنلارئ دۇغرو یۇلو آنلاتان نبی-رسوللرین سؤزلرینی دینلەمەمیشلردیر.
دەمک کی اۇنلار سۇن فئرصاتئ دا قاچئرمئشلار وە آللاهئن کندیلری ایچین حاضئرلادئغئ ایمتیحاندا باشارئسئز قالمئشلاردئر. بوندان سۇنرا اۇنلارئ جزالاندئرماق وە اۇرتادان قالدئرماقتان باشقا بیر چارە قالمامئشتئر.
بو اؤرنکلری وردیکتن سۇنرا جنابئ آللاە مککەلی کافیر وە مۆشریکلرە دەمک ایستییۇردو. گچمیش میللتلرین یاپامادئقلارئنئ اۇنلار یاپمالئیدئ. زیرا دۇغرو یۇلدا بولونماز وە آللاهئن نیعمتلریندن ایستیفادە أتمزلرسە اۇنلارئن سۇنو دا عاینئ اۇلاجاقتئ.
حض. نوحون اۆممتی
حض. نوحون (ع) قاومینین سوچو، آللاها اۇرتاق قۇشمالارئدئر. کندی ایستکلرینی راببین ایستکلریندن اؤنە آلمالارئدئر. کندی دۆزنلرینی بۇزماماق ایچین ینی ایلاەلار وە سؤیلملر اۆرتتیلر. اینسانلارئن یاراتتئقلارئ ایلاەلارئنئ قۇروماق ایچین شاحئصلار اۇرتایا چئقتئ. طئبقئ گۆنۆمۆزدەکی گیبی دینی، سیاسی وە ایقتیصادی ایقتیدار وە کۇنترۇلۆ ألینە گچیردی. ایقتیدارئنئن دۆشمەمەسی ایچین اینسانلار آراسئندا أشیتسیزلیک، عادالتسیزلیک وە حاقسئزلئغئ یرلشتیرمەنین یانئ سئرا فساد وە ظولمۆ آرتتئردئ. وە هر تۆرلۆ آحلاقسئزلئغئ گتیردی.
ایشتە بو اۇرتامدا حض. نوح، تک ایلاە اینانجئنا بۆتۆن اینسانلارئ تۇپلاماق ایستەدی. پەیغامبری یالانلامالارئ وە گتیردیکلرینین قابول أدیلمەمەسی سۇنوجو حض. نوحون عانکبوت سورەسینین 14-نجۆ آیتیندە آنلاشئلدئغئ اۆزەرە تام 950 سنە مۆجادلەدن سۇنرا اۆمیدسیز اۇلاراق حاق تعالا حاضرتلرینە شؤیلە نیازدا بولوندو:
“أی راببیم! یریۆزۆندە کافیرلردن تک کیشی بئراقما…” وە آللاە تعالا قامر سورەسینین 11 وە 12-نجی آیتلریندە شؤیلە بویوردو: “بونون اۆزەرینە بیز دە گؤگۆن قاپئلارئنئ آقان سولارا آچتئق. بؤیلەجە یری دە قایناقلار حالیندە جۇشتوردوق. نیهایت (گؤکتە یاغان وە یردن فئشقئران ایکی سو) تاقدیر بولونان میقدارا اولاشتئر.”
آنلاشئلدئغئ اۆزەرە، بۆیۆک بیر سل فلاکتی یاشانمئش اۇلدو. بو فلاکت اۇلایئندان اؤنجە حض. نوحا بیر گمی یاپئلماسئ وە ایمان أدنلر ایلە بیر دیشی وە بیر أرکک جینس حایوانلاردان بو گمییە ییەجکلری ایلە قۇنولماسئ أمرەدیلدی. “وە گمییی عالملرە عیبرت قئلدئق.” بویوران حاق تعالانئن سؤزۆ دۇغرولانمئش اۇلدو.
عاد قاومی
حض. هود بو قاومە حاقیقاتلری بەیان أتتیگی سئرالاردا دۆنیادا؛ شان، شؤهرت، رفاە وە ساعادت ایچیندە، چاغئنئن راقیبسیز وە أشسیز بیر میللتییدی. بۆتۆن ماددی، بدنسل اۆستۆنلۆک، قووت وە ایقتیدار أللریندەیدی. هلاک أدیلیش سببلری ایسە غورورا قاپئلمالارئ، آللاها نوح قاومیندەکی گیبی اۇرتاق قۇشمالارئیدئ.
وە آللاە تعالا فوصصیلت سورەسیندە شو شکیلدە بویوردو:
“اۇنلارا دۆنیادا ذیللت وە حاقارت عاذابئنئ تاتتئرماق ایچین اوغورسوز گۆنلردە اۆزەرلرینە دۇندوروجو بیر رۆزگار گؤندردیک…” (فوصصیلت سورەسی؛ 16)
یدی گۆن یدی گجە سۆرن شیددتلی رۆزگار وە یاغمور هر شەیی هلاک أتمیشتیر.
ثمود قاومی
حض. صالیحین (ع) حاققئ آنلاتماق ایچین گلدیگی ثمود قاومی دە بۆیۆک بیر زنگینلیک، شان، شؤهرت وە راحاتلئق ایچیندەیدی. بو دورومدا حایات سەویەسی یۆکسلیرکن، آحلاق دۆزەیی وە اینسانلئق آلچالدئ. حض. صالیحین (ع) پەیغامبرلیگینی ثمود قاومی قابول أتمییۇرلاردئ. حض. صالیحتن بیر موعجیزە گؤسترمەسینی، آنجاق اۇ زامان ایناناجاقلارئنئ سؤیلۆیۇرلاردئ. وە حاق تعالا دیشی بیر دوە گؤندردی؛ وە شؤیلە بویوردو:
“بو دیشی دوە بلیرلی گۆنلردە تک باشئنا سو ایچەجکتیر. بونون سو ایچتیگی گۆن، سیزلر ساقئن حایوانلارئنئزا سو ایچیرمەیین وە سو ایچتیگی قویو چشمە وەیا درەیە نە کندینیز گلین نە دە حایوانلارئنئزئ گتیرین. دیشی دوە وە دیگر حایوانلار نؤبتلشەرک سو ایچەجکلردیر. بو قورال بۇزولمامالئدئر. یۇقسا سیزە بۆیۆک بیر فلاکت گلەجکتیر.
